De teller voor het dodental als gevolg van Israëls bijna onophoudelijke bombardementen en beschietingen op doelen in de Gazastrook staat sinds dit weekend op ruim 8.000. Althans, volgens het ministerie van Volksgezondheid in Gaza. Het Israëlische leger suggereert dat die aantallen met een korreltje zout moeten worden genomen en ook de Amerikaanse president Joe Biden zaaide daarover vorige week twijfel, door te zeggen dat „hij geen vertrouwen heeft in het cijfer dat de Palestijnen gebruiken”.
Tot woede van veel Palestijnen, die het een schande noemen dat Biden de indruk wekte dat Palestijnen bereid zijn zelfs met hun dodentallen te sjoemelen om de internationale publieke opinie op hun hand te krijgen. „Alsof de president al niet medeplichtig genoeg was aan de ontmenselijking van de Palestijnen, zegt hij nu dat hij ons niet vertrouwt wanneer we zeggen dat we worden vermoord”, stelde de Palestijns-Amerikaanse activist en komiek Amer Zahr bij tv-zender Al Jazeera. „Hoeveel lager kun je zakken dan te zeggen dat we liegen over doodgaan?”
Waarop Biden en ook de Israëliërs zich met hun kritiek baseren is niet duidelijk. Critici wijzen erop dat de Verenigde Staten zich in het recente verleden vaak zelf ook baseerden op cijfers van de Verenigde Naties, die weer goeddeels overeenkomen met die van datzelfde Palestijnse ministerie. Mogelijk hangen Bidens twijfels samen met de verwarring na de explosie bij het Al-Ahli-ziekenhuis op 17 oktober. Het ministerie meldde aanvankelijk dat daarbij 500 doden waren gevallen en reduceerde dat later tot 471. Amerikaanse inlichtingendiensten schatten het dodental op 100 tot 300.
Solide reputatie
Het ministerie van Volksgezondheid in de Gazastrook heeft volgens de meeste onafhankelijke deskundigen een tamelijk solide reputatie als het om de berichtgeving omtrent dodentallen gaat. „Wij kennen hun methodologie en weten dat die over het algemeen betrouwbaar is”, zegt Omar Shakir, directeur voor Israël en Palestina van Human Rights Watch, aan de telefoon vanuit de Verenigd Staten. „Wij volgen dit dossier al drie decennia en in bijzondere gevallen doen we ook eigen onderzoek. Onze bevindingen komen doorgaans overeen met die van het ministerie. Ook de cijfers van de Verenigde Naties stemmen daarmee overeen.”
Lees ook
Ooggetuigen in Gaza: ‘We voelen ons als levende doden’
Volgens sommige ruwe schattingen, niet van het ministerie overigens, liggen er nog zo’n duizend doden onder het puin.
In reactie op Bidens opmerkingen publiceerde het ministerie vorige week een lijst van 7.028 Palestijnse doden, allen gedood sinds 7 oktober, de dag dat Hamasstrijders Israël binnenvielen en ruim 1.400 Israëliërs doodden en meer dan 200 gijzelaars meenamen naar de Gazastrook. Onder die 7.028 Palestijnen bevonden zich 2.913 kinderen. De lijst bevatte 6.747 namen. Van de lichamen van 281 Palestijnen kon de identiteit nog niet worden achterhaald.
Het ministerie zelf staat onder controle van Hamas, dat al sinds 2007 de dienst uitmaakt in de Gazastrook. Een deel van de leidinggevenden is ook door Hamas aangesteld. Maar dat betekent volgens deskundigen niet dat er louter Hamas-aanhangers werken. Een deel van het personeel dateert nog uit de tijd dat de Palestijnse Autoriteit de scepter zwaaide in de Gazastrook. Die betaalt het personeel ook nog altijd en houdt vanuit Ramallah, dat ligt op de Westelijke Jordaanoever, voor zover mogelijk contact met de collega’s in Gaza-Stad.
Er werken ook ambtenaren en technocraten zonder uitgesproken politieke voorkeuren en het ministerie werkt voor een deel ook als een gewone bureaucratie met eigen processen, aldus Shakir. „We hebben geen aanwijzingen dat hierin tijdens deze oorlog zaken zijn veranderd.”
Mogelijkheden tot verificatie
Shakir erkent wel dat er ditmaal minder mogelijkheden tot verificatie zijn dan in eerdere conflicten, doordat Israël de Gazastrook hermetisch heeft afgesloten. Onafhankelijke onderzoekers en hulpverleners hebben geen toegang tot het gebied, als ze dat al zouden willen. De bombardementen zijn immers ook heviger dan ooit. „Maar via satellietbeelden en op grond van gegevens van conflicten elders in de wereld kunnen we ook vaststellen dat het dodental van het ministerie correspondeert met wat je zou kunnen verwachten bij zulke hevige bombardementen in zo’n dichtbevolkt gebied.” Niet duidelijk is wat de laatste dagen de invloed is geweest op het dodencijfer van verstoorde communicatie binnen de Gazastrook als gevolg van bombardementen.
Human Rights Watch wil zich niet uitlaten over schattingen van het aantal gewonden, omdat daarbij vaak verschillende definities worden gehanteerd. Hetzelfde geldt voor een ander gevoelig cijfer: dat van de aantallen omgekomen Palestijnse burgers in verhouding tot het aantal omgekomen strijders van Hamas. Reken je een omgekomen Palestijnse politieagent bijvoorbeeld mee als burger of als strijder? Israël doet het laatste, de Palestijnen niet.
Bij vorige conflicten werd duidelijk dat er heel verschillende schattingen over het aantal gedode burgers circuleerden. In 2014 concludeerden de VN bijvoorbeeld dat 69 procent van de 2.104 omgekomen Palestijnen burgers waren. Israël daarentegen kwam uit op 52 procent burgers. De rest zouden gevallen Hamasstrijders zijn geweest. Over deze oorlog heeft Israël nog geen exacte cijfers gegeven, maar premier Netanyahu heeft wel verklaard dat er al duizenden Hamasstrijders, ‘terroristen’ in zijn terminologie, zijn „geëlimineerd”.
