Hoe kun je minder last hebben van het verzetten van de klok? En zeven andere vragen over de wintertijd

Posted on by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Zomer- en wintertijd Het is weer zover: de klok moet met een uur worden verzet. Dat zijn we normaal gaan vinden, maar hoe is dit decennia oude gebruik eigenlijk ontstaan? En zou het niet worden afgeschaft? Acht vragen over de door velen vervloekte zomer- en wintertijd.

1 Sinds wanneer staan de klokken gelijk in Nederland?

Nou, dat is van oudsher helemaal niet zo vanzelfsprekend. In Nederland kennen we ‘pas’ sinds 1909 een bij wet geregelde uniforme tijd. Daarvoor had elke streek zo zijn eigen plaatselijke tijd, afgestemd op de stand van de zon boven de plaatselijk kerk. Tot op 1 mei van dat jaar heel Nederland overschakelde op één standaardtijd, de zogenoemde Amsterdamse tijd. Dat was nationaal gezien wel zo praktisch, gezien het spoorboekje van de trein en het versturen van telegrammen. Nederland hield daarbij zoals internationaal gebruikelijk was zijn eigen zonnetijd aan: onze uniforme tijd sloot dus nergens bij aan, en week af van reeds bestaande ijkpunten in Londen (Greenwich) en Berlijn. Zo liep de Amsterdamse tijd 19 minuten en 32 seconden ‘voor’ op Greenwich Mean Time (GMT).
Daar bleef het niet bij. Net toen men in heel Nederland wel zo’n beetje gewend was geraakt aan die Amsterdamse tijd, brak de Tweede Wereldoorlog uit. De Duitsers voerden in Nederland in mei 1940 net als in andere bezette gebieden de tijdzone van Berlijn in, ook wel bekend als de Midden-Europese tijd (MET). En die hanteren we tot op de dag van vandaag nog altijd.

2 Waarom zijn we de klok gaan verzetten?

Dat heeft alles te maken met de economie. In de 18de eeuw stelde de Amerikaanse wetenschapper en staatsman Benjamin Franklin voor dat de inwoners van Parijs miljoenen kaarsen konden uitsparen als zij in de zomermaanden elke dag zouden opstaan bij zonsopkomst, al was zijn voorstel satirisch ingestoken. Pas ruim een eeuw later werd het idee opgepikt door de Britse uitvinder William Willett. Hij sprak in zijn pamflet De verspilling van daglicht over de voordelen van dergelijke besparingen en het vooruitzicht van „lange lichte avonden”.

Toch gaf besparing – en dan die van kolen – de doorslag toen Duitsland in april 1916 als eerste land de zomertijd invoerde, halverwege de Eerste Wereldoorlog. Een dag later volgde Nederland, waarbij de begin- en einddatum jaarlijks werden aangekondigd in de Staatscourant. Aan die eerste zomertijdregeling van Nederland kwam met de Duitse bezetting in 1940 een einde.

In het voorjaar van 1977 maakt de zomertijd een comeback, opnieuw om economische redenen. In de nasleep van de olieboycot van 1973 die Nederland in een diepe recessie stortte, werd het huidige systeem van zomer- en wintertijd in het leven geroepen. Het idee was om op die manier zo veel mogelijk energie te besparen door op zomerdagen langer gebruik te maken van het zonlicht, waardoor ’s avonds minder lampen hoefden te branden. Sinds de jaren 80 is de zomertijd Europees geregeld en houden alle EU-lidstaten dezelfde zomertijddata aan: eind maart een uur vooruit, en eind oktober een uur achteruit.

3 Waarom wordt de klok ‘s nachts verzet?

Tja, dat halfjaarlijks verzetten van de klok. Het leverde in minder digitale tijden nogal eens verwarring op. Want moest ‘ie nou vóóruit, of toch àchteruit? Tegenwoordig gaat dat op je smartphone, pc en diverse andere digitale apparaten ‘automatisch’ terwijl je slaapt. Al zijn er natuurlijk nog voldoende plekken over (wandklok op batterij, ovenklok, het dashboard van oudere auto’s) waarbij je de tijd handmatig moet aanpassen, wat ook weer verwarring oplevert: want welke klok stond nou goed? Veel mensen verzetten hun klokken de volgende ochtend.

De kloktijd op je smartphone is dan al lang en breed gewijzigd op het vaste tijdstip dat daarvoor is gekozen: 02.00 uur in maart (uur vooruit) en 03.00 uur in oktober (uur achteruit). Midden in de nacht dus, wel zo handig om dit niet overdag tijdens werktijd te doen.

Dat het verzetten van de klok altijd in het weekend gebeurt, is niet volgens iedereen logisch. Dan hebben de meeste mensen vrij en dus de neiging om sowieso laat naar bed te gaan. Wat de voor velen toch al moeizame overgang naar de zomertijd op maandagochtend (de zogenoemde ‘sociale jetlag’) dubbel zo lastig maakt. Het extra uur vroeger opstaan komt immers bovenop het toch al naar later verschoven slaapritme. Bij het doordeweeks verzetten van de klok zou je vanwege werk of studie al tijdig opstaan. Het uurtje eerder opstaan is dan een kleinere stap, wat het aanpassen aan het nieuwe ritme zou vergemakkelijken, stellen tegenstanders. Ook speelt mee dat op de maandag na het verzetten van de klok gemiddeld meer auto-ongelukken gebeuren.


4 Welke gevolgen heeft het spelen met de klok?

Het verzetten van de klok heeft invloed op de centrale biologische klok in onze hersenen, zegt chronobioloog Marijke Gordijn. „Die interne klok regelt in een ritme van ongeveer 24 uur processen zoals je hormonen, hartslag, bloeddruk en lichaamstemperatuur. Deze klok moet in de pas worden gehouden door blootstelling aan licht op een natuurlijk moment. Het is niet mogelijk om daar zonder gevolgen tegenin te gaan.”

En juist daar gaat het mis: we lopen in Nederland uit de pas. Behoorlijk uit de pas zelfs, zegt Gordijn. „Sinds het invoeren van de Midden-Europese tijd, onze wintertijd, leven we in Nederland in feite 40 minuten ‘ten westen’ van de meest ideale tijdzone: oftewel het moment waarop de zon om 12 uur boven Amsterdam staat. En sinds de invoering van de zomertijd in 1977 is dat in de zomer zelfs extreem ver: 1 uur en 40 minuten. De klok staat dan om 12 uur boven Griekenland en Oekraïne. We zitten in Nederland dus in de verkeerde tijdzone.”

Daarbij: het besparen van energie door het invoeren van de zomertijd is tot op de dag van vandaag nooit onomstotelijk vastgesteld. NRC checkte deze bewering in 2017, en destijds bleek dat uit onderzoeken geen eenduidige conclusies naar voren kwam. Dat geldt nog steeds: sommige onderzoeken tonen enige besparing aan, andere onderzoeken geen enkele of juist een toename van energiegebruik, nu meer mensen gebruikmaken van airconditioning.

In 2017 zei CDA-Europarlementariër Annie Schreijer-Pierik dat de energiebesparing door de zomertijd nooit is bewezen. NRC checkte deze bewering.

5 Kan je last hebben van het verzetten van de klok?

Waar de een ieder jaar weer blij is met langer avondlicht op het terras en het nog tot laat in de avond kunnen sporten in de buitenlucht dankzij de zomertijd, mort de ander over een verstoord ritme dat soms weken kan aanhouden. Kortom: we ervaren het dus individueel gezien anders. De meeste mensen zijn na vier tot zeven dagen wel gewend aan het nieuwe bioritme, maar er zijn ook onderzoeken die aantonen dat andere mensen dat na vier weken nog steeds niet zijn. Met name tijdens de zomertijd hebben zij de neiging om laat naar bed te gaan, terwijl ze er toch weer vroeg uit moeten. En daar kunnen sommige mensen slecht tegen.

Slaapwetenschappers zijn het erover eens dat het leven in de verkeerde tijdzone – het uit de pas lopen met de eigen biologische klok – ongezond is. Het verzetten van de klok zorgt aantoonbaar voor slaapproblemen bij een deel van de bevolking: zij slapen zo’n 10 procent minder efficiënt (en liggen dus langer wakker in bed). Echter: hoe groot dat deel van de bevolking is, weten we niet precies. Tegenstanders van de zomertijd zijn er genoeg, maar hoeveel mensen er daadwerkelijk last van hebben, is onbekend. Volgens Gordijn kan dit aandeel onder jongeren oplopen tot zo’n 25 procent, omdat zij vaak later naar bed gaan.

Op korte termijn zijn mensen die er last van hebben de dag erna moe, chagrijnig, minder geconcentreerd en hebben zij een groter risico op kleine ongelukjes. Daarbij geldt: hoe verder je jezelf ten westen van de natuurlijke tijdzone begeeft, hoe meer slaapverstoring er optreedt. Dat komt omdat ochtendlicht voor onze biologische klok belangrijker is dan avondlicht.

Daarbij is ook wetenschappelijk aangetoond dat slaapverstoring leidt tot ongezonder eten: mensen gaan vaker snacken en hebben minder zin om actief te zijn. Op de lange termijn is er zo een verhoogde kans op gezondheidsrisico’s: met name overgewicht, suikerziekte, hart- en vaatziekten en depressie. De meest recente correlatie die is aangetoond, is dat iemand bij een chronisch tekort aan slaap een groter risico loopt om dement te worden.

Lees ook dit opiniestuk van hoogleraar neurofysiologie Joke Meijer en hoogleraar circadiane neurowetenschappen Russell Foster: Permanente zomertijd is vier maanden jetlag

6 Zijn er tips om je slaapritme aan te passen?

Naar de wintertijd gaan, is voor velen minder erg. Je kunt dan eind oktober een uur langer slapen en dat is meestal geen probleem omdat de biologische klok bij de meeste mensen – de zogeheten avondtypes – een periode heeft van iets meer dan 24 uur. Voor ochtendtypes is het advies van slaapwetenschappers om de vier dagen voorafgaand aan de klokwissel elke dag een kwartier later naar bed te gaan, ’s avonds het licht op te zoeken, en een kwartier later op te staan. Als je dat geleidelijk doet, val je de week erna gemakkelijker in slaap en word je ook weer goed uitgerust wakker.

Andersom is het lastiger: je moet dan eind maart je ritme immers ‘terugduwen’. Dat kan alleen door ervoor te zorgen dat je direct eerder naar bed gaat en ’s avonds de laatste twee à drie uur voor het slapen geen licht meer ziet. Terwijl het dan in de avond buiten juist langer licht is. Een advies is om ’s ochtends bij het opstaan direct de gordijnen open te doen, binnen één meter van het raam te gaan zitten en naar buiten te kijken, of om buiten te ontbijten. Als de zon nog niet op is, dan helpt voldoende kunstlicht ook om je interne klok te vertellen dat-ie te laat is. Maar aanpassing aan de zomertijd is in de praktijk ingewikkelder, omdat je de week ervoor eigenlijk dagelijks een kwartier eerder moet opstaan.

Voor wie moeite heeft met in slaap vallen of meer wil weten over de invloed van sporten, smartphones en voeding op de slaap, beantwoorden we in deze gids 17 vragen.

7 Zou het verzetten van de klok niet worden afgeschaft?

Dat klopt. Een meerderheid van het Europees Parlement riep in 2018 de Europese Commissie op om in actie te komen na klachten uit de samenleving en diverse burgerinitiatieven. Dat gebeurde: de Commissie hield een open consultatie over het verzetten van de klok. Daar kwamen 4,6 miljoen reacties op, waarvan 84 procent aangaf voorstander te zijn van het opheffen van de omschakeling van zomer- naar wintertijd.

Maar er kwam direct kritiek. Het onderzoek bleek geen representatieve steekproef: 70 procent van de mensen die de vragenlijst invulden, kwam uit Duitsland (3,1 miljoen mensen). Ter vergelijking: slechts 27.000 Nederlanders vulden de lijst in. Ook de vraagstelling was volgens critici bevooroordeeld: mensen zouden vanwege de negatieve connotatie die de winter voor veel mensen heeft, eerder geneigd zijn om te kiezen voor de zomertijd.

Desondanks besloot destijds commissievoorzitter Jean-Claude Juncker dat de wisseling tussen de winter- en zomertijd moest stoppen in Europa. Hij kwam vervolgens met een wetsvoorstel om alle landen zelf te laten bepalen of zij voortaan permanent de zomertijd wilden hanteren, of permanent de wintertijd. Zoals gebruikelijk bij zo’n wetsvoorstel moet dit worden goedgekeurd door zowel het Europees Parlement als de Raad van de Europese Unie, het orgaan waarin de staatshoofden en regeringsleiders van de 27 lidstaten zijn vertegenwoordigd.

In maart 2019 ging het Europees Parlement akkoord met het beëindigen van het twee keer per jaar verzetten van de klok vanaf 2021. Die overeenstemming kwam er in de Raad echter niet: die wilde dat de Europese Commissie eerst een effectbeoordeling liet uitvoeren. Daarmee ontstond een patstelling, waarop de coronapandemie uitbrak. „Zolang er geen voorzitterschap is van de Raad dat het onderwerp weer op de agenda zet, blijft het voorstel op de plank liggen”, laat een woordvoerder van de Europese Commissie weten.


8 Wat wil Nederland?

Het kabinet vindt dat de Europese Commissie nooit duidelijk heeft aangegeven wat de voor- en nadelen van de afschaffing zijn. Nederland pleit ook voor een „diepgaande effectbeoordeling” door de Europese Commissie als de eerstvolgende stap richting een standpunt. Wel onderstreepte de Nederlandse regering destijds het belang dat de tijd bij ons en in de landen om ons heen zoveel mogelijk gelijk blijft, zonder hier overigens argumenten voor te geven.

In 2019 volgde op verzoek van de regering een literatuuronderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) naar de gezondheidseffecten van verschillende tijdinstellingen die ontstaan wanneer alle lidstaten stoppen met het verzetten van de klok. Hun conclusie: het blijkt beter te zijn voor de volksgezondheid wanneer Nederland het hele jaar door de standaardtijd (de wintertijd dus) zou aanhouden. „Voor de volksgezondheid zou het zelfs nog beter zijn als Nederland de tijd rond de nulmeridiaan in Greenwich (Engeland) het hele jaar door instelt; dat is 1 uur vroeger dan onze standaardtijd”, luidde de conclusie van het RIVM.

Chronobioloog Gordijn is het daar roerend mee eens. „Maar deze conclusie van het RIVM is in een la gelegd, zodat eerst kon worden gehoord wat andere lidstaten willen. Dat is best gek, als je het zelf goed hebt uitgezocht. Want wat is nu precies het economische belang dat je als buurlanden in dezelfde tijdzone zit? Het gezondheidsbelang is wél aangetoond.”

Related Posts

Opinie | NSC, Nieuw Sociaal Geknakt

  • admin
  • November 23, 2024
  • 0

In de praktijk heeft de kiezer vaak ongelijk. Volgens het cliché is het omgekeerd, maar bekijk alle nieuwe politieke partijen sinds de eeuwwisseling en zie het resultaat. Ik maakte een lijst en kwam tot zestien nieuwe partijen die sinds 2000 door professionele media en opiniepeilers relevantie werden toegekend.

Leefbaar Nederland, de LPF, de Partij voor de Dieren, Trots op Nederland, 50Plus, Forum voor Democratie, Volt, Nieuw Sociaal Contract, etc.

Vaak gevormd uit betrokkenheid bij de democratie: burgerzin. Ze debatteerden onderling, schreven beginsel- en verkiezingsprogramma’s, ze presenteerden hun leider – Pim Fortuyn, Peter R. de Vries, Rita Verdonk, Pieter Omtzigt, etc. 

Daarna volgde doorgaans een periode van populariteit – meestal alleen in peilingen, soms ook op verkiezingsdag. Vervolgens zakten ze weg in een complex van onderlinge kift, zelfoverschatting of, meestal het belangrijkste, een gebrekkig inzicht in de democratische praktijk.

Democratie is aan de tekentafel eenvoudiger dan in de werkelijkheid. Zorgvuldig geformuleerde idealen botsen er op die van anderen. En democratische gezindheid kan ook ongemakkelijke conclusies oproepen: zie de NSC-Kamerleden die na de uitslag vorig jaar, hoewel hun partij een gedoogrol wilde, moesten aanzien dat de PVV aanstuurde op regeren met NSC.

Stapjes

Je las het in het oprechte interview dat de opgestapte Rosanne Hertzberger (NSC) aan NRC-collega Guus Valk gaf. Zij had weinig tot niets met de wereld van Wilders. Maar zij is ook democraat. „Hadden wij tegen Nederland moeten zeggen: wij gaan onder geen beding met de PVV samenwerken, ondanks haar grote democratische mandaat?”

Zo vrat de democratie aan haar wereldbeeld. „Kunnen we het niet tóch proberen, met rechtsstatelijke waarborgen, met goede afspraken vooraf? Het is een proces van acceptatie geweest, het is in stapjes gegaan. Ook bij mij.”

Het veranderde de culturele afstand tussen beide partijen niet. NSC-oprichter Omtzigt noemde eerder zijn katholieke achtergrond „een bron van inspiratie”. Het populisme van Geert Wilders is altijd volmaakt atheïstisch geweest. Voor politiek gewin is wat hem betreft vrijwel elke normoverschrijding een optie.

Omtzigt wist het uit eigen waarneming. Maar ook hij zette de stapjes die Hertzberger zette. Zo gebeurt het nu dat de man die als CDA-Kamerlid in 2010-2012 ervoer dat het CDA door de samenwerking met de PVV in crisis raakte, nu ervaart dat NSC door de samenwerking met de PVV in crisis raakt. 

Geknakt

Hoewel ik me afvraag of hij dit voldoende doorziet. In korte tijd twee bewindslieden verloren, twee Kamerleden, al bijna een jaar beroerde peilingen. Een partij die een gezonde bestuurscultuur nastreeft, maar deelneemt aan een coalitie met een zeer ongezonde bestuurscultuur. Een partij die het belang van visie onderstreept maar in een coalitie werkt met een stapeltje standpunten – het ‘Hoofdlijnenakkoord’ – dat allesbehalve een visie bevat.

Wat dit betreft had Omtzigts zonnige terugkeer naar het Binnenhof, woensdag, iets absurdistisch: de grondlegger, voor de tweede keer hersteld (?) van een burn-out, die het gedeelde leiderschap van een partij op zich neemt die na een jaar werken met de PVV ook zelf opgebrand lijkt: Nieuw Sociaal Geknakt.

Nu keek ik van een afstand vaak wel op van de aanhoudende berichtgeving over Omtzigts welbekende grillen. Niet altijd onlogisch gezien zijn rol in de formatie. Tegelijk veranderden de normen.

Premier Ruud Lubbers (1982-1994, CDA) was zo hyperactief, leert een recente biografie, dat hij een dwangmatige behoefte had zich met andermans portefeuille te bemoeien. Zijn opvolger Wim Kok (1994-2002, PvdA) kon zo ijzig chagrijnig zijn dat sommige bewindslieden hem liever uit de weg gingen. Mark Rutte (2010-2024, VVD) werd soms zo boos zijn dat hij de gordijnen uit de rails trok.

Allemaal bekende feiten, die tijdens hun politieke leven hooguit zijdelings aandacht kregen: media concentreerden zich op inhoudelijke keuzes en machtsverhoudingen. In deze coalitie is het anders: de media-aandacht voor inhoud en macht verliest het van media-aandacht voor Omtzigts gecompliceerde persoonlijkheid. Maar is dat nou de kern van het probleem?

Ontluisterend

Deze coalitie heeft een andere handicap die het gemier over personen verre ontstijgt: het totále gebrek aan bestuurlijke capaciteit van de PVV. Toen de eerste verkenner, PVV-senator Gom van Strien, afviel na enkele dagen NRC-onderzoek – deze week bevestigd door het Hof – had de PVV niemand meer om haar regierol in de formatie waar te maken.

Wilders koos voor een verkenner uit de PvdA, Ronald Plasterk, die ook in de problemen kwam door NRC-onderzoek. Hij werd later niettemin Wilders’ kandidaat-premier maar moest zich, mede onder druk van VVD-kopstuk Johan Remkes, terugtrekken voor die functie.

Het gevolg: een formatie die tegen het einde niet eens een kandidaat-premier had. Ontluisterend.

Een krankzinnige zoektocht volgde, talloze kandidaten werden gepolst, uiteindelijk zei Dick Schoof ja. Intussen kwam Wilders’ kandidaat-vicepremier, beoogd minister van Asiel en Migratie Gidi Markuszower, niet door de AIVD-screening. Andere PVV-brekebenen zonder rechtsstatelijk besef traden aan.

En de vrouw die Markuszower verving, Marjolein Faber, grossiert op het belangrijkste beleidsterrein voor dit kabinet – asiel en migratie – in blunders en ander geknoei. Om maar te zwijgen van haar kappersrekening, waar Henk en Ingrid zich een heel jaar van kunnen laten knippen.

Capitulatie

En het pijnlijkste tijdens Omtzigts afwezigheid was dat NSC zelfs afzag van steun aan een D66-voorstel dat de PVV zou hebben gedwongen een ledendemocratie te vormen, waardoor ook die partij mensen zou gaan opleiden.

Eerder bepleitte Omtzigt zelf dat alle parlementaire partijen „intern democratisch” moeten worden. Waarna Wilders hem toebeet: „Waar bemoei jij je mee?”

Dus toen vorige maand uitkwam dat NSC er zich inderdaad niet meer mee bemoeide, gaf de partij de autonomie op die ze in de formatie bedong: ze capituleerde voor Wilders.

Notulen

Het voorlopige dieptepunt was dinsdag, toen oppositieleider Frans Timmermans (GL-PvdA) een debat aanvroeg na berichtgeving over het vertrek van staatssecretaris Nora Achahbar (Toeslagen, NSC) wegens beladen discussies in het kabinet. Hij vroeg daarom ook publicatie van ministerraadnotulen. Nog in 2021 publiceerde het kabinet beladen uitingen in de ministerraad over de Toeslagenaffaire.

Het verschil:

  • Wilders in 2021, toen oppositie: „Alle stukken vrijgeven en morgen een debat.” In 2024, nu coalitie: „Geen steun voor het debat en geen steun voor de notulen.”
  • De VVD in 2021, toen coalitie: „Wij steunen een debat.” In 2024, nu coalitie: „Geen steun voor dit debat.”
  • Caroline van der Plas in 2021, toen oppositie: „Wij steunen de aanvraag voor dit debat, en wel zo snel mogelijk.” In 2024, nu coalitie: „Geen steun voor het debat.”

Niets stond NSC op papier in de weg de oppositie te steunen. Maar fungerend fractievoorzitter Nicolien van Vroonhoven zei: „Voor ons is de kous af.”

Er liggen een slordige twintig NSC-zetels voor het oprapen

In de democratie blijven in dit soort modderige omstandigheden alleen de beste politici overeind. Vaak is het acteertalent. Vaak is het democratische intelligentie: het vermogen voldoende principiële winst te boeken in een omgeving die je voortdurend uitdaagt je principes op te geven. Vaak zijn het de politici die (later) het verwijt krijgen dat ze geen visie hebben, dat ze opportunistisch zijn, plucheplakkers, leugenaars.

En juist dit soort kritiek op de politiek is sinds de eeuwwisseling de basis voor de populariteit van nieuwe partijen. Maar die basis blijkt telkens te smal. De visie, principes en zuiverheid die ze aanbieden, worden in de Haagse praktijk vanaf dag één op de proef gesteld, in de partij, in de Kamer, in een coalitie, en dat vergt een evenwichtskunst die maar weinigen beheersen: ziedaar de val van NSC.

Lego

In dat opzicht was de systeemkritiek van NSC achteraf vooral een Nieuw Sociaal Construct. Het had alles te maken met Omtzigts weerzin tegen de monistische houding van Rutte, diens beslotenheid, en het opereren van het CDA daarin. Vandaar zijn hang naar goed bestuur, visie, tegenmacht en openheid.

Hij bouwde een partij als een Lego-project. Mooi uitgedacht, correct opgezet, veelkleurig uitgevoerd. Maar niet bestand tegen de realiteit. Want als je kiezers na dit jaar van chaos zou vragen naar de premier van hun voorkeur – Schoof, Wilders, Omtzigt, Rutte? – lijkt me de kans erg groot dat ze Rutte aanwijzen.

De realiteit na deze week is dat de coalitie, mocht het echt niet meer gaan, het kabinet met een gerust hart kan laten vallen. Na alle vernietigende berichtgeving dit jaar, recentelijk gevoed door het vertrek van vier NSC-politici in twee weken en Omtzigts wankele terugkeer, staat de schuldige van de verstoorde coalitieverhoudingen in de beeldvorming wel vast: NSC. Het maakt het voor de anderen relatief veilig zo nodig aan te sturen op een val: de veroorzaker is bekend.

Dus als één van de andere drie het echt niet meer houdt: er is een uitweg. Een uitweg met een bonus: er liggen een slordige twintig NSC-zetels voor het oprapen.


Column | Schoofhondje

  • admin
  • November 23, 2024
  • 0

Grappige kappersrekening van minister Marjolein Faber. Ze heeft haar dooie punten laten snoeien voor het schamele bedrag van 571 euro en 74 cent. Die Haagse kapper heeft het inmiddels drukker dan ooit. Honderden kansloze koppies grijpen hun kans. Zo ook ik.

Donderdag zat ik er en het was gezellig. We namen de wereld door. Iedereen vroeg of ik afgelopen vrijdag de persconferentie van dappere Dickie had gezien. Onze premier was na zijn door de mand gevallen kabinet in bloedvorm. Vooral dat mantra over racisme was adembenemend. Hoe zei hij het ook alweer? Er was in Den Haag geen racisme. Hij kon het niet vaak genoeg zeggen. Niet in de regering en niet in de fracties. Ik dacht aan staatssecretaris Jansen. Dat is die van die Marokkanen. Inderdaad geen racisme rond het Binnenhof.

„Maar wel in de tram, de kroeg en de voetbalkantine”, lachte een klant die Dickie steevast ‘het schoofhondje van Geert’ noemde. Op dat moment belde een woedende Sywert. Omdat we met de hele zaak zin hadden om een beetje te lachen zette ik hem op de speaker. Sywert stak meteen van wal. Of ik nu mijn zin had?

„Ik niet alleen”, lachte ik, „het hele land vindt het leuk.” Hierop gaven alle klanten een spontaan applausje. Op datzelfde moment begonnen Bernd en Camille op de achtergrond keihard te schreeuwen.

„Zijn de heren overspannen of nog steeds gillend rijk?”, vroeg ik aan onze Melkmuil des Vaderlands. Nu begon Sywert zelf ook radeloos te foeteren. Hij was onschuldig en dat ging hij nu bewijzen. Het woord smaad viel. Laster uiteraard ook. Ik was nog niet van hem af.

Jij ook niet van mij, dacht ik zacht in mezelf, waarop de klanten vroegen of ik die gluipkop wilde ophangen. Op dat moment zwaaide de deur open. Een sterk vermagerde Frans Timmermans betrad de winkel. Glimmend van trots zei hij: „Ik ben afgevallen.” Een oude dame keek de limbo smalend aan en zei: „Maar dat was je toch al bij de verkiezingen schat!” Hierop draaide Fransje zich geïrriteerd om en beende de Van Loostraat in. Vroeger konden die zuiderlingen nog wel eens tegen een geintje.

Voor ik het wist kreeg ik weer telefoon. Netanyahu dit keer. Of Wilders in de zaak was? Nee, alle blondeerstoelen waren bezet met onzekere botoxdames. Dan wilde hij Casper.

„Bedoel je Veldkamp?”

Ja, die bedoelde hij en of ik tegen hem wilde zeggen dat hij niet hoefde te komen. Ze zouden hem daar meteen arresteren of gewoon laten omleggen door de harde kern van Maccabi. Of ik had gehoord dat hij gezocht werd door dat Strafhof?

Wat ik er van vond? Ik legde uit dat ik nog wel eens schrik van fotootjes van uitgemergelde kindertjes met hongerogen en dat die plaatjes me ergens aan doen denken. Net als de hulpgoederen die worden tegengehouden. Daarna fluisterde ik voorzichtig dat ik 40.000 doden ook wel wat aan de hoge kant vind.

„Antisemiet” brieste hij en hing op.

„Hij heeft zijn dag niet”, sprak mijn buurman die alleen zijn snor liet bijpunten.

De klanten vroegen me om het niet over politiek te hebben. Een oude dame lachte: „Voor je het weet heb je bonje met humorloze rechtse of linkse minkukels.”

We kregen het veilig over de tuinkabouter van MDMA die in Brabant is aangehouden. Daarna vroegen we ons af of in die roomse provincie een kerststalletje met het hele zootje van geperste cocaïne een leuk idee zou zijn. Dus Jozef, Maria, de herders, de os, de ezel en dat je na het kerstdiner met de hele familie de kleine Jezus uit zijn kribbe snuift.

Een keurige Haagse meneer begon over het Belgische bejaardenhuis waar ze strippers hadden ingehuurd en dat hij zich daar nu ging inschrijven.

„Of moet ik tot mijn urn sjoelen en scrabbelen?”, lachte hij.

Toen was ik aan de beurt. In tien minuten was ik geknipt. Kosten 10 euro.

Ik zei tegen de kapper dat ik dacht dat hij hartstikke duur was.

„Soms”, knipoogde hij, „heel soms!”


Wat vindt NRC | Europa mag zich niet laten verblinden door vage hoop op vrede in Oekraïne

  • admin
  • November 23, 2024
  • 0

Sinds de overwinning van Donald Trump hangt de belofte van een spoedig staakt-het-vuren in Oekraïne in de lucht. Trump heeft beloofd dat hij dat binnen 24 uur na betreden van het Witte Huis wel even zal regelen. Niemand neemt die aankondiging letterlijk en het duurt ook nog twee maanden voordat Trump president is, maar een staakt-het-vuren beheerst inmiddels het gesprek over de oorlog.

Het vooruitzicht op een wending ten goede in Poetins oorlog is na ruim 1.000 dagen een perspectief waar velen zich graag aan vastklampen. Wie gunt Oekraïners niet een leven in vrede en veiligheid?

Maar met de belofte ligt ook wensdenken op de loer. Om tot een staakt-het-vuren te komen, moeten nog vele hordes worden genomen. En als het al lukt, betekent dat geenszins dat Europa zal terugkeren naar een onbekommerd tijdperk van vredesdividend en goedkoop gas uit Rusland.

Ook met een staakt-het-vuren zit in het Kremlin een onberekenbare autocraat die gezocht wordt voor oorlogsmisdaden. Europa zal daarop nog jaren moeten antwoorden met een stevige én kostbare militaire afschrikking én met vergaande militaire en economisch steun voor Oekraïne.

Vooruitlopend op eventuele onderhandelingen is de oorlog in de afgelopen week geëscaleerd. Mocht het tot gesprekken komen, dan willen beide partijen zo sterk mogelijk staan. De VS gaven, eindelijk, de inzet van langeafstandsraketten op Russisch grondgebied vrij en leverden omstreden antipersoonsmijnen. Oekraïne nam doelen in de regio Bryansk onder vuur. Rusland wees weer eens uitdrukkelijk op zijn kernwapens.

De twee hoofdrolspelers hebben alvast hun posities gemarkeerd. Het Kremlin liet doorschemeren dat het wel wil praten, maar dat het niet van plan is bezet gebied op te geven en het niet zal accepteren dat Oekraïne lid wordt van de NAVO.

Onduidelijk is of president Poetin daadwerkelijk bereid is te onderhandelen, of dat hij alleen maar aan de onderhandelingstafel gaat kijken of er iets te halen valt. En er is altijd het risico dat hij een gevechtspauze aangrijpt om te hergroeperen. In de entourage van Trump is geopperd dat de VS nog genoeg economische machtsmiddelen hebben om druk op Poetin uit te oefenen. Ook de inzet van langeafstandsraketten op Russisch grondgebied zou een drukmiddel kunnen zijn.

De Oekraïense president Zelensky heeft Trump onthaald op een charme-offensief. Zo zei hij deze week dat de kans op vrede met de komst van Trump is gestegen. Eerder uitte hij zich positief over zijn ontmoeting met Trump in september in New York. Zijn overwinningsplan bevat suggesties die duidelijk bedoeld zijn om Trump te paaien. Zo oppert Zelensky de mogelijkheid om gezamenlijk met bondgenoten de delfstoffenrijkdom van Oekraïne te ontginnen. Ook spiegelt hij de VS voor dat het goedgetrainde en ervaren Oekraïense leger straks de taken van Amerikaanse militairen in Europa kan overnemen.

Zelensky wil met steun van de VS het gesprek aangaan, maar zal formeel nooit accepteren dat bezet gebied Russisch wordt en hamert op snelle toetreding tot de NAVO, de beste veiligheidsgarantie die hij zich kan wensen. In de VS is geopperd dat een bestandslijn bewaakt moet worden door een internationale of Europese troepenmacht.

Het is aan Zelensky om te bepalen wanneer hij gesprekken aangaat en wat hij over heeft voor een staakt-het-vuren. Maar wat daar straks op tafel komt is ook van groot belang voor de veiligheid van Europa.

Zo zou het uit moreel én strategisch oogpunt moeilijk verteerbaar zijn als Poetin een overwinning zou kunnen claimen. Rusland houdt nu ongeveer een vijfde van Oekraïne bezet. Het zou onacceptabel zijn als Rusland dat als oorlogsbuit zou kunnen houden. Het zou een signaal zijn dat agressie loont. Het zou een aanmoediging zijn voor Poetin én voor andere autocraten met ambitie om basale omgangsregels tussen staten te schenden.

De gedachtevorming over onderhandelingen is nog pril, maar dit is wel het moment om vooruit te denken over randvoorwaarden. Een Oekraïense vrede is ook een Europese vrede. Het zou een geschenk zijn voor Oekraïne als het in 2025 langs diplomatieke weg tot een staak-het-vuren komt, zoals Zelensky hoopt. Maar het is ook van het grootste belang dat Poetin en geestverwanten niet tot nog meer agressie worden aangemoedigd. Europa moet intussen beseffen dat een staakt-het-vuren iets anders is dan langdurige vrede en zich voorbereiden op een lange fase van afschrikking met hoge defensie-uitgaven.