‘Nieuwe fase’ in Israëlisch offensief in Gaza, vooral ‘voorzien op tunnelstelsel’

Hevige bombardementen, platgelegde telecommunicatie, binnentrekkende grondtroepen: de berichten over de Gazastrook duidden op een forse escalatie van de oorlog tussen Israël en Hamas. Volker Türk, de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties, heeft zaterdag gewaarschuwd voor de „mogelijk catastrofale gevolgen” van de Israëlische operatie in Gaza.

„Voortdurend geweld is niet de oplossing”, aldus Türk, die vreest dat er mogelijk „duizenden burgers” kunnen sterven door de geïntensiveerde aanvallen. Hij riep daarbij de strijdende partijen en staten met invloed in de regio op „alles te doen wat in hun macht ligt om dit conflict te de-escaleren”.

Analisten braken zich het hoofd over wat er precies aan het gebeuren was. Is dit nou de grondinvasie die Israël al een tijdje aankondigde?

Deels is dit een semantische kwestie: er was de afgelopen weken immers al eerder sprake van Israëlische militaire aanwezigheid in Gaza. Brigadegeneraal Han Bouwmeester, hoogleraar militair-operationele wetenschappen aan de Nederlandse Defensie Academie, houdt er rekening mee dat er al kort na de grootschalige aanslag door Hamas, op 7 oktober, Israëlische elitetroepen (special forces) Gaza binnengetrokken zijn.

„Helemaal zeker weten we het niet, want dit soort operaties zijn per definitie geheim. Maar het is waarschijnlijk dat er militairen vooruit zijn gestuurd om informatie te verzamelen. Waar zit Hamas, wat is hun hoofdkwartier, waar zijn de afvuurlocaties van de raketten, waar zitten de gegijzelden?”

Dit, zegt Bouwmeester, was het „voorstadium” voor een grondoffensief. „Niet alleen peil je zo waar ze zitten, maar ook hoe ze op jouw aanwezigheid reageren. Dit levert waardevolle informatie op over hoe je je eigen manschappen moet organiseren.”

Bommenregen op tunnelnetwerk Hamas

Vrijdagavond is volgens Bouwmeester een „nieuwe fase” ingegaan. Het Israëlische leger zou, volgens persbureau Reuters, op twee plaatsen de landstrook binnengetrokken zijn, met gepantserde bulldozers, tanks en zware infanteriegevechtsvoertuigen in de voorhoede. De ene plek is Beit Hanoun, de meest noordoostelijke stad van Gaza; de andere grondinvasie zou plaatsgehad hebben bij het Bureij-vluchtelingenkamp in het midden van de landstrook.

Deze entree ging gepaard met een grootschalige bommenregen op de Gazastrook, uitgevoerd door zo’n honderd straaljagers. Deze bommen waren vooral gericht op het verwoesten van het uitgebreide tunnelnetwerk van Hamas. Volgens diverse media heeft Israël meer dan honderdvijftig tunnels en bunkers geraakt. Ook zette Israël artillerievuur in op de voorste verdedigingslinies van Hamas.

Deze gevechtshandelingen maken volgens Bouwmeester de weg vrij voor de grondtroepen. Dit betekent niet dat in één keer alle 360.000 reservisten de landstrook binnentrekken, stelt hij. „De BBC berichtte dat Israël slice by slice Gaza binnentrekt, en dat lijkt me inderdaad plausibel. Als je in één keer met z’n allen gaat, loop je elkaar in de weg. Er is ook maar een beperkt aantal wegen in Gaza.”

Bovendien, zegt de hoogleraar, heeft Israël ook mankracht aan de grens nodig. „Een beetje oneerbiedig kun je het vergelijken met een tube tandpasta die je leegknijpt: de Hamas-strijders die verjaagd worden moeten ergens naar toe. De strook is niet groot, dus misschien komen ze dan wel aan de grens met Israël terecht.”

Massale grondinvasie

Een héél grootschalige aanval, in de vorm van een massale grondinvasie, verwacht Bouwmeester überhaupt niet deze oorlog. „Daarvoor oefenen de Verenigde Staten te veel druk uit om dat niet te doen. En ook al is Israël soms eigenzinnig, die Amerikaanse steun heeft het wel nodig.”

Israël zal woonblok voor woonblok, wijk voor wijk van Hamas-militanten willen zuiveren, stelt Bouwmeester. „Daarin vormen de tunnels natuurlijk een probleem, omdat strijders daarin kunnen verdwijnen en eruit tevoorschijn kunnen komen.”

Dat Israël het nu vooral op de tunnels voorzien heeft, blijkt volgens de brigadegeneraal wel uit het bezoek dat premier Benjamin Netanyahu aflegde aan de yahalom, de genie van het leger. Dat is de afdeling die explosieven en mijnen onklaar maakt, en bruggen en huizen bouwt. Een onderdeel hiervan is de samur-eenheid, die zich toelegt op het vinden en vernietigen van tunnels. „Het bezoekje van Netanyahu maakt wel duidelijk waar de prioriteiten liggen.”

Het grootste probleem voor Israël is de locatie van de gegijzelden. Uit de getuigenis van de eerder vrijgelaten gijzelaar Yocheved Lifshitz bleek dat zij door haar kidnappers in het tunnelnetwerk vastgehouden werd. Op dit moment is niet met zekerheid te zeggen op welke manier Israël hen probeert te sparen bij de aanvallen.

Achterblijvende burgers

Oorlogsstrateeg Mick Ryan stelt op zijn blog dat Israël de recente aanvallen op Gaza ten eerste gebruikt zal hebben „om inlichtingen te verzamelen over de impact van de Israëlische luchtaanvallen, over het aantal burgers dat achterbleef in de gebieden waar Israël mogelijk nog grootschaligere aanvallen zou kunnen uitvoeren, en over de reacties van Hamas”.

De Israëliërs, zegt Ryan, bewegen zich snel voort en voeren op veel verschillende plekken aanvallen uit. „Niet alleen zal dit tot doel hebben om Hamas-commandanten te verwarren over wat er gebeurt en waarom, maar het ook om ervoor te zorgen dat de reacties van de Hamas-leiding altijd net iets te laat komen om ertoe te doen.” Deze snelle acties hebben ook tot doel om Hamas-strijders ertoe aan te zetten om naar buiten te komen en te vechten, opdat ze kunnen worden opgespoord en uitgeschakeld.

In de rij voor vers drinkwater in Gaza-stad. De stad lag in de nacht van vrijdag op zaterdag onder vuur van het Israëlische leger.

Ook zullen de kleinschalige invallen volgens Ryan zijn gebruikt om de overgebleven burgers ervan te overtuigen dat het Israël ernst was met het evacuatiebevel. Ten derde zou deze aanval dienen als een soort teen in het zwembadwater: even peilen hoe de Verenigde Staten en Europese bondgenoten reageren op Israëlische grondtroepen in Gaza.

Zaterdagmiddag postte het Israëlische leger op X, voorheen Twitter, een hernieuwde oproep aan de inwoners van de Gazastrook tot evacuatie uit Noord-Gaza. „Let op, inwoners van Gaza. Luister aandachtig. Dit is een urgent militair advies van het Israëlische leger. Voor uw onmiddellijke veiligheid vragen we alle inwoners van Noord-Gaza en Gaza-Stad om zich tijdelijk in het zuiden te hervestigen […] Dit is een tijdelijke maatregel. Terugverhuizen naar Noord-Gaza zal mogelijk zijn wanneer de hevige vijandelijkheden ten einde komen.”

Met deze oproep adresseert Israël de angst die bij sommige Palestijnen leeft dat er een nieuwe Nakba (Catastrofe) aan zit te komen. Deze gebeurtenis verwijst naar de periode 1947-1949, toen zo’n 750.000 Palestijnen gedwongen werden hun huizen in het huidige Israël te verlaten. Velen van hen belandden in een van de vluchtelingenkampen in Gaza.

Geen internet of telefonie

In verband met de platgelegde telecommunicatie zal dit filmpje voor de meeste inwoners van Gaza overigens niet te zien zijn. Palestijnse journalisten en hulporganisaties in Gaza krijgen amper contact met de buitenwereld. Via haar X-account wist journaliste Hind Khoudary nog wel berichten naar buiten te krijgen. Volgens haar hebben de Israëlische bombardementen vooral in het Al-Shati-vluchtelingenkamp bij Gaza-Stad, ook bekend als het Strandkamp, veel dodelijke slachtoffers geëist.

Volgens verschillende getuigenissen die persbureau AFP verzamelde, concentreerden de zwaarste bombardementen zich op de gebieden rond twee ziekenhuizen in Gaza-stad. Het gaat om het zogeheten Indonesische ziekenhuis, dat met donaties uit Indonesië werd gebouwd, en het Al-Shifa ziekenhuis, het grootste ziekenhuis van Gaza.

Ook in het zuiden van de Gazastrook, zoals hier in Rafah, werden gebouwen gebombardeerd.

De internetstoring, stelt Ryan, zal Israël helpen bij het afbreken van de commandonetwerken van Hamas. Vooral voor burgers, hulporganisaties en de media is het hierdoor onduidelijk wat er precies gebeurt.

Phillipe Lazzarini, het hoofd van de VN-organisatie UNRWA, maakt zich „grote zorgen” om zijn medewerkers in Gaza. In een brief aan het personeel schrijft hij zaterdag dat hij met „de overgrote meerderheid” van zijn team in de Gazastrook nog geen contact heeft weten te leggen sinds de Israëlische aanvallen vrijdagavond zijn geïntensiveerd en de communicatielijnen verbroken. „Dit maakt mij enorm ongerust over mijn collega’s en hun families.” UNRWA ontfermt zich over Palestijnse vluchtelingen in de regio.

De Hamas-strijders zelf hebben minder last van de internetstoring, denkt hoogleraar Bouwmeester. „Die hebben ongetwijfeld gezorgd dat ze in zo’n situatie kunnen blijven communiceren.”

Met medewerking van Mandula van den Berg en Flóri Hofman