Was het een Israëlische aanval of Palestijnse raket? Dit is er tot nu toe bekend over de explosie bij een ziekenhuis in Gaza

Op de dag na een grote explosie bij het Ahli Arab-ziekenhuis in Gaza-Stad wordt de toedracht ervan alom bevraagd. Terwijl de Israëliërs en de Palestijnen elkaar van de aanval beschuldigen en er internationaal woedend en geschokt gereageerd wordt, proberen experts op het gebied van beeldanalyse uit te zoeken wat er precies gebeurd is.

Vijf vragen over de aanval op het ziekenhuis.

1. Wat is er tot nu toe bekend?

Dinsdagavond was er een grote explosie op de parkeerplaats van het Arab Ahli-ziekenhuis in Gaza-Stad. Dit ziekenhuis, opgericht in 1882 en gerund door de Anglicaanse kerk, telt tachtig bedden. Het heeft onder meer een gratis programma om borstkanker op te sporen, een centrum voor oudere vrouwen en een mobiele kliniek die zorg biedt in de regio.

In het ziekenhuis waren volgens schattingen van aanwezige artsen tussen de duizend en drieduizend Palestijnen aan het schuilen. Zij waanden zich veilig, omdat het volgens het humanitair oorlogsrecht strikt verboden is om een ziekenhuis aan te vallen. Een deel van hen zou juist op dinsdag naar het ziekenhuis getrokken zijn omdat er bommen vielen in de buurt waar ze wonen.

De ontploffing vond plaats op de parkeerplaats van het ziekenhuis; het gebouw zelf staat nog overeind. Woensdagochtend was op foto, video’s en satelietbeelden te zien dat op de plaats van de ontploffing meerdere verkoolde auto’s stonden en de grond zwartgeblakerd was.

Het lijkt erop dat op de groene stroken rond de gebouwen veel mensen bijeen zaten en hun toevlucht daar hadden gezocht. Volgens het Gazaanse ministerie van Volksgezondheid, dat beheerd wordt door door de militante beweging Hamas, zijn er 471 dodelijke slachtoffers te betreuren, onder wie veel kinderen. Internationale persbureaus spreken woensdag van „honderden” doden.

Ghassan Abu Sitta, een plastisch chirurg die in het ziekenhuis werkte op het moment van de ontploffing, zegt in een post op Facebook dat hij honderden doden en zwaargewonden heeft gezien. „Ik deed een drukverband om de dij van een man bij wie zijn been was afgeblazen en ging toen een man verzorgen met ernstig nekletsel”, schreef hij.

Ambulances en andere auto’s brachten volgens internationale persbureaus zo’n 350 slachtoffers naar het belangrijkste ziekenhuis van Gaza-Stad, Al-Shifa, dat al overspoeld was met gewonden door andere aanvallen, zei de directeur van dat ziekenhuis, Mohammed Abu Selmia. Verscheidene slachtoffers misten ledematen. Artsen in het Shifa-ziekenhuis namen hun toevlucht tot operaties op vloeren en in de gangen, meestal zonder verdoving.

Beeld van de parkeerplaats naast het ziekenhuis, dinsdagavond.

2. Wat zegt Israël?

Volgens Israël is de ontploffing veroorzaakt door een Palestijnse raket. Eerst kreeg Hamas de schuld, daarna wees Israël naar de Palestijnse Islamitische Jihad, een andere militante beweging in Gaza. Dat er op beelden geen krater van enige omvang te zien is, zou bewijzen dat het geen Israëlische bom geweest kan zijn, stelt Israël. Een afgeluisterd gesprek tussen twee Hamas-commandanten zou bovendien aantonen dat zij er ook zelf van uitgaan dat een Palestijnse raket de schade veroorzaakt heeft. Dat de ontploffing een relatief grote vuurbal veroorzaakt heeft, is in de Israëlische lezing het gevolg van het ontploffen van de gevechtskop en het drijfgas van de raket.

Schout-bij-nacht Daniel Hagari, woordvoerder van het Israëlische leger, zei woensdag tegen journalisten dat Israël bewijs heeft dat Palestijnen verantwoordelijk zijn voor de aanslag.

3. Wat zeggen de Palestijnen?

Hamas zegt uit te gaan van een Israëlische aanval. De Palestijnse Islamitische Jihad wijst elke verantwoordelijkheid en dus ook de Israëlische beschuldiging van de hand. Er wordt onder meer op gewezen dat Palestijnse raketten nooit een dergelijke ravage zou kunnen veroorzaken. Ook dook er een later weer verwijderde tweet op van een Israëlische reservist die stelde dat Israël met de aanval op het ziekenhuis een aantal „terroristen” uitgeschakeld had. Meer in het algemeen wordt er aan Palestijnse zijde in herinnering geroepen dat Israël vaker de Palestijnen beschuldigt van iets wat het zelf gedaan blijkt te hebben, zoals het doodschieten van de Palestijnse journaliste Shireen Abu Akleh, in mei 2022.

4. Hoe wordt er in de regio gereageerd?

De steenrijke golfstaat Qatar noemt „het bombardement van de Israëlische bezetter” een „brute slachting” en „een gruwelijke misdaad tegen weerloze burgers.” Ook Saoedi-Arabië legde de schuld van het bombardement direct bij „de Israëlische bezettingstroepen” en hekelde „dubbele standaarden” van de internationale gemeenschap. Riyad is een cruciale bondgenoot van de VS en was tot voor kort juist bezig de banden met Israël te normaliseren, maar die onderhandelingen zijn sinds de oorlog tussen Hamas en Israël stopgezet.

Datzelfde geldt voor de Verenigde Arabische Emiraten (VAE). Zelfs de belangrijkste Arabische partner van Israël veroordeelden onmiddellijk „de Israëlische aanval” op het ziekenhuis en vroegen samen met Rusland een spoedvergadering bij de VN-Veiligheidsraad aan. De reactie wijst op een mogelijk keerpunt in de opstelling van de VAE.

De Jordaanse koning Abdullah liet weten dat een gepland bezoek woensdag van de Amerikaanse president Joe Biden niet door kon gaan. Biden zou met de Jordaanse koning, Palestijnse leiders en de Egyptische president Abdel-Fattah al-Sisi bijeenkomen om te spreken over de oorlog in Gaza. Na de publieke woede over het bombardement op het ziekenhuis kan Abdallah het zich niet veroorloven de rode loper voor Israëls belangrijkste bondgenoot uit te rollen.

De Turkse president Recep Tayyip Erdogan kwam de afgelopen dagen met steeds meer veroordelingen van Israëls bombardementen op Gaza en sprak dinsdagavond van „het laatste voorbeeld van Israëls aanvallen die de meeste basale menselijke waarden te buiten gaan.”

Net als andere Arabische leiders sprak de Egyptische president Abdel-Fattah al-Sisi, op X, van een „Israëlisch” en „doelbewust” bombardement op onschuldige burgers.

Luchtfoto van de verwoesting op het terrein van het ziekenhuis, woensdagochtend

5. Wat zeggen experts?

Sinds de explosie wordt er online druk gespeculeerd over de toedracht. Verschillende OSINT-experts hebben zich op X (voormalig Twitter) uitgesproken over de gebeurtenis. Osint, een afkorting van open source intelligence, is onderzoek op basis van openbare bronnen.

Een van de gebruikte technieken is geolocatie, waarbij oriëntatiepunten en andere aanwijzingen gebruikt worden om informatie te verzamelen over een doelwit of een specifieke locatie. Onderzoekers combineren gegevens uit bijvoorbeeld satellietbeelden, onlinevideo’s en beelden op sociale media om uit te vogelen waar, wanneer en hoe dingen verlopen zijn.

Verscheidene onafhankelijke en doorgaans als betrouwbaar aangemerkte analisten zeggen op basis van beelden van de explosie bij het ziekenhuis dat de explosie veroorzaakt zou zijn door een afgezwaaide raket, gelanceerd vanuit het noorden van Gaza. Deze bevindingen konden niet door NRC worden geverifieerd.

Een van de accounts, GeoConfirmed, dat gerund wordt door vrijwilligers, schrijft dat de aanslag bij het ziekenhuis waarschijnlijk werd veroorzaakt door „een raket gelanceerd door een Palestijnse groep [die] in de lucht ontplofte (reden onbekend) en één stuk viel op het ziekenhuis en veroorzaakte een explosie”.

Ook analist Oliver Alexander verwijst op X naar een video die zou tonen dat de explosie bij het ziekenhuis plaatsvond vlak nadat een salvo raketten op Israël werd afgevuurd. Alexander deelde ook foto’s van de vermeende inslagkrater. Op de beelden zijn uitgebrande auto’s te zien tussen relatief onbeschadigde gebouwen. Hij merkt, net als anderen op: „Het grootste deel van de schade is geconcentreerd op het parkeerterrein van het ziekenhuis”.

Als mogelijk antwoord op de vraag hoe een relatief kleine explosie toch veel doden zou kunnen hebben veroorzaakt, deelde Eliot Higgins, de oprichter van het onderzoeksnetwerk Bellingcat, een video van de nasleep. „Het ziet eruit alsof mensen daar toevlucht gezocht hadden en de munitie vlak naast hen landde.”

De discussie was woensdagmiddag nog volop aan de gang en GeoConfirmed plaatste zelf ook een kanttekening bij de eigen conclusies: „Onze conclusies zijn gebaseerd op onze geolocaties: dat betekent niet dat ze de waarheid zijn, alleen wat wij denken dat zeer waarschijnlijk is op basis van onze geolocaties (feiten) en logica/redenering.” Om zeker te weten wat er werkelijk is gebeurd, zullen er volgens het account officiële onderzoeken nodig zijn.