Opinie | Schoolgeweld als uiting van stress

Toen een achtjarige jongen afgelopen augustus in een steegje naast de lerarenkamer door een medeleerling werd gedwongen om opnieuw zijn lunchgeld af te geven, knapte er iets. Hij weigerde. Woedend stak de medeleerling hem met een saté-prikker in het oog.

Indonesië kampt met een toename van schoolgeweld. Volgens de nationale lerarenvereniging zijn er dit jaar 23 ernstige incidenten gemeld, volgens The Jakarta Post. Twee leerlingen werden gedood. Twee pleegden suïcide. Eén slachtoffer werd door klasgenoten in de brand gestoken. En de jongen die het lunchgeld moest afgeven is nu blind aan zijn rechteroog. Ondanks anti-pestcampagnes lijkt er geen verbetering in de situatie te komen.

„We zitten in een noodsituatie,” verklaarde parlementsvoorzitter Puan Maharani. Ze stelde een nieuw lescurriculum voor. „Scholen moeten kinderen opvoeden tot verantwoordelijke burgers die in staat zijn tot empathie en goed gedrag.”

Prompt kondigde de minister van Ontwikkeling en Cultuur, Muhadjir Effendy, aan dat hij wil samenwerken met politie om jonge daders adequater te vervolgen. Hij wees op een zaak die afgelopen september de media haalde. Een vijftienjarige jongen was door klasgenoten het ziekenhuis ingetrapt met botbreuken. De daders waren notoire pesters. Ze waren al twee keer geschorst en dat heeft niet geholpen, stelde de minister.

Maar er klinken ook andere geluiden. Afgelopen juni stak een veertienjarige leerling zijn school in de brand. De zaak raakte bij velen een snaar. De leerling verklaarde dat hij al jaren door zijn klasgenoten werd gepest. De directe aanleiding van zijn wanhoopsdaad bleek een vernedering door zijn handvaardigheidsleraar. Die had voor het oog van de klas zijn schoolopdracht verscheurd. Na zijn arrestatie werd de jongen met een hoofdkap op publiekelijk voorgeleid. Naast hem stond een politieman met een automatisch wapen.

„Dit kind is geen terrorist maar een slachtoffer van pesten,” reageerde Indah_Suwondo verontwaardigd op X, voorheen Twitter, aldus internetmagazine The Online Citizen. Andere twitteraars vroegen zich af waarom de leraar niet werd gestraft. In een interview met Kompas TV legde het schoolhoofd de schuld bij de leerling. „Hij was een lastpak. Als hij bij zijn docent op het matje moest komen, moest hij opeens overgeven of deed hij alsof hij door demonen was bezeten.”

Psychologie

De voorzitter van de nationale lerarenvereniging greep in. „Ik vrees dat de school niets heeft begrepen van de psychologie van een slachtoffer,” liet ze het tv-kanaal weten. „Overgeven is een uiting van stress.”

„Als de leraren zelf de pesters zijn, waar kunnen de leerlingen dan terecht?” kopte The Jakarta Post na het incident. De recente voorvallen tonen volgens de krant dat docenten „weinig emotionele capaciteiten hebben om zich in te leven in hun leerlingen”.

In verschillende kranten komen psychologen aan het woord met tips voor ouders van gepeste kinderen. Zo adviseert Danti Wulan Manunggal in Kompas om niet boos te reageren, maar dat het beter is om een veilige omgeving te creëren waarin het kind over de situatie kan vertellen. Wat je moet doen als je kind dader is, komt niet aan bod.

Er is opvallend weinig kritiek op de rol van politie bij schoolgeweld. Ook voorzitter van de Kinderbescherming Ai Maryati Solihah verwelkomt de samenwerking. Wel pleit ze ervoor, in het dagblad Kompas, dat de daders ook psychologische begeleiding krijgen. Solihah is een van de weinigen die rept over een diepere oorzaak, namelijk een hiërarchische schoolcultuur waarin een jongere leerling dient te gehoorzamen aan een oudere. Volgens haar word deze machtsrelatie vaak met geweld afgedwongen.