Falen van Amerikaanse aanpak Midden-Oosten maakt Biden ook kwetsbaar in eigen land

De nieuwe geweldsronde tussen Israël en de Palestijnen heeft ook de Amerikaanse regering compleet overvallen. De verrassingsaanval van Hamas en de Israëlische reactie zijn een harde, mogelijk fatale klap voor het plan van president Joe Biden om een breed akkoord te bemiddelen tussen Israël en Saoedi-Arabië. Zolang het geweld woedt, kan de Democraat dit speerpunt van zijn buitenlandbeleid wel vergeten.

Na maanden van behoedzame diplomatie in het Midden-Oosten werd het Witte Huis zaterdag in de crisisstand gedwongen. Samen met zijn buitenland- en defensieminister belde Biden verscheidene hoofdrolspelers in de regio. ’s Avonds gaf de president een korte tv-toespraak, waarin hij verklaarde dat de VS „rotsvast” achter Israël staan en het land zullen helpen zich te verdedigen tegen het „terroristische” geweld van Hamas.

De uitgebroken oorlog kan voor Biden ook binnenlands-politieke gevolgen krijgen. Zijn voorganger Donald Trump (tevens zijn mogelijke uitdager bij de presidentsverkiezingen van november 2024) wist aan het eind van zijn ambtstermijn na intensieve bemiddeling door zijn schoonzoon Jared Kushner de zogeheten Abrahams-akkoorden te sluiten tussen enerzijds Israël en anderzijds Bahrein en de Verenigde Arabische Emiraten. Ook werden overeenkomsten bereikt tussen Israël en Marokko en Soedan.

Lees ook deze analyse over de reacties in het Midden-Oosten

Sinds Bidens aantreden, begin 2021, stuurde hij aan op een nog ambitieuzer vervolg: ook Amerika’s twee machtigste bondgenoten in de regio moesten de relaties gaan normaliseren. Als hij de gezworen vijanden Israël en Saoedi-Arabië kon verzoenen, zou Biden het meest tastbare diplomatieke wapenfeit van zijn voorganger overtreffen. En kon Wash-ington zijn eigen aartsvijand in de regio (Iran) verder indammen.

Iran zou grote boosdoener zijn

Republikeinen wreven Biden al aan dat hij niet pro-Israëlisch genoeg zou zijn, omdat hij geen erg warme band heeft met premier Netanyahu. Na de nieuwe geweldsexplosie verwijten ze hem helemaal dat het Midden-Oosten bij Trump in veel veiligere handen was.

De ex-president zelf legde in een bericht op sociale media zaterdag een verband met de recente gevangenenruil tussen Iran en de VS. Om die mogelijk te maken, stelden de VS onder meer 6 miljard dollar aan bevroren Iraanse tegoeden via een omweg weer beschikbaar aan Teheran. Daar hebben ze nog geen cent van opgenomen, maar volgens Trump werden de jongste Hamas-aanvallen „gefinancierd met de dollars van Amerikaanse belastingbetalers”.

Ook Trumps oud-VN-ambassadeur Nikki Haley, die haar voormalige baas uitdaagt in de Republikeinse voorverkiezingsrace om de presidentskandidatuur, wees op de gijzelaarsdeal met Iran. In gesprek met Fox News stelde ze dat „Iran, Rusland en China allemaal samenklitten, alle drie. We weten dat. En wat je daar tegen moet doen, is krachtig zijn. En je bent niet krachtig door ze 6 miljard te geven.”

In hetzelfde tv-interview sloeg Haley ook een bruggetje met de oplopende asieldruk aan de Amerikaanse zuidgrens met Mexico. Zoals Israël zijn eigen grenzen moet bewaken om veilig te zijn, zo geldt dat ook voor de VS zelf, stelde ze. „Het is wachten op een nieuwe 11 september.”

Dreiging gemist

Een anonieme hoge functionaris, zondag geciteerd in The Washington Post, erkende dat de regering verrast was door het geweld uit Gaza. De VS zouden wel bezorgd naar de oplopende spanning op de Westelijke Jordaanoever hebben gekeken, maar „geen specifieke dreiging of aanwijzing” voor een Hamas-aanval „van dit hoogstaande niveau” hebben waargenomen.

Dat de VS de aanval niet zagen aankomen, kan Biden de komende tijd nagedragen worden. Vorige maand zei zijn Nationaal Veiligheidsadviseur Jake Sullivan nog dat „het Midden-Oosten vandaag rustiger is dan het in twee decennia geweest is”. Een videofragment van die uitspraak werd dit weekeinde meteen online gedeeld door de Republikeinse Partij. Daarbij was wel geniepig het voorbehoud weggeknipt dat Sullivan bij die opmerking maakte. „Voorlopig dan, moet ik benadrukken, want alles kan veranderen.”