N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data91802464-a7d565.jpg)
Zijn de torenhoge energierekeningen te compenseren zonder inflatie aan te wakkeren? Dat kan alleen als je de rijksten en de grootste bedrijven meer gaat belasten, aldus economen van de Europese Centrale Bank (ECB) en het Internationaal Monetair Fonds (IMF). De roep om Europese solidariteit van Thierry Breton en Paolo Gentiloni in NRC is maar het halve verhaal. Niet met schulden, maar met genereuze compensatie én selectieve belastingen kunnen we de historische inflatie het hoofd bieden.
Het was een spectaculair eigen doelpunt van Kwasi Kwarteng. De Britse minister van Financiën kondigde een ‘mini-budget’ aan met genereuze lastenverlichtingen voor de allerhoogste inkomens.
De reactie was niet mals, niet alleen van de Britse oppositie maar ook van de financiële markten. Mede door de eerder aangekondigde energiesteun zagen zij het Britse tekort snel oplopen: het pond werd minder waard dan ooit en Britse staatsobligaties gingen in de uitverkoop. De rente steeg tot voorbij de Griekse en Italiaanse staatsrente. De financiële chaos dwong de Bank of England weer staatsobligaties in te kopen. De mix van genereuze compensatie voor hoge energieprijzen en forse lastenverlichting voor de rijkste 1 procent bleek giftig.
Ongelukkige combinatie
In reactie op hoge inflatie hebben centrale banken al flinke renteverhogingen doorgevoerd om economische bestedingen in te perken. Met belastingverlagingen of ongedekte steunpakketten worden die bestedingen – en daarmee de inflatie – juist aangewakkerd, waardoor centrale banken rentes verder moeten verhogen. Deze ongelukkige combinatie van een restrictief monetair beleid en een ruim budgettair beleid is bepaald niet zonder gevaar. Hogere overheidsschulden, hogere rentes en rente-uitgaven, het risico van een diepe recessie en speculatieve aanvallen.
De boodschap van de ECB was dan ook duidelijk: „Als je steunmaatregelen voor mensen die dat nodig hebben financiert met hogere belastingen, heeft dat minder effect op inflatie”, aldus haar hoofdeconoom.
In een reactie op het Britse ‘mini-budget’ had het IMF eenzelfde boodschap met het dringende advies belastingverlagingen voor de rijken in te trekken. Het is geen verrassing dat topeconomen dit ‘linkse’ beleid voorstaan. Zowel mensen voor de hoge energierekening compenseren als inflatie indammen, vraagt om herverdeling via belastingheffing.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data91527372-fc54b5.jpg)
Toch heeft deze conclusie nog lang niet iedereen bereikt. Duitsland liet vriend en vijand schrikken met het plan om 200 miljard euro te lenen om een maximum gasprijs in te stellen. Een subsidierace dreigt waarbij een paar landen zichzelf in de schulden steken, energieprijzen voor iedereen opjagen, de inflatie aanwakkeren en de rente opstuwen.
Het werd door een EU-ambtenaar een „middelvinger naar de rest van Europa” genoemd. Eurocommissarissen Paolo Gentiloni en Thierry Breton formuleerden het diplomatieker in verschillende Europese kranten, waaronder NRC. Ze stelden de retorische vraag: „Hoe kunnen lidstaten die niet over dezelfde begrotingsruimte beschikken hun bedrijven en huishoudens gelijkaardig ondersteunen?”.
Waar tijdens de Eurocrisis Duitsland Griekenland en Spanje de les las, is het nu aan deze landen om Duitsland in toom te houden
Het belang van een Europees antwoord op deze crisis is groot. Toch is het pleidooi van Gentiloni en Breton voor nieuwe EU-budgetten maar de helft van het hele verhaal.
Niet Europese schulden, maar economische coördinatie is het antwoord om te voorkomen dat enkele EU-landen de tekorten laten oplopen. Waar tijdens de Eurocrisis Duitsland onder andere Griekenland en Spanje de les las, is het nu aan deze landen om Duitsland in toom te houden. Daarvoor moeten de Europese begrotingsregels worden aangepast aan de huidige tijd: dus niet langer de focus op bezuinigen maar op belasten.
Nieuwe weg
Eind deze maand komt de Commissie met een voorstel tot herziening van de regels. Dit is een mooie kans om een nieuwe weg in te slaan. Ook roept de huidige tijd om een gecoördineerde Europese belastingpolitiek. De toevalswinstbelasting voor energiebedrijven, die de Europese Commissie deze maand heeft voorgesteld, is een goed startschot. Het is nu zaak dit op te volgen met hogere bijdragen van de rijksten en de grootste bedrijven.
Ook in Nederland betekent dit een omslag. Bij OP1 stelde premier Mark Rutte nog tevreden vast dat Nederland de financiële ruimte heeft voor extra overheidsuitgaven. In zijn begrotingsplannen maakt het kabinet daar goed gebruik van, met een flink tekort van 2,7 procent van het bruto nationaal product. Dat is nog zonder de ongedekte extra uitgaven om de energieprijs te bevriezen. Het is nog geen eigen goal à la Kwarteng, maar wel een gevaarlijke terugspeelbal.
Het kabinet nam al het voorstel van PvdA en GroenLinks over om een plafond aan de energieprijzen in te stellen. Maar dat is niet voldoende. De linkse tegenbegroting voor 2023 resulteert in een lager tekort door extra belasting te heffen op vermogens, bedrijfswinsten, en milieuvervuiling. Dit zorgt niet alleen voor een eerlijker en groener Nederland, maar ook voor een stabielere economie.
De Britse misser is een les voor Europese leiders. Een ruime compensatie vraagt om eerlijke herverdeling om de inflatie te bedingen. Deze crisis heeft een economisch verstandig antwoord nodig, waarmee onze economie eerlijker en groener wordt. Het is aan Rutte en de andere Europese leiders dit snel in te zien.
