N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
ZAP Achter seksscènes in films en op tv zit vaak een treurig verhaal. Van vrijwel alle actrices die erover vertellen in de documentaire Mag ik je aanraken? kwamen de scènes op pornosites terecht.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data106196594-d5d7a4.jpg)
De ijzersterke documentaire Mag ik je aanraken? (Het Uur van de Wolf, NPO 2) gaat over seksscènes, maar er is geen enkele seksscène in te zien. In plaats daarvan filmt regisseur Tamar van den Dop nauwgezet de gezichten van Nederlandse acteurs die naar hun eigen seksscène kijken, tegen een zwarte achtergrond. In de spiegeling van hun oog zie je soms vaag wat ze zien. Verder horen we alleen hijgen en kreten. De acteurs kijken geconcentreerd, gegeneerd, meestal met enige afkeer. Eén actrice moet huilen.
Drie zijn enthousiast – ze zijn trots op hun seksscène. Hannah Hoekstra heeft goede herinneringen aan een verkrachtingsscène. Een stuntcoach had haar geleerd hoe ze veilig aan de wurgende arm van haar tegenspeler kon hangen. „Het zag er heel heftig uit. Het was top.” Peter Faber is ook enthousiast. Als enige wil hij zijn scène nog een keer zien. Hij kijkt naar seks van blote oudere mensen – taboedoorbrekend, daar is hij trots op.
Deze drie zijn uitzonderingen. De anderen vertellen een treurig verhaal. Over seksscènes staat doorgaans weinig in het script. „Ze neuken intens en hongerig” is al een ongewoon uitgebreide regie-aanwijzing. De regisseur heeft meestal ook geen idee, of vindt het te gênant om zich ermee bezig te houden. Of nog erger: hij gelooft in naturel, spontaniteit. Verder blijkt dat regisseurs vaak een onrealistische, clichématige, kortom mannelijke blik hebben op seks. Vrijwel alle actrices zeggen dat hun scènes op pornosites terechtkwamen.
De acteurs zijn vaak op zichzelf aangewezen – „doe maar even je ding” – wat ze als extreem onveilig beschouwen. Vrijwel allemaal zien ze op tegen het filmen van seksscènes. Het gebrek aan begeleiding is schrijnend omdat dit de meest intieme, kwetsbare scènes zijn die acteurs moeten doen. Mede omdat de grens tussen zijn en spelen dun is. Wat helpt, zeggen ze, is alles nauwgezet van tevoren afspreken, bij voorkeur met een intimiteitscoördinator erbij, een nouveauté in de filmwereld: „Ik had mezelf en anderen dat veel eerder gegund.”
Nuances
Tamar van der Top – zelf actrice – heeft een mooie, diverse groep filmacteurs uitgezocht, die samen alle nuances van de kwestie bespreken. Aan de ene kant van het spectrum staat de oudere acteur Jeroen Krabbé. Vroeger was alles vrijer, ongedwongener, stelt hij. Seks in films van de jaren zeventig droegen bij aan de seksuele bevrijding van Nederland. Niemand deed daar moeilijk over. Hij verafschuwt de hedendaagse ‘preutsheid’. „Het is alsof koningin Victoria weer terug is.”
Aan de andere kant van het spectrum staat de jonge Nora El Koussour, de actrice die moet huilen als ze haar seksscène terugziet. Zij betaalde de prijs die een witte man als Krabbé nooit hoeft te betalen. Haar werd beloofd dat ze haar seksscène in de montage nog mocht zien, opdat ze kon ingrijpen. Die belofte werd genegeerd, waardoor de scène langer en explicieter was dan ze wilde. De scène leverde haar grote problemen op in de Nederlands-Marokkaanse gemeenschap. Ze vertelt dat ze werd bespuugd in de trein. „Ik snap gewoon niet waarom dit zo lang in beeld moest. Zo vernederend.”
In het midden staan door de wol geverfde actrices als Georgina Verbaan en Rifka Lodeizen, die ietwat verbaasd, soms zelfs geamuseerd terugkijken op wat ze allemaal hebben getolereerd, omdat ze „niet moeilijk” wilden doen. Lodeizen: „Ik was er ook allemaal zelf bij.”
De echte oplossing is: het zelf doen. Actrice Hanna van Vliet had zelf een groot aandeel in de queer serie en film Anne+. Met trots krijgt ze terug naar een seksscène met een lesbische vrouw en een nonbinaire persoon. Baanbrekend omdat het realistische seks was, omdat de scène duidelijk was ingebed in het verhaal, en omdat ze een hart onder de riem betekende voor de trans-gemeenschap.
