Hoekstra krijgt extra huiswerk, na politiek armpje-drukken in Straatsburg

Wopke Hoekstra is deze week verzeild geraakt in een potje armpje-drukken tussen de verschillende politieke stromingen in het Europees Parlement. Onmiddellijk gevolg: de kandidaat-commissaris voor klimaat moet na een hoorzitting op maandagavond nog een aantal schriftelijke vragen beantwoorden.

Hoekstra kwam maandag ongekend ‘groen’ en ‘sociaal’ voor de dag tijdens een hoorzitting van ruim drie uur voor de commissie milieubeheer van het EP. Na zijn ‘klimaatexamen’ konden de fracties het achter gesloten deuren echter niet eens worden. Linkse en groene parlementariërs vonden hem te vaag en vroegen zich af of hoeveel waarde ze moesten hechten aan zijn beloftes.

Los van zijn eigen optreden raakte Hoekstra’s kandidatuur ook politiek verstrengeld met de toekomst van zijn meerdere in de Europese Commissie. Frans Timmermans was in de Commissie vice-president met een coördinerende taak voor alle ‘groene’ maatregelen, de Green Deal. Toen Timmermans deze zomer overstapte naar de Nederlandse politiek nam de Slowaakse commissaris Maros Sefcovic die coördinerende taak over. Hoekstra moet uit dat pakket de verantwoordelijkheid krijgen voor klimaat.

Na Hoekstra’s hoorzitting wilden de parlementariërs afwachten hoe Sefcovic zich door zijn ‘examen’ op dinsdagochtend zou slaan. Inhoudelijk werd dat als een logische zet verkocht omdat pas ná de hoorzitting van Sefcovic het toekomstige klimaatbeleid echt goed beoordeeld zou kunnen worden.

Maar achter deze inhoudelijke redenering ging een machtsspel schuil. Sociaal-democraten wilden de CDA’er Hoekstra pas steunen als ze zeker wisten dat ‘hun’ man, de linkse Sefcovic door zou kunnen. Voor de christen-democraten gold het omgekeerde.

Na de hoorzitting van Sefcovic, op dinsdagochtend, liet de milieuwoordvoerder van de christen-democratische fractie EVP weten nog niet overtuigd te zijn. „Moeilijke discussies voor de boeg”, twitterde hij.

De verhoudingen tussen de fracties zijn in de afgelopen maanden op groene dossiers snel slechter geworden. De EVP probeerde dit voorjaar de Natuurherstelwet te verwateren, beducht dat boeren in heel Europa de christen-democraten de rug zouden toekeren. De pijlsnelle opkomst van de BBB en de problemen van het CDA waren in Brussel als waarschuwing opgevat. Klimaatvoorvechters zien intussen dat politici in heel Europa op de rem gaan. Het politieke gevecht over groen, kortom wordt snel harder.

Schriftelijke vragen

De leden van de milieucommissie trokken zich dinsdagmiddag terug in een vergaderzaal, diep verscholen in de krochten van het EP. Groenen en sociaal-democraten brachten in dat ze graag een aantal schriftelijke vragen beantwoord zouden zien door Hoekstra. Zoals te verwachten viel stond de EVP erop dat ook Sefcovic nog huiswerk zal maken.

Beide commissarissen kregen in de loop van de namiddag acht vragen die ze woensdagochtend om zeven uur moeten inleveren. Veel vragen gaan over inhoudelijke beloftes die ze tijdens hun hoorzittingen hebben gedaan. Ze krijgen elk ook persoonlijke vragen. Zo moet Hoekstra beloven snel aan te geven voor welke klanten hij in zijn tijd als consultant bij McKinsey heeft gewerkt.

Sefcovic moet vragen beantwoorden over zijn houding tegenover Rusland. Afgelopen weekend werd in Slowakije Robert Fico van de linkse, nationaal-populistische partij Smer, winnaar van de verkiezingen met een pro-Russisch program. Sefcovic is ook lid van de Smer.

Na beantwoording van de vragen beslissen de parlementariërs woensdagochtendvroeg of ze de kandidaturen voordragen voor stemming in het hele parlement. Dat zou donderdag rondom het middaguur kunnen zijn.

Hoekstra’s beloften zijn mooi, maar we willen weten: hoe ga je dit doen.

Zijn de antwoorden niet naar wens, dan kan de benoemingsprocedure verder gerekt worden met een extra hoorzitting, mogelijk op 10 oktober. Dat betekent dan wel dat de kandidaten beschadigd raken. Voor Hoekstra geldt bovendien dat de tijd dringt: de klimaat-commissaris moet zich nu eigenlijk voorbereiden op de belangrijke VN-klimaatconferentie die eind volgende maand in Dubai begint.

Voordeel van extra vragen is natuurlijk ook dat parlementariërs die voorafgaand aan de hoorzitting luidkeels kritiek hadden gespuid nu kunnen laten zien dat ze zich niet snel hebben laten ompraten.

Werden er spelletjes gespeeld? Bas Eickhout van GroenLinks: „Voor óns is het geen spel. Hoekstra’s beloften zijn mooi, maar we willen weten: hoe ga je dit doen. Er is in mijn politieke fractie veel twijfel. De vragen zullen voldoende moeten zijn om een tweede hoorzitting te voorkomen.”

Opgeboend profiel

Met een glanzend groen opgeboend profiel, goed ingestudeerde complimentjes en strategisch geplaatste glimlachjes had Hoekstra maandagavond geprobeerd de milieucommissie voor zich in te nemen.

Hoekstra wil als Eurocommissaris voor klimaat onder andere scherpe doelen stellen voor de uitstoot van CO₂, de luchtvaart aanpakken en fossiele subsidies afschaffen. Ik wil niet zomaar op de winkel passen, dat is niet genoeg en dat is niet mijn karakter, zei hij tijdens de hoorzitting.

Hij wil de huidige EU-uitstoot van CO₂ tegen 2040 met 90 procent laten verminderen. „Ik denk dat we voor 90 procent moeten gaan”, zei Hoekstra.

De Europese Unie wil in 2050 klimaatneutraal zijn. Maar de vermindering van de uitstoot, zeggen de experts van de Commissie, gaat niet snel genoeg. Daarom willen ze een nieuw ambitieus tussendoel van 90 procent voor 2040.

Hoekstra had niet alleen klimaatdossiers en politieke verhoudingen bestudeerd, maar ook de parlementariërs. Zo kreeg een van zijn luidste critici, Mohammed Chahim (PvdA) al en passant een complimentje. In het antwoord op een vraag van de Tsjechische parlementariër Alexandr Vondra, in de jaren tachtig een vooraanstaande dissident, voegde Hoekstra vol bewondering in dat hij in die tijd nog tv zat kijken. Een Italiaanse kreeg een glimlach. Een Deense kreeg per ongeluk antwoord in het Duits, waarvoor Hoekstra zich vlotjes verontschuldigde.

Vragen over verleden

Veel vragen gingen over zijn verleden. Was de nieuwe, groene Hoekstra wel betrouwbaar?

Hoekstra zei dat hij makkelijk zijn rit als demissionair minister had kunnen uitzitten, maar dat hij deze taak te belangrijk vond. Over zijn werk voor Shell zei hij dat hij heel heldere taal zou spreken met energiebedrijven, zoals hij dat als minister van Financiën ook met banken had gedaan. Bovendien, hij had maar twee jaar voor Shell gewerkt, vlak na zijn studie, lang geleden. Dat hoefde een kritische omgang met oliemaatschappijen niet in de weg te staan, vond hij.

Hij betuigde snel spijt voor zijn ongevoelige optreden tegen zuidelijke lidstaten in de pandemie. Excuses voor eerdere fouten deden het ook goed. Maar voor een te groot aantal parlementariërs was het niet genoeg.

De spanning werd gebroken door storingen in de geluidsinstallatie. Dat gaf Hoekstra de kans even op adem te komen en na te denken over gestelde vragen. Na vier storingen moest de hoorzitting zelfs verplaatst worden naar een andere zaal. Hoekstra at even een Sultana.

Opvallend was de rol van Nederlandse parlementariërs, van wie een aantal belangrijke posities bekleden in de klimaatdiscussies in het parlement. Chahim hekelde Hoekstra’s opstelling in het stikstofdossier in Nederland en vroeg zich af of Hoekstra weer in zijn oude rol van consultant verviel door de zaal precies te vertellen wat ze wilde horen.

In de loop van dinsdagavond en -nacht mag Hoekstra op schrift uitleggen hoe hij zijn beloften wil waarmaken. Een bron uit de fractie van sociaal-democraten onderstreepte dinsdag dat het erom ging Hoekstra vast te pinnen op zijn toezeggingen. Doet hij dat overtuigend, dan zouden ze vóór kunnen stemmen. De liberalen gaven al eerder aan met Hoekstra te kunnen leven en de EVP was, uiteraard, ook enthousiast.