N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/wp-content/blogs.dir/114/files/2022/11/jensma-folkert-20221105700-artikel.png)
In het verleden geuite goede bedoelingen bieden geen garantie voor de toekomst – sterker, ze kunnen ook gaan spoken. Die gedachte drong zich op toen demissionair premier Mark Rutte (VVD) en voormalig minister Henk Kamp (VVD) bij de enquêtecommissie Fraude en Dienstverlening onlangs hun snoeiharde anti-fraude beleid van vijftien jaar geleden verdedigden. En trouwens ook bij de rel tussen de politie en Veilig Thuis, dat de meldingen over kwetsbare minderjarigen bij de verboden A12-blokkade als een inperking van het demonstratierecht wenste te zien. Alsof de ouders van Greta Thunberg uit de ouderlijke macht hadden moeten worden gezet – de morele verontwaardiging vierde hoogtij. Dit was niet minder dan ‘intimidatie’. Dacht je slachtoffer te zijn van een milieuramp, zien ze je opeens aan voor een dader, nota bene van kindermishandeling.
Ook de onthulling dat het beruchte ‘risico analyse model’ (RAM) van de fiscus ongecontroleerd informatie van belastingbetalers van internet plukte, past daarin. Ook hier komen opvattingen van ‘ooit’ terug als boemerang. In dat RAM-model werd gejongleerd met ruwe informatie over familierelaties, gezondheid, religie, vakbondslidmaatschap, eigendommen, land van herkomst, je gebruikersnaam bij het online gokken. Allemaal opgedregd van internet. Dat leverde dan ‘verwonderadressen’ op. Een woord waaruit een giftige cocktail van vooroordelen, verdenkingen en discriminatie opborrelt. Inmiddels snapt de fiscus dat dit niet zo kan, en probeert de dienst het systeem uit te schakelen. Maar dat schijnt niet zo makkelijk, gezien de schare enthousiaste handhavers.
Rutte vertelde de commissie dat hij destijds als staatssecretaris Sociale Zaken met gerichte controle op Somaliërs in Nederland vooral oud beleid dacht voort te zetten. Tijdgeest en politieke voorgeschiedenis lieten hem vrijwel geen andere ruimte, meende hij. Rutte was in de Dennis Wiersma-fase van z’n loopbaan: je kón als jonge, ambitieuze rechtse bewindsman niet anders dan groepen op etniciteit profileren als de praktijk daar om vroeg en de PVV in je oor stond te bulderen. De publieke opinie wees ook in die richting. Er kwam media-aandacht voor een ‘Bulgaren-affaire’ die de indruk nog versterkte dat fraude een herkomstprobleem is.
De steile Kamp, ooit FIOD-rechercheur, bleek z’n ambtenaren zelfs niet te geloven als ze vertelden dat 90 à 96 procent van de mensen met een uitkering te goeder trouw was. Dat was „in strijd met wat in het land leeft”, vond hij. Populisme is nooit ver.
Die ‘verplichte’ A12-blokkade-meldingen bij Veilig Thuis komen ook niet uit de lucht vallen. Ze wortelen in het destijds eveneens aangescherpte preventiebeleid bij huiselijk geweld en kindermishandeling. Niet ten onrechte waren de autoriteiten het zat bij ‘gezinsdrama’s’, waarbij immers ook doden vielen, in de krant te moeten lezen dat het gezin ‘tientallen hulpverleners’ over de vloer had. Maar die kenden elkáár dan weer zelden. Niemand had overzicht. En dus kwam er het landelijke Veilig Thuis met standaardmeldingen als de politie minderjarigen in onveilige situaties aantrof. En ging men dus proberen of het taboe op het uitwisselen van overheidsinformatie misschien verantwoord geamendeerd kon worden. Zónder dat meteen Big Brother werd gerealiseerd. En zonder dat je meteen ‘normale’ gezinnen ging verdenken.
Of de A12-blokkade nu een voldoende onveilige situatie is voor kinderen om er zo’n melding aan te wijden, laat ik dan graag over aan de commandant die daar over traangas en waterkanon mag beslissen. Maar ik kan me best wel iets bij dat gevaar voorstellen.
En ik laat óók graag in het midden wiens bezorgdheid groter moet zijn. Die van de politie voor veilig opgroeien, ook voor kinderen wier ouders hen aan een kans op wapenstok of waterkanon blootstellen. Of die van de milieubegane ouders zélf, voor veilig demonstreren tegen een eveneens onveilige klimaatverandering, die steeds urgenter wordt. De ouders Thunberg die Greta niet thuis hielden, zijn per slot van rekening ook een maatstaf voor verantwoord ouderschap.
Zelf heb ik net iets teveel filmpjes van meppende agenten en bijtende honden gezien om daar m’n eigen kroost onbezorgd naar toe te laten gaan. Zelfs nu ze meerderjarig zijn. Maar goed, ieder het zijne. Bij Veilig Thuis zouden ze intussen wel íets meer begrip voor de politiezorgen mogen krijgen.
Folkert Jensma is juridisch redacteur van NRC.
