N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Onkruidverdelger Het bestrijdingsmiddel glyfosaat wordt in de landbouw massaal gebruikt, maar is ook al jaren omstreden. Toch is de Commissie van plan de toelating tot de Europese markt te verlengen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data105539803-0f62d2.jpg)
De Europese Commissie wil de toelating van het omstreden bestrijdingsmiddel glyfosaat op de Europese markt met tien jaar verlengen. Dinsdag stuurde de Commissie haar voornemen in een voorstel naar de lidstaten, die het plan vrijdag voor het eerst bespreken en half oktober een definitief besluit nemen. Mochten de EU-landen met ruime meerderheid instemmen, dan blijft glyfosaat in de Europese Unie voorlopig toegestaan. Wel kunnen lidstaten zelf besluiten bepaalde bestrijdingsmiddelen die glyfosaat als bestandsdeel bevatten te weren of aan banden te leggen.
Glyfosaat, het belangrijkste bestandsdeel van onder meer de veelgebruikte onkruidverdelger Roundup, wordt in de landbouw massaal gebruikt, maar is ook al jaren omstreden. Vooral sinds het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie in 2015 een link legde met kanker, zijn de zorgen over het middel gegroeid. Andere onderzoeken spreken die conclusies echter tegen, en ook het Europese chemicaliënagentschap ECHA concludeerde vorig jaar dat het middel níét kankerverwekkend zou zijn.
‘Risicobeperkende maatregelen’
Een EU-ambtenaar benadrukte woensdag dat de goedkeuring is gebaseerd op een „ongekende hoeveelheid informatie”, na analyses door experts in lidstaten en de Europese Voedselautoriteit (EFSA) en ECHA. In juli liet EFSA in een rapport al weten geen aanleiding te zien de toelating van glyfosaat te blokkeren. Tegelijk maakte de Voedselautoriteit ook duidelijk dat er onvoldoende data zijn om sluitende conclusies te kunnen trekken over onder meer de gevolgen voor planten en dieren als glyfosaat zich in de natuur verspreidt.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/08/data104096595-2b0f69.jpg)
Voor de Commissie was dat laatste geen reden de toelating te herzien – een gebrek aan gegevens speelt volgens een EU-ambtenaar bij elke toelating. Wel schrijft Brussel dat bij het gebruik bepaalde ‘risicobeperkende maatregelen’ genomen moeten worden om te voorkomen dat het middel op verkeerde plekken belandt. Het verwaaien van glyfosaat moet vermeden worden, bijvoorbeeld door het aanleggen van bufferstroken rondom de bespoten gebieden. Ook moeten lidstaten bij het toelaten van bestrijdingsmiddelen rekening houden met lokale omstandigheden – bijvoorbeeld grondwaterstanden om te voorkomen dat het middel zich in water verspreidt.
Politieke strijd
Een vorige Europese toelating in 2017 was omgeven door politieke strijd, waarin onder meer Frankrijk zich fel tegen het middel keerde. Destijds werd de goedkeuring gegeven voor vijf jaar, een periode die vorig najaar met een extra jaar werd verlengd. Nu kiest de Commissie voor een toelating voor tien jaar. Volgens de Commissie omdat het goedkeuringsproces nu een „immense hoeveelheid middelen” heeft gekost om „min of meer tot hetzelfde oordeel als zes jaar geleden te komen”.
Tegelijk benadrukt de Commissie dat ze niet voor de maximale goedkeuringsduur van vijftien jaar kiest én dat als de komende jaren onderzoek naar boven komt dat nieuw licht werpt op de risico’s van glyfosaat, de goedkeuring op elk moment kan worden herzien. Daarbij komt dat in Brussel momenteel tegelijk wordt gewerkt aan wetgeving die het gebruik van pesticides in de EU met de helft moet terugdringen, en in de buurt van onder meer speelplaatsen en scholen helemaal wil verbieden. Die wetgeving kan rekenen op felle weerstand uit zowel de rechterhoek van het Europarlement als een groot deel van de EU-lidstaten. Of het voorstel het haalt wordt later dit najaar duidelijk.
In theorie kan een ruime meerderheid van lidstaten de verlengde toelating van glyfosaat in oktober nog blokkeren. Maar de kans daarop is niet groot, zeker niet nu zelfs het normaal kritische Frankrijk bij monde van landbouwminister Marc Fesneau onlangs liet weten het wetenschappelijk bewijs afdoende te vinden om de toelating te verlengen. De Nederlandse Tweede Kamer riep minister Piet Adema onlangs op in Brussel tegen de vernieuwde toelating te stemmen. Is er onder EU-landen geen ruime meerderheid vóór of tegen het voorstel, dan beslist de Europese Commissie zelf.
Groene Europarlementariërs en milieuorganisaties reageerden woensdag verbolgen. „De belangen van de industrie prevaleren duidelijk boven de gezondheid en het milieu”, liet actiegroep Pesticides Action Network in een verklaring weten. De Franse liberaal Pascal Canfin van de partij van de Franse president Emmanuel Macron noemde de toelating ook „onacceptabel”. In de besluitvorming over de goedkeuring wordt het Europees Parlement niet geraadpleegd.
