N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Zap In de eerste aflevering van Mediterranean Life Under Siege ontmoet de kijker verschillende zeedieren met grootse plannen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data105485109-e8f7da.jpg)
Een man met een plan. Beter liet de puberooievaar in Mediterranean: Life Under Siege (EO) zich niet omschrijven. „Het jonge mannetje is nog single en heeft maar één ding in zijn hoofd”, meldde de voice-over, die even een veelzeggende stilte liet vallen. Om daarna gauw vroom te verduidelijken: „Een vrouwtje ontmoeten om de rest van zijn leven mee door te brengen.” Ja ja.
Maar de jongeman leek daadwerkelijk serieuze intenties te hebben en ging ver om zijn doel te bereiken. De kijker volgde hem op zijn lange tocht van Mali naar Spanje, die hij voor het eerst aflegde. Het was nog even spannend of hij de overtocht zou halen, maar het ging net goed; hij belandde veilig en wel in het Spaanse moerasgebied. Daar probeerde hij tweedehandsnesten in te pikken, maar stuitte op krachtige weerstand en eenzaamheid. „Volwassen worden en je eigen weg vinden in het leven is nooit gemakkelijk”, verzuchtte de voice-over.
Natuurdocumentaires zijn doorgaans een goudmijn voor zinderende storystelling, en de eerste aflevering van Life Under Siege stelde daarin niet teleur. De kijker ontmoette verschillende zeedieren met grootse plannen, waarvan de ooievaar – tussen alle feitjes over spanwijdtes en veranderende leefomgevingen door – toch wel de smeuïgste en meest bevredigende verhaallijn toebedeeld had gekregen. In ieder opzicht voldeed zijn verhaal aan een structuur die wijlen Kurt Vonnegut eens omschreef als de ‘man in hole’-structuur; volgens Vonnegut de populairste van de acht manieren waarop een verhaal zou kunnen worden opgebouwd. Een hoofdpersoon komt in de problemen (daalt qua geluk) om uiteindelijk als een beter persoon weer uit het dal te klimmen waar hij in is gevallen (stijgt tot grote hoogten qua geluk).
Een betere versie van zichzelf was de ooievaar aan het eind van de aflevering zeker. Na het nestjepikdebacle had hij geleerd van zijn fouten, meldde de voice-over. „Hij is bereid met niets te beginnen en een plekje te vinden om zelf een nest te bouwen.” Met resultaat: het bescheiden paleisje trok onmiddellijk een jongedame aan. „Project geslaagd, en dat na zo veel misstappen.” De voice-over kon zijn trots niet langer onderdrukken. „Ze zullen leren om samen te leven,” besluit hij. „En over paar jaar zullen ze het mooiste nest in heel Extremadura hebben.”
Volendam en voetbal
Een zender verderop voltrok zich maandagavond een heel andersoortig verhaal in Volendam, een dorp in de Eredivisie (AVROTROS). De tweede aflevering van de documentairereeks over, nou ja, Volendam als dorp in de Eredivisie, voelde aanvankelijk aan als een oefening in vrij associëren op basis van de woorden ‘Volendam’ en ‘voetbal’.
In de eerste twintig minuten keek de kijker veelal toe hoe Jan Smit (voorzitter van FC Volendam) voetbal keek in het stadion, op zijn televisie en op zijn telefoon. Die beelden werden afgewisseld met Jan Smit die met zijn kinderen converseerde, Jan Smit die een publiek van kinderen toezong en de meningen van dorpsgenoten over voorzitter Jan Smit. „Ik vind hem in elk geval een van de beste entertainers van Nederland”, zei een visboer. „Niet echt mijn muziek. Maar ik vind hem wel top of the bill. Qua persoon dan.”
In de tweede helft verdween Jan Smit abrupt en voltrok zich een moeilijk te volgen soap over spanningen onder vrijwilligers, spelers, training en bestuur over modernisering van de club. „Leg het mij maar uit,” riep de trainer richting het eind van de aflevering gefrustreerd tegen zijn elftal na meerdere verloren wedstrijden. „Want ik kan dit niet uitleggen.” Ik ook niet, mompelde deze kijker.
Die moest vervolgens denken aan Vonneguts achtste verhaalstructuur: de ‘Which way is up?’-structuur, voor ambigue verhalen waarin nooit duidelijk wordt of de ontwikkelingen goed of slecht zijn. Wie weet was dat de intentie voor Volendam, een dorp in de Eredivisie. Dan was het zonder meer een geslaagd verhaal.
