Opinie | Zoals Hitler Führer werd na een gevangenisstraf, zo kan Trump nu ook president worden

Verenigde Staten Een strafblad hoeft geen barrière te zijn voor politieke macht, schrijft . Hitler was veroordeeld wegens de ‘Bierkellerputsch’, Kishi Nobusuke werd premier van Japan ondanks zijn wandaden in de oorlog. En Trump gaat campagne voeren vanuit de rechtszaal.
Donald Trump, Republikeins presidentskandidaat voor de verkiezingen van 2024, tijdens een campagnebijeenkomst op 8 september in Rapid City, South Dakota.
Donald Trump, Republikeins presidentskandidaat voor de verkiezingen van 2024, tijdens een campagnebijeenkomst op 8 september in Rapid City, South Dakota. Foto Andrew Caballero-Reynolds/ AFP

Donald Trump is de eerste ex-president van de VS die terecht moet staan voor ernstige misdaden. Hij deelt die dubieuze roem wel met enige voormalige presidentskandidaten. Rick Perry, de vroegere gouverneur van Texas, heeft zich in 2016 kandidaat gesteld terwijl hem twee rechtszaken boven het hoofd hingen. Een eeuw eerder, in 1920, voerde de socialist Eugene V. Debs zijn presidentiële campagne vanuit zijn gevangeniscel. Hij had zich in 1918 uitgesproken tegen de dienstplicht en was gearresteerd wegens opruiing.

Een strafblad hoeft succes ook niet in de weg te staan. Dat Marion S. Barry in 1990 werd gestraft voor drugsgebruik was geen reden om vier jaar later niet te worden herkozen als burgemeester van Washington DC.

Het komt niet heel vaak voor dat veroordeelde politici naar de top rijzen in democratische landen, maar er zijn wel voorbeelden van. Nelson Mandela natuurlijk, en ook Luiz Inácio Lula da Silva, de huidige president van Brazilië. Maar het bekendste geval blijft Adolf Hitler.

Voor zijn mislukte Putsch in 1923 was Hitler een obscure oproerkraaier in de bierhallen van München. Na zijn optreden in de rechtszaal voor rechters die hem goedgezind waren was hij een nationale bekendheid. Hij kreeg vijf jaar, waarvan hij maar negen maanden heeft uitgezeten. Hij maakte van die tijd gebruik om Mein Kampf te schrijven. Minder dan tien jaar later was hij de Führer van Duitsland.

Lid van de elite

De opmerkelijke carrière van Kishi Nobusuke, de Japanse premier van 1957 tot 1960 en grootvader van de recent vermoorde oud-premier Shinzo Abe, is een ander frappant voorbeeld. In tegenstelling tot de kleinburgerlijke Hitler was Kishi een typisch lid van de elite. Hij voltooide zijn rechtenstudie aan de Keizerlijke Universiteit van Tokio, kwam in de jaren dertig snel aan de top van de Japanse bureaucratie en was nog geen veertig toen hij de industriële opperbaas werd in Mantsjoekwo, de Japanse naam voor bezet Mantsjoerije, waar hij honderdduizenden Chinese slavenarbeiders liet zwoegen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij viceminister voor de oorlogsindustrie.

Kishi is te vergelijken met Hitlers architect Albert Speer, die vooral vanwege zijn verantwoordelijkheid voor slavenarbeid twintig jaar gevangenisstraf kreeg van het Neurenberg Tribunaal. Ook Kishi werd na de oorlog gearresteerd als oorlogsmisdadiger, en zat meer dan drie jaar in de gevangenis, maar het is nooit tot een proces gekomen. Samen met celgenoten, waaronder een gangster en een bekende fascist, beraamde Kishi intussen zijn politieke comeback.

Dankzij een aftands kiessysteem kan Trump worden herkozen

Met het begin van de Koude Oorlog besloten de Amerikanen dat de strijd tegen het communisme belangrijker was dan processen tegen Japanse oorlogsmisdadigers. Kishi leek hen de juiste man om de communisten het hoofd te bieden. Hij werd in 1948 vrijgelaten, en werd in 1957 als premier een trouwe bondgenoot van de VS.

Trump is een ander geval dan Hitler of Kishi. Hij heeft eigenlijk geen duidelijke politieke ideologie en ook nooit een boek geschreven als Mein Kampf. Maar hij presenteert zich wel, net als Hitler, maar niet zoals Kishi, als een buitenstaander, die moet boeten omdat hij opkomt voor de kleine man tegen de gevestigde elites. Hij is een meesterlijke zelfpromotor die voordeel lijkt te trekken uit zijn eigen vermeende slachtofferschap.

Trumps politiefoto

Met elke aanklacht tegen Trump groeit zijn aanhang binnen de Republikeinse Partij en vloeit er meer geld naar zijn campagne. Normaal gesproken is een arrestatie een vernederende ervaring. Maar niet voor Trump.

Zijn lange stoet naar de rechtbank werd door talloze televisieploegen gevolgd. Zijn politiefoto verschijnt meteen overal op het internet – en op koffiekopjes, handdoekjes, en andere commerciële prullaria. Hij laat ook geen kans voorbijgaan om de aanklagers en de rechters af te schilderen als gevaarlijke idioten. De rechtszaal wordt zeker een belangrijke uitvalsbasis voor het voeren van zijn presidentscampagne.

Lees ook: Trump is kwetsbaar en een meesterlijke manipulator

Dit betekent niet dat het hem gaat lukken om weer aan de macht te komen. Het is Hitler ook bijna niet gelukt. Hij verloor in 1932 de presidentsverkiezing van Paul von Hindenburg, de 84-jaar oude veldmaarschalk.

Hindenburg is in één opzicht te vergelijken met Joe Biden; ook hij kreeg de steun van veel linkse en rechtse kiezers teneinde Hitler tegen te houden. Maar toen de nazi’s de grootste partij werden in de Rijksdag, werd het de oude Hindenburg allemaal te veel. De conservatieve industriële en politieke elites steunden Hitler, in de waan dat zij die ordinaire volksmenner wel in de hand konden houden. Hindenburg wees Hitler aan als bondskanselier. En Hitler greep die kans om een einde te maken aan de democratie.

De VS zijn niet de Weimarrepubliek. Biden is geen Hindenburg. En Trump is geen Hitler. Hij heeft wel gedreigd dat hij wraak gaat nemen op zijn politieke tegenstanders, en veel van Trumps aanhangers zijn goed bewapend.

Maar is het onaannemelijk dat Trump met geweld aan de macht kan komen. Daarvoor zou hij de steun van Wall Street en de strijdkrachten moeten hebben. Maar met behulp van een aftands kiessysteem dat dunbevolkte agrarische staten sterk bevoordeelt zou hij wel kunnen worden herkozen, zelfs vanuit een gevangeniscel.

Het is een schrale troost dat Trump geen Hitler is. De gevolgen van een tweede ambtstermijn zullen erg genoeg zijn, en niet alleen voor de VS. De hoop dat dit kan worden voorkomen door Trump te overrompelen met processen is misschien evenzeer een hersenschim als de illusie van Duitse elites die dachten Hitler in toom te kunnen houden. Een ding zouden we nu toch moeten weten: misdaad kan heel goed lonen.

Praat mee over dit onderwerp en stuur een brief!

Wilt u reageren op een artikel? Stuur via dit formulier een brief (maximaal 250 woorden) naar de opinieredactie van NRC.

Als uw brief gepubliceerd wordt, dan nemen we per e-mail contact met u op. Anonieme brieven en brieven die aan verschillende media zijn gestuurd, plaatsen wij niet. De opinieredactie kan uit uw brief citeren in de zaterdagrubriek ‘Inbox van de redactie’.