N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Temptation Island is opgeschort omdat deelnemers er psychisch beschadigd uitkwamen. „Mensen onderschatten de druk.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/09/data105326603-92b331.jpg)
Aylin (24) en Efrain (26) hielden psychische klachten over aan Temptation Island.
Foto IntellituneHuilend en trillend van spanning zien we Aylin op haar kamer, omringd door andere deelneemsters van seizoen 2021 van Temptation Island. Het alarm van haar ‘fotolijstje’ is net afgegaan en dat betekent bij het beruchte realityprogramma: je partner is bezig met een ander. Vol afschuw ziet Aylin op beelden hoe haar Efrain in bed ligt met een andere vrouw. Als presentatrice Monica Geuze haar even later vraagt of ze het hem zou vergeven als er mogelijk meer gebeurd is dan alleen wat liggen, zegt ze: „Nee.” En ze besluit met hem te breken. Als Efrain dit verneemt, ontsteekt hij in radeloze woede.
Spannende televisie misschien, maar Aylin (24) en Efrain (26) hielden aan hun deelname aan Temptation Island ernstige psychische klachten over. Ze beschuldigen de programmamakers van manipulatie van beeldmateriaal. Hoewel ze uiteindelijk bij elkaar bleven, kreeg Aylin mentaal zo’n knauw van haar deelname, dat ze twee zelfmoordpogingen deed. Onlangs deed het stel hun verhaal in het Algemeen Dagblad – ondanks hun zwijgcontract. „Ik kon niet meer slapen, als ik wél sliep werd ik zwetend wakker”, zei Aylin.
Het interview maakte veel los. Zender RTL en producent SimpelZodiak bleken het stel 30.000 euro schadevergoeding te hebben betaald omdat ze als gevolg van hun psychische klachten niet konden werken. Na het interview meldden zich nog twaalf oud-deelnemers bij advocaat Sébas Dieksta, die Aylin en Efrain bijstaat. Een deel van hen zegt ook psychische klachten te hebben overgehouden aan het programma. Anderen willen zich uitspreken tegen de wijze waarop deelnemers worden behandeld en het gebrek aan psychologische begeleiding en nazorg.
RTL en SimpelZodiak kondigden vorige week aan voorlopig geen nieuwe afleveringen te maken van Temptation Island. „We vinden het belangrijk om persoonlijk de ervaringen van deze (oud)-deelnemers zelf te horen”, verklaarde RTL-directeur Peter van der Vorst. In 2019 greep hij harder in nadat een vrouwelijke deelnemer aan het datingprogramma De Villa was betast terwijl ze dronken op bed lag. Achteraf bleef dat in de montage de indruk van aanranding was gewekt, maar dat de jongen niets had misdaan. Van der Vorst haalde De Villa meteen van de buis. Andere programma’s in het ‘guilty pleasure’-genre, waaronder Temptation Island, legde hij enkele maanden stil. Lees ook: Het ‘sappige’ Temptation Island werd salonfähig, terwijl deelnemers gebroken achterbleven
Van der Vorst beloofde destijds beterschap. Er kwam een onderzoek naar de verantwoordelijken bij RTL en producent Blue Circle. En sindsdien is er zeker het nodige veranderd, zo klinkt het in Hilversum. Er kwam meer aandacht voor de begeleiding van deelnemers aan realityshows en voor grensoverschrijdend gedrag. Psychologen worden vaker gevraagd om mee te werken aan programma’s. Zij testen de mentale weerbaarheid van deelnemers, begeleiden hen tijdens de opnames, en houden ook daarna een vinger aan de pols.
Het format van Temptation Island werd zelfs aangepast. De toon van het programma werd serieuzer, minder sensationeel. Het ging er niet langer om deelnemers te verleiden tot vreemdgaan, maar om te testen of hun partner echt de liefde van hun leven is. Toch blijkt het twee jaar later toch weer mis te zijn gegaan.
Psychologische oorlogvoering
„Het probleem is dat veel bedrijven mental coaches of basispsychologen in de arm nemen, die niet geëquipeerd zijn voor dat werk”, zegt gezondheidszorgpsycholoog Bjarne Timonen, die bij diverse tv programma’s voor en achter de camera werkte. „De situaties in realityshows zijn absoluut niet alledaags. Het is een soort psychologische oorlogsvoering. Kandidaten worden enorm onder druk gezet. Ze moeten stevig in de schoenen staan om dat psychisch aan te kunnen. En om hen te kunnen beoordelen, moet je als psycholoog ook de juiste kennis hebben.”
Hij vindt dat psychologen die achter de schermen bij zulke programma’s werken, minstens gz-psycholoog met BIG-registratie moet zijn (wat betekent dat zij na de universitaire studie psychologie nog een klinische opleiding afgerond moeten hebben). „Dan zijn ze voldoende geëquipeerd om bijvoorbeeld een inschatting van suïcide te doen, of andere kwetsbaarheden in kaart te brengen. Deelnemers geven signalen over hun mentale gezondheid die je als psycholoog kunt oppikken. Al heb je nooit volledige zekerheid dat iemand de zware druk ook echt aankan.”
Diverse psychologen die meewerken aan realityprogramma’s, zoals van de bedrijven Mind Work Broadcasting en Media Care Collective, sloegen interviewverzoeken af. De relatietherapeut Jean Pierre van de Ven, die betrokken was bij Temptation Island maar geen BIG-registratie heeft, wil evenmin praten. Timonen vermoedt dat sommige collega’s de pers mijden omdat ze zelf beseffen dat ze eigenlijk niet gekwalificeerd zijn om kandidaten te begeleiden.
De benaderde psychologen wilden ook niet ingaan op algemene vragen over de begeleiding bij realityshows – al leiden de problemen van deelnemers steeds weer tot maatschappelijk debat. Denk aan Samantha (‘Barbie’) de Jong van het RTL 5-programma Oh Oh Cherso, die twee zelfmoordpogingen deed. Bij het Britse Love Island waren er zelfs vier zelfdodingen.
Dat veel deelnemers Temptation Island zien als springplank naar een carrière als influencer of bekende Nederlander maakt het voor hen moeilijker om grenzen aan te geven. Volgens Timonen onderschatten veel deelnemers de druk. „In de zoektocht naar faam vergeten mensen wat er van ze wordt gevraagd”, zegt hij. „Bij sommige mensen is die zoektocht zo pathologisch, dat je hen tegen zichzelf in bescherming moet nemen. Maar deelname komt ook met eigen verantwoordelijkheid. En daar mag je hen als psycholoog ook echt wel mee confronteren.”
Hoewel steeds meer tv-programma’s psychologen inschakelen voor de begeleiding van deelnemers, staan voor dit relatief nieuwe werk volgens Timonen „de regels nog niet vast”. Daarom pleit hij voor betere richtlijnen, en intensievere en langduriger begeleiding. „En dat degenen die de screening en begeleiding doen, hoog opgeleid zijn. Van zelfbenoemde mental coaches zijn er te veel in Nederland. Ik zeg niet dat je als gz-psycholoog geen missers maakt. Maar als je de juiste opleiding hebt, is dat risico wel kleiner.”
Toch denkt hij dat Temptation Island uiteindelijk weer te zien zal zijn op Videoland, de streamingdienst van RTL. Het programma is immers een succes. Maar hij merkt wel dat de aandacht voor het geestelijke welzijn van deelnemers toeneemt, en dat hij steeds vaker gebeld wordt. „Het boeit de productiebedrijven wel degelijk”, zegt hij. „Het zijn geen onmensen of zo. Ze hebben gewoon het atypische beroep dat ze mensen moeten vermaken. En daarvoor zoeken ze constant de grens op van wat wel en niet kan. En wij kijken ernaar, want we zijn als maatschappij verzot op sensatie. In die zin zijn we er allemaal een beetje schuldig aan.”
