Wat vindt NRC | De macht van de ondernemende miljardair Elon Musk is te groot

Starlink-satellieten

Commentaar

Dat een ondernemende miljardair vanuit de Verenigde Staten een complexe sleutelrol speelt in de oorlog in Oekraïne, was tot voor kort niet voor iedereen duidelijk. Maar inmiddels weten we dat Elon Musk met zijn internetsatellieten het Oekraïense leger niet alleen cruciale steun biedt in de strijd tegen de Russische agressor. Hij kan de Oekraïners die steun op belangrijke momenten ook onthouden.

Zo heeft hij een militaire operatie van de Oekraïners volledig laten mislukken. Musk wilde niet betrokken raken bij „een grote oorlogshandeling” en een „escalatie van het conflict”. Eerder waarschuwde hij al dat escalatie kan leiden tot een Derde Wereldoorlog.

Eén man, die door niemand is gekozen, door niemand ter verantwoording kan worden geroepen, bepaalt vanaf de andere kant van de wereld op basis van een persoonlijke afweging hoe ver de soevereine staat Oekraïne kan gaan bij het verdedigen en heroveren van zijn grondgebied. Dat wringt. Die macht is te groot.

Het ging in dit geval om een Oekraïense aanval met dronebootjes, vorig jaar september, op de Russische vloot bij Sevastopol, op het door Rusland geannexeerde schiereiland de Krim. Met zijn netwerk van Starlink-satellieten zorgde Musk er al snel na de Russische inval in februari 2022 voor dat het Oekraïense leger op zijn grondgebied een functionerend communicatienetwerk had. Dat was, en is, van levensbelang voor Oekraïne, want de Russen hebben de bestaande digitale infrastructuur goeddeels vernietigd.

Op de avond van de voorgenomen aanval gaf Musk geen opdracht om de internetdekking boven en rond de Krim af te sluiten, zoals zijn biograaf ten onrechte schreef. Het lag iets anders, maar dat maakte weinig uit. Het gebied hád al geen internetdekking, en Musk weigerde in te gaan op een dringend verzoek van de Oekraïense regering om voor deze aanval alsnog te zorgen voor dekking, zodat de drones hun doelen konden raken. In plaats daarvan spoelden ze aan zonder schade aan te richten.

Volgens Musk was de Oekraïense aanval vergelijkbaar geweest met de Japanse aanval op Pearl Harbor in 1941. En die mocht voor Japan een tactisch succes zijn geweest, uiteindelijk leidde het tot een strategische nederlaag. In meerdere opzichten is dat een absurde vergelijking. Al was het maar omdat Oekraïne deze oorlog niet is begonnen, zoals Japan, maar slachtoffer is van een niets en niemand ontziende Russische aanval.

Inmiddels zegt Musk dat hij de internetdekking boven de Krim wél had aangezet als president Biden daarom had verzocht. Dat is mooi – maar niet genoeg.

Elke staat, ook de Amerikaanse, kan particulieren en bedrijven verplichtingen en verboden opleggen, zeker als het gaat om zaken die oorlog en vrede betreffen. Of een particulier zich daaraan houdt, ook als dat de succesvolle ondernemer en vernieuwer Elon Musk is, zou niet afhankelijk moeten zijn van zijn of haar vrijwillige bereidheid daartoe. Er zou geen misverstand over mogen bestaan dat in militaire zaken de democratisch gekozen regering het eerste en het laatste woord heeft. Zo’n regering kan tenminste ter verantwoording worden geroepen – en zo nodig weggestemd.

Oekraïne heeft veel aan Musk te danken. En de Verenigde Staten ook: zo is er dankzij SpaceX, zijn innovatieve ruimtevaartbedrijf, geen land met zoveel actieve satellieten. De keerzijde is dat de VS daardoor in een afhankelijkheidspositie ten opzichte van Musk zijn beland. Voor een democratisch land is dat onverstandig en onwenselijk.