Veroordeling voor klokkenluider Football Leaks

De Portugese hacker en klokkenluider Rui Pinto (34) is veroordeeld tot vier jaar gevangenisstraf. Dat heeft de Portugese rechter maandag bepaald in een van de grootste rechtszaken over klokkenluiders van Europa. Pinto stond aan de basis van Football Leaks, een datalek dat financiële transacties in het profvoetbal blootlegde en veel opschudding veroorzaakte in de sportwereld. Ook was hij verantwoordelijk voor de zogeheten Luanda Leaks, een datalek waaruit bleek dat de Angolese presidentsdochter Isabel dos Santos zichzelf verrijkte dankzij de positie van haar vader.

Pinto hoeft overigens niet daadwerkelijk de cel in vanwege een amnestieregeling voor jonge criminelen. Wel moet hij zo’n 20.000 euro schadevergoeding betalen aan enkele advocaten en het investeringsfonds dat centraal stond in Football Leaks.

Volgens de Portugese rechter is Pinto schuldig aan het illegaal hacken van de computersystemen van verschillende organisaties, waaronder de Portugese voetbalbond en het Portugese openbaar ministerie. Pinto is eveneens schuldig bevonden aan een poging tot afpersing van het Doyen Investment Fund, het investeringsfonds waar Football Leaks om draaide. Pinto vroeg het fonds, dat investeerde in voetbalclubs en spelers, in 2015 om betaling van een half miljoen tot een miljoen euro om de publicaties van Football Leaks te stoppen.

De rechter oordeelt dat het publieke belang van de publicaties geen reden is voor een strafvermindering. „Het is ondenkbaar om een vermindering van schuld te overwegen” in verband met het „vermeende publieke belang” van de Football Leaks-publicaties, zei rechter Margarida Alves. „Het recht op geheimhouding prevaleert boven het recht op vrijheid van meningsuiting.” Ook stelde de rechter dat „de waarheid geen absolute waarde is en tegen elke prijs onderzocht hoeft te worden.” Bovendien handelde Pinto volgens de rechter uit eigenbelang door het investeringsfonds Doyen te chanteren.

Het feit dat Pinto de documenten deelde met journalisten en dat hij geen strafblad had, is door de rechter wel meegewogen in de uitspraak, evenals de schuldbekentenis die Pinto tijdens het proces deed.

Pinto’s advocaten schrijven in een verklaring verheugd te zijn dat Pinto niet de cel in hoeft, omdat hij een grote bijdrage heeft geleverd aan het publieke belang – namelijk het onthullen van misstanden in het professionele voetbal.

FC Twente

Pinto werd in 2019 gearresteerd in zijn woonplaats Boedapest in Hongarije. Hij bracht meer dan een jaar door in een cel in Lissabon en werd later onder huisarrest geplaatst. Uiteindelijk werd hij aangeklaagd voor negentig verschillende misdaden, waaronder het onrechtmatig verkrijgen van toegang tot informatie, schending van briefgeheim, en poging tot afpersing.

Football Leaks resulteerde in 2016 uiteindelijk in meer dan duizend publicaties over misstanden, machtsmisbruik en corruptie in de voetbalwereld. De Portugees deelde meer dan zeventig miljoen documenten met het Duitse weekblad Der Spiegel, dat de documenten op zijn beurt weer deelde met het onderzoeksnetwerk European Investigative Collaborations (EIC), waar ook NRC deel van uitmaakt. Door de onthullingen werden in meerdere landen onderzoeken ingesteld naar spelers, hun agenten, advocaten en belastingadviseurs.

In Nederland speelde onder meer FC Twente een rol in Football Leaks. Uit de documenten bleek hoe de club in de tang was gekomen van Doyen Investment Fund, nadat het in 2013 met het investeringsfonds in zee was gegaan. De club verkeerde in financiële problemen en Doyen stak vervolgens 5 miljoen euro in FC Twente. Het fonds werd daarmee mede-eigenaar van zes spelers en kreeg invloed op het transferbeleid van de club. FC Twente moest bijvoorbeeld instemmen met transfers als een bod boven 50 procent van de marktwaarde van een speler lag en Doyen de verkoop wilde. Deze afspraken hield de club voor voetbalbond KNVB geheim. Nadat alle afspraken door Football Leaks naar buiten waren gekomen, werd de club uiteindelijk door de KNVB voor drie jaar uitgesloten van Europees voetbal.

Uit de documenten bleek ook hoe voetballers belasting ontweken door hun beeldrechten onder te brengen in landen met aantrekkelijke fiscale regelingen. Er verscheen een verhaal over de Franse club Paris Saint-Germain, die zou discrimineren in de scouting van jonge spelers door de etniciteit van een speler mee te nemen in de afwegingen. In België werden er invallen gedaan bij een aantal clubs na onthullingen over schimmige constructies met aandeelhouders. Ook lieten de documenten zien hoe sommige clubs de Financial Fair Play-regels van de UEFA omzeilden door te goochelen met hun administratie.

Burgerplicht

In 2020 kwamen de Luanda Leaks via Pinto naar buiten. Dit datalek over Isabel dos Santos, de dochter van de voormalige president van Angola, bestond uit 715.000 documenten, waaronder e-mails, contracten en bankrekeningen, en werden gedeeld met een internationaal collectief van onderzoeksjournalisten. Pinto zei hiermee zijn burgerplicht te vervullen, want volgens hem was niet alleen de bevolking van Angola de dupe van Dos Santos’ „complexe handelingen” maar is mogelijk ook „het algemene belang van Portugal ernstig geschaad”.

In een reeks publicaties werd onthuld hoe Dos Santos grote belangen verwierf in onder meer olie, telecom en diamanten en hoe ze zich had verrijkt ten koste van Angola. Nederlandse bedrijven speelden daarbij een belangrijke rol en tot op heden worden er procedures gevoerd over zakelijke transacties van Dos Santos die via Nederlandse bv’s liepen. Dos Santos heeft altijd ontkend dat ze haar vermogen – ze werd de rijkste vrouw van Afrika genoemd – had vergaard door Angola te bestelen.