Nederlandse ambtenaren werkten hecht samen met de Duitse bezetter: ‘Het beste wat in het kwaad zat, is eruit gehaald’

Daar had de koning het toch even moeilijk hè?” Dione de Graaff had woensdagavond haar kamp opgeslagen in Café Bellevue in Oss, waar ze zich had omringd met sterren uit de lokale én nationale journalistiek. Samen vierden ze het vijftigjarige bestaan van de lokale omroep in Nederland. Ter ere van dat jubileum was Willem-Alexander ’s ochtends langsgegaan bij Dtv Oss, waar hij was rondgeleid over de redactie. Dtv Oss had een reportage gemaakt over dat bezoek, en over het maken van die reportage had de NOS een reportage gemaakt, en nu kon de kijker thuis kijken hoe de verslaggever van Dtv Oss keek naar de reportage over zijn reportage. Kort gezegd: mooie televisie.

De speciale uitzending NOS 50 jaar lokale omroep zat vol met dat soort mooie momenten. Een halve eeuw aan lokale omroepen had zo veel prachtmateriaal opgeleverd dat je er gerust nog een paar speciale uitzendingen mee zou kunnen vullen. Hoogtepunten in de voor woensdagavond gemaakte compilaties waren onder meer de eerste proefopnames van Sesamstraat, gemaakt voor het huis van Lya Kuijs, die zelf kinderprogramma’s maakte voor de lokale omroep. In haar eigen achtertuin hees ze Pino in zijn Pinopak. Ook maakte de kijker kennis met Disco Henkie, die in de jaren tachtig begon met een piratenzender in Ter Aar. Tot zes keer toe kreeg hij de rijkscontroledienst op zijn dak – nog één keer, zei de rechter, en dan krijg je gevangenisstraf. Dat wilde noch Disco Henkie, noch de gemeente. Daarom kreeg hij een vergunning om uit te zenden als lokale omroep. Vijfendertig jaar later is RTV Hollands Midden een begrip in Ter Aar en omstreken.

In Café Bellevue sprak iedereen met heel veel liefde en een klein beetje zelfspot over de lokale omroep, die niet kan zonder bevlogen vrijwilligers en intussen vaak een kweekvijver blijkt voor nationaal talent. De Graaff zelf begon ooit bij Omroep Amersfoort.

De exacte meerwaarde van die omroepen mocht de koning verwoorden aan het eind van zijn rondleiding bij Dtv Oss. Hij deed het braaf en enigszins onsamenhangend, als een tweedeklasser die verslag moet doen van een excursie: en, wat hebben we geleerd? Nou, zei de koning; de lokale omroep is „het cement van de lokale gemeenschap waar echt gewoon de lokale politiek naar voren komt; waar dingen die nationaal misschien niet genoeg aandacht krijgen maar lokaal zo belangrijk zijn dat ze wel de aandacht krijgen die ze verdienen.”

Geen antwoord waar je een tien mee scoort, maar hij had duidelijk zijn best gedaan. Minder tevreden was verslaggever Roy van den Busken met het antwoord op zijn vraag of de koning zélf wel eens naar een lokale omroep keek. Daarop volgde een veelzeggend lang: „Eh…” Dat vond Van den Busken een tegenvaller, zei hij achteraf. Maar misschien dat de koning na vandaag vaker even in zou tunen. „Eigenlijk moet hij mijn reportage wel terugkijken.”

RTL Véronique

Je kunt je afvragen of zijne majesteit dat heeft aangedurfd. Misschien dat hij de voorkeur woensdagavond gaf aan Renze (RTL), waar ook al een jubileum werd gevierd: RTL was vijfendertig jaar geworden. Met (oud-)presentatoren als Daphne Deckers en Irene Moors werden herinneringen opgehaald aan die eerste jaren, toen RTL nog RTL Véronique heette en moest uitzenden via de Luxemburgse zender RTL, omdat commerciële televisie vanaf Nederlands grondgebied in de jaren tachtig niet was toegestaan. Maar voor die terugblik begon werd eerst kort de tv-dag doorgenomen, en bleek er ook een RTL-verslaggever van de partij te zijn geweest bij de koninklijke excursie naar Dtv Oss. „Wat is eigenlijk uw lokale omroep in Den Haag?”, wilde zij van Willem-Alexander weten. „Dat is een hele goede, eh… Dat is…”, antwoordde die. Het was woensdag voor iedereen feest, behalve voor de koning.

Delen

Mail de redactie

Een roos kent geen ‘waarom’, dichtte filosoof, geneesheer en mysticus Johann Scheffler, bekender als Angelus Silesius (1624-1677). De roos bloeit, omdat ze bloeit – een poëtisch woord, los van de biologie. En zonnebloemen dan? Bloeien die soms om ons de klimaatcrisis te doen vergeten?

De Britse Phoebe Plummer en Anna Holland, die in de Londense National Gallery De zonnebloemen van Van Gogh besmeurden met tomatensoep (en niet eens uit de Campbell-blikjes van Andy Warhol) werden vorige week veroordeeld tot respectievelijk twee jaar en twintig maanden gevangenis. Dat is (te) fors, in Nederland kregen drie activisten die het Meisje met de parel van Vermeer besmeurden en zich aan de muur vastplakten geen straf van het hof in Den Haag, „ondanks de ernst van de feiten”, terwille van de vrijheid van meningsuiting.

In beide gevallen zat het schilderij achter glas, benadrukten de activisten – dus het vandalisme was vooral symbolisch.

Symbolisch? Als verslaggever van het universiteitsblad Folia was ik erbij toen minister Deetman in 1988 bij een studentenprotest werd geschopt, maar ook symbolisch een ei tegen zijn hoofd gekwakt kreeg en door beveiligers in zijn auto moest worden geduwd. „Het was toch maar een ei”, verontschuldigde het meisje dat hem het ei had bezorgd beteuterd, na een kort verblijf in de cel. Tal van politici kregen in de loop der jaren ook al eens heel symbolisch een taart in hun gezicht gedrukt, Pim Fortuyn luttele maanden voor hij werd vermoord.

Zulke escalatie is gelukkig een uitzondering, maar ook symbolisch geweld is geweld, zoals geciteerd racisme – volgens antiracisme-activisten – racistisch blijft. Aanhalingstekens helpen niet.

Dat is niet de enige bedenking die je kunt hebben bij goedbedoelende tomatensoep- en handjeplak-acties in musea. Want waarom telkens die zonnebloemen of dat guitige kind uit de Gouden Eeuw? Er is nog geen klimaatactivist met goulashsoep losgegaan op performance art – het zou misschien ook niet opvallen – en nog geen van hen heeft zich vastgeplakt aan een post-industriële installatie in het Stedelijk.

Nee, het is brave ‘toeristenkunst’ die het moet ontgelden: op zondag wegdromen bij beroemde werken die je daarna als placemat kunt krijgen. Verbolgen motto: jullie zijn bezorgd om geschilderde blommetjes, maar niet om het klimaat.

Daar zit een moreel puritanisme achter dat geen vrije tijd erkent – het is vijf over twaalf! – maar ook een nogal gedateerde, zelfs klassiek-burgerlijke kunstopvatting: kunst als bij uitstek het domein van nutteloos bloeiende rozen oftewel – zoals de filosoof Kant het noemde – van ‘belangeloze aanschouwing’. Ja zeg, belangeloos doen terwijl de planeet in brand staat!

Zulk protest is een miskenning van wat kunst, oude en nieuwe, zelfs achter glas, vermag: nu juist niet het bestaande of bekende bestendigen, maar nieuwe werelden openen. Met andere ogen kijken. Dat geldt voor dat parelmeisje even goed als voor de bloemen van Van Gogh. Goeie kunst is niet vrijblijvend, maar maakt je vrij – als je de gift shop weet te vermijden.

Sjoerd de Jong schrijft elke donderdag op deze plek een column.

Delen

Mail de redactie

Bij het horen van zijn naam rolt ze met haar ogen. „‘Juf, wat vindt u van Andrew Tate?’ Die vraag kreeg ik meerdere keren per dag, meestal het begin van een spervuur aan vrouwonvriendelijke opmerkingen”, zegt Halley Metcalfe.

Ze is wel wat gewend. Ruim zestien jaar lang gaf ze de vakken Engels en Drama op verschillende middelbare scholen in Australië. Maar tijdens de coronapandemie veranderde er iets. „Toen leerlingen na de lockdowns weer naar school kwamen, waren ze ineens openlijk seksistisch. Ze zeiden bijvoorbeeld dat vrouwen achter het aanrecht horen, dat vrouwen objecten zijn.” De 39-jarige Metcalfe praat snel en gebruikt gebaren om haar woorden kracht bij te zetten. „Toen ik een keer zo’n leerling de klas uit stuurde, draaide hij zich om en spuugde hard tegen het raam. Ik kan goed van me af bijten, maar ik voelde me echt geïntimideerd.”

Rond 2022 werd oud-kickbokser en influencer Andrew Tate ineens razend populair op sociale media. Veel scholieren raakten tijdens de lockdowns vanwege de coronapandemie in de ban van vrouwonvriendelijke influencers zoals Tate, die in korte tijd miljoenen volgers verzamelde op TikTok, YouTube en Instagram. Op TikTok werden video’s over Tate meer dan 13 miljard keer bekeken.

Australische docenten zoals Metcalfe zagen Tate’s invloed terug in het klaslokaal, en niet alleen bij de jongens. „Toen ook de meisjes Andrew Tate gingen verdedigen, zakte de moed me in de schoenen”, zegt ze met een diepe zucht. In 2023 nam ze een drastisch besluit. Ze zegde haar baan bij een middelbare school in Melbourne op. „Ik houd van mijn vak, ik ben ervoor gemaakt. Maar dit is geen lesgeven meer, dit is het managen van wangedrag.”

OnlyFans

Het is een ervaring die veel vrouwelijke docenten herkennen. Volgens de Australische onderzoekers Stephanie Wescott en Steven Roberts is „geradicaliseerde vrouwenhaat” wijdverbreid op Australische scholen. Voor hun onderzoek aan de Australische Monash universiteit spraken ze met vrouwelijke docenten over hun ervaringen.

„De respons was overweldigend”, zegt Steven Roberts. Toen de van oorsprong Britse hoogleraar aan het onderzoek begon, had hij niet verwacht dat zich bijna anderhalf jaar later nog steeds vrouwen zouden melden. Hij schrok van hun verhalen. „Leerlingen vroegen waarom er meisjes in de klas zaten, omdat ze toch een OnlyFans-account konden maken. Dat zou de enige manier zijn waarop vrouwen geld kunnen verdienen.” OnlyFans is een platform waar makers geld krijgen van volgers in ruil voor onder meer seksueel getinte beelden.

Leerlingen vroegen waarom er meisjes in de klas zaten, omdat ze toch een OnlyFans-account konden maken

Vrouwelijke docenten zijn een doelwit geworden. „Ze krijgen opmerkingen als ‘Uw borsten zien er goed uit vandaag, juf’, of ‘Bent u ongesteld?’ Als ze reageren, worden ze hysterisch genoemd.” Volgens sommige collega’s gaat de typering ‘geradicaliseerd’ te ver, maar dat is onterecht, stelt Roberts. „We moeten het beestje bij de naam noemen. Het is geradicaliseerde toxic masculinity (letterlijk: giftige mannelijkeheid) . En Andrew Tate is hier de grootste aanjager van.”

Verkrachting en mensenhandel

In zijn filmpjes op sociale media pocht Tate over zijn vele auto’s, geld, sigaren én vrouwen. Vooral bij jonge mannen is hij enorm populair. In video’s legt Tate uit hoe ze succesvol kunnen worden. ‘Echte mannen’ moeten volgens Tate veel geld verdienen, er goed uit zien en hun vrouw onder de duim houden. Hij is een zelfbenoemd vrouwenhater, zegt onder meer dat „vrouwen eigendom zijn van de man” en heeft het over „tot slaaf maken van vrouwen”. Zijn vrouwonvriendelijke uitspraken gaan regelmatig viraal.

Het duurde niet lang of Tate ook juridisch in opspraak kwam. In december 2022 werd hij voor het eerst opgepakt. Samen met zijn broer Tristan wordt hij verdacht van mensenhandel, verkrachting, seks met minderjarigen, en het vormen van een criminele organisatie. In afwachting van de rechtszaak heeft hij huisarrest in Roemenië, waar hij al jaren woont. Het Verenigd Koninkrijk heeft het land verzocht om zijn uitlevering, want ook daar wordt Tate verdacht seksueel misbruik en belastingontduiking.

In hetzelfde jaar verwijderden Facebook, Instagram, TikTok en YouTube zijn accounts. Toch is hij ruim twee jaar later niet van deze platforms af te slaan. Veel van zijn aanhangers delen video’s van hem en maken zelf video’s die door Tate zijn geïnspireerd. Bovendien is hij nog steeds actief op X; daar heeft hij inmiddels tien miljoen volgers.

Sterke mannen

Zijn populariteit is alleen maar gegroeid. Uit onderzoek uit 2023 onder dertienhonderd jongens op Australische scholen toont aan dat 92 procent van hen weet wie Andrew Tate is, 35 procent is het eens met zijn opvattingen en een kwart geeft aan tegen hem op te kijken als rolmodel.

Volgens Daniel Paproth van de Australische organisatie The Man Cave, die het onderzoek uitvoerde, heeft Andrew Tate een gevoelige snaar geraakt bij jonge jongens. „Veel jongens vragen zich af wat het betekent om een echte man te zijn. Tate geeft daar een helder antwoord op.”

The Man Cave werd in 2014 opgericht als liefdadigheidsorganisatie met als doel jongens en jonge mannen te helpen die worstelen met een laag zelfbeeld. Dat is voor hun eigen mentale gezondheid van groot belang, want driekwart van de zelfdodingen in Australië wordt gepleegd door een man. „In Australië is het stereotype beeld van een sterke man iemand die niet huilt of zijn gevoelens toont. Daar hebben veel jongens last van”, legt Paproth (34) uit. Hij spreekt uit ervaring. „Als tiener had ik veel last van angsten, maar daar schaamde ik me voor. Pas op mijn 25ste verjaardag durfde ik dat met mijn vrienden te delen, ik had het ruim tien jaar geheim gehouden.”

In Australië is het stereotype beeld van een sterke man iemand die niet huilt of zijn gevoelens toont

Dat stereotype beeld heeft ook grote gevolgen voor de veiligheid van vrouwen. Uit Australisch onderzoek van JSS, een jezuïtische maatschappelijke organisatie, blijkt dat mannen die dit beeld aanhangen, veel vaker agressief gedrag vertonen tegenover vrouwen. Geweld tegen vrouwen is zo’n groot probleem in Australië dat er door de regering en instanties van een crisissituatie wordt gesproken. Dit jaar alleen al is gemiddeld elke vier dagen een vrouw vermoord door een man, meestal een (ex)partner.

Lerarentekort

Dat maakt het werk van organisaties zoals The Man Cave nog urgenter, zegt Paproth. Hij heeft een peper-en-zoutkleurig baardje en draagt zijn lange haar in een paardenstaart. Sinds het begin van dit jaar hebben ruim 14.500 jongens aan de workshops meegedaan. De mannelijke workshopleiders gaan langs middelbare scholen waar ze jongens een middag apart nemen. „Meestal beginnen we met een spelletje, vervolgens proberen we voorzichtig het gesprek aan te gaan over hun gevoelens en gedachten. Veel mensen denken dat jongens niet willen praten over hun emoties, maar wij zien het tegenovergestelde.” Ook hun ideeën over wat het betekent om een man te zijn en hun relatie met vrouwen, komen aan de orde. „Als we erover praten komen ze vaak tot het inzicht dat hun vrouwonvriendelijke ideeën niet kloppen.” Toch is haast niet op te boksen tegen de kwalijke denkbeelden op sociale media. „Zodra we vertrekken, zitten ze weer op hun telefoon waar ze worden overspoeld met de ideeën van Tate.”

Het probleem wordt verergerd door een nijpend tekort aan docenten, zegt docent Melanie Ralph via een videoverbinding. Ze geeft les in Brisbane, in deelstaat Queensland. „Ik heb geen tijd om het met collega’s te hebben over wat we in de klas meemaken. We staan zo onder druk, er is zo weinig tijd, dat we dit soort gesprekken niet met elkaar voeren.”

Ralph is getrouwd met een vrouw en stelt dat ze daarom al vroeg in haar carrière met vooroordelen te maken had in de klas. „Ik denk dat ik beter met vrouwenhaat kan omgaan, omdat ik heb geleerd hoe ik mezelf kan beschermen. Ik blijf nuchter en toon geen emotie als een leerling een nare opmerking maakt.” Toch kosten de discussies over Andrew Tate veel energie, soms komt ze bijna niet aan lesgeven toe. Bovendien is er het risico dat ze gefilmd wordt. „Ze zitten gauw klaar met hun telefoon en voor je het weet, ben je die lesbische woke docent op sociale media.”

Weinig begrip

Ralph is voorlopig niet van plan om haar baan op te zeggen, al schiet de mogelijkheid af en toe door haar hoofd. „Ik heb geaccepteerd dat ik lesgeef aan mensen die racistisch, homofoob en misogyn zijn. Mijn taak is om ook deze kinderen goed onderwijs te bieden en ze aan te sporen voor zichzelf na te denken. Dat is alles wat ik kan doen. Als ik had gedacht dat ik deze kinderen kon veranderen, was ik al lang vertrokken.”

Maar voor veel anderen is het wel een reden om het onderwijs te verlaten. Het is niet bekend hoeveel vrouwelijke docenten specifiek vanwege vrouwenhaat in de klas ontslag nemen, maar helder is wel dat veel vrouwen het beroep vaarwel zeggen. Vergeleken met vijf jaar geleden namen in 2023 meer dan twee keer zoveel vrouwelijke docenten ontslag, een stuk vaker dan hun mannelijke collega’s.

Volgens Metcalfe is het Australische onderwijs in crisis. „Meer dan 70 procent van de docenten in Australië is vrouw, maar er wordt niets gedaan om ons te beschermen.” Er is weinig begrip van mannelijke collega’s en het schoolbestuur, omdat zij het misogyne gedrag minder vaak zien. „Als ik het over een leerling had waar ik problemen mee had, zeiden mijn mannelijke collega’s; ‘dat kan ik me niet voorstellen, in mijn les is hij voorbeeldig’”.

Inmiddels staat het probleem ook bij de overheid op de radar, alleen is de oplossing nog niet voorhanden. De Australische regering heeft een voorlichtingsprogramma voor scholen over „respectvolle relaties”, maar dat is volgens Metcalfe te kortzichtig. „Zoals met alles in het onderwijs, is er veel te weinig geld voor. Docenten moeten het uitvoeren, maar niemand weet precies hoe. Bovendien hebben ze er domweg geen tijd voor”, zegt ze. Ze maakt zich grote zorgen om de ontwikkeling van de jongens. „Dit zijn de volwassenen van de toekomst en ze leren dat vrouwen minderwaardig zijn. Het is doodeng.”

Delen

Mail de redactie