Voorzitter India wil een inclusieve G20, maar kampt met conflicten en oud zeer

Het logo van de G20 dook dit jaar overal in India op: hangend boven de balie van een klein, stoffig vliegveld in het midden van het land, in de vorm van grote kartonnen kaders voor fotomomenten bij monumenten als de Taj Mahal, op een lokale lijnbus in de noordelijke deelstaat Uttarakhand. Ook de tuktuks in de hoofdstad zijn beplakt met stickers en sjieke hotels serveren koekjes met het logo.

Het kan geen Indiër zijn ontgaan dat India dit jaar gastland is van het jaarlijkse overleg van de Groep van Twintig. Dit weekend is de afsluitende vergadering met regeringsleiders in New Delhi.

Met de slagzin ‘Eén aarde. Eén familie. Eén toekomst’ en het logo (een lotusbloem waar een wereldbol uit bloeit) etaleert India zijn voorzitterschap van het forum van ‘s werelds grootste economieën. Uit de grootse marketingcampagne moeten India’s de intenties voor iedereen duidelijk zijn: laten zien dat het land een wereldspeler is. Ook de eigen bevolking moet daarvan worden doordrongen: deze G20 moet een echte „people’s G20” zijn, volgens India’s prominentste ambtenaar Amitabh Kant, die de ruim tweehonderd vergaderingen van het economisch overlegplatform leidde.

Invloed op het wereldtoneel

De boodschap lijkt te zijn aangekomen: zo’n zeven op de tien Indiërs denkt dat de invloed van het land op het wereldtoneel is gegroeid, volgens cijfers die de Amerikaanse denktank en opinieonderzoekbureau PEW Research Centre vorige maand publiceerde. Vooral Indiërs die positief zijn over de regering van premier Narendra Modi schatten de Indiase invloed hoog in. Ondervraagden in 22 andere landen waren minder overtuigd van de invloed die het land uitoefent.

Modi zelf staat op bijna alle G20-posters. Dat krijgt in India scherpe kritiek: de lotus lijkt wel gekopieerd uit het beeldmerk van Modi’s partij BJP. Het laten lijken „alsof India het voorzitterschap heeft gewonnen”, zoals sommige critici en journalisten zich smalend hebben laten ontvallen dit jaar, zou gunstig kunnen zijn voor de premier. Terwijl de rol onder G20-landen rouleert.

Maar een voorzitterschap van dit samenwerkingsverband tussen de 19 grootste economieën ter wereld en de Europese Unie biedt wel kansen: zonder vast secretariaat kan de voorzitter een eigen agenda opstellen, accent leggen op eigen belangen en reageren op actuele onderwerpen of acute crises. En nu India voor het eerst voorzitter is, grijpt het die kans met beide handen aan.

‘Nieuw multilateralisme’

Vanaf zijn eerste toespraken als voorzitter werpt premier Modi zich op als spreekbuis voor het mondiale Zuiden. De ‘Global South’ zit doorgaans niet aan tafel bij de internationale fora waar belangrijke beslissingen voor de organisatie van de wereld worden gemaakt. „Maar klimaatverandering, geglobaliseerde productieketens en schuldenverlichting raken hen wel”, aldus Modi.

Als wereldleider wil India tijdens deze G20 ook het goede voorbeeld geven voor een ‘nieuw multilateralisme’. Ook wil het inclusievere overlegorganen. Landen zouden niet op basis van gevestigde politieke machtsblokken, maar denkend aan hun eigen belangen en in gelegenheidsverband, moeten meebeslissen over wereldzaken. Bijvoorbeeld over onderwerpen als terreurbestrijding, medicijnverstrekking, het voorkomen van een nieuwe pandemie, economische kansen en de positie van vrouwen moeten landen elkaar kunnen vinden, meent India.

Bij een „utilitair wereldbeeld doet de stem van elk land er toe, ongeacht de omvang, economie of regio”, zo legde premier Modi het uit tegen het nationale persbureau PBI. Om ervoor te zorgen dat dat in volgende bijeenkomsten van het economische platform zal gebeuren, heeft India dan ook voorgesteld de Afrikaanse Unie uit te nodigen voor het forum.

Het voorstel heeft al goedkeuring van de Verenigde Staten.

Lees meer over S. Jaishankar, de oud-diplomaat die nu als buitenlandminister namens India van zich afbijt op het internationaal toneel

Oorlog in Oekraïne

Maar het is de vraag of de andere deelnemers van de G20 dergelijk multilateralisme óók zien zitten. De oorlog in Oekraïne vormt een groot struikelblok. Modi’s oproep aan het adres van zijn bondgenoot Vladimir Poetin, dat „dit geen tijdsgewricht voor oorlog” is, heeft in de afgelopen twaalf maanden weinig uitgemaakt. Het idee dat de G20 India het gewicht zou geven om als mediator op te treden tussen Rusland en Oekraïne, is ook ijdele hoop gebleken.

Aan het Westen, Washington voorop, moest India zijn standpunt over de oorlog in Oekraïne meermaals uitleggen. Vorig jaar weigerde New Delhi de Russische inval te veroordelen middels een VN-resolutie, het stelde geen sancties in tegen Rusland en kocht er juist olie in. India staat „aan de kant van vrede”, verklaarde minister van Buitenlandse Zaken Subrahmanyam Jaishankar, maar zal geen beslissingen nemen die het eigenbelang schaden. En Rusland is al lang een belangrijke handelsgenoot.

Die uitleg is inmiddels getolereerd. Maar Jaishankar moest in maart, na de G20-vergadering met ambtgenoten die hij zelf had voorgezeten, wel concluderen dat de oorlog aantoont dat „de geglobaliseerde wereld fragiel is”.

Die bijeenkomst vormde het decor voor de eerste gespannen ontmoeting tussen de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken en diens Russische collega Sergej Lavrov sinds de Russische invasie in Oekraïne; de algehele vergadering ontaardde in verwijten over en weer over de oorlog op het Europese continent. De twintig deelnemers kwamen geen gezamenlijke verklaring overeen, Jaishankar kon niet meer presenteren dan een ‘samenvatting’ van punten waarover de landen het eens werden.

‘Kwestie Oekraïne’

Woensdagmiddag, krap twee dagen voor het einde van de top, lieten diplomaten weten dat onderhandelingen over de gezamenlijke slotverklaring heel moeizaam verlopen. In 2022, onder toezicht van Indonesië, werd een formulering gevonden waarmee de landen de „verschillende opvattingen” over de oorlog in Oekraïne, konden verwoorden. De Russische ambassadeur in India stelde afgelopen weekend al dat Moskou diezelfde taal niet zal accepteren in de verklaring van New Delhi.

Indiaas vooruitgeschoven prominenten (de prominente ambtenaar Amitabh Kant, minister van Buitenlandse zaken Jaishankar en premier Modi zelf) houden vooralsnog vast aan het mantra dat de G20 als economisch platform de politieke ‘kwestie Oekraïne’ links moet laten liggen. Voor de landen die wel partij hebben gekozen, zijn de geopolitieke implicaties van de oorlog té zeer van belang. Bovendien lijdt de opkomst tijdens de top in praktische zin zelf aan de gevolgen van de oorlog: president Poetin doet niet in persoon mee, omdat hij „te druk” zou zijn. Dat Oekraïne van de gastheer geen uitnodiging kreeg om als gast aanwezig te zijn, werd door Westerse bondgenoten van het land schandalig gevonden.

De Chinese premier moet onderhandelen met regeringsleiders die een trapje hoger staan

China schaart zich met betrekking tot een veroordeling van de oorlog in Oekraïne achter Rusland. Als er zaterdag en zondag nog last-minute moet worden overlegd over formuleringen die wél kunnen worden opgenomen in het G20-document van dit jaar, dan vormt de Aziatische reus daarbij om eigen redenen een tweede struikelblok. President Xi is net als Poetin afwezig in New Delhi. Plaatsvervanger is Li Qiang, de Chinese premier. Hij zal dan moeten onderhandelen met regeringsleiders die een trapje hoger staan dan hijzelf, wat dergelijk overleg zal bemoeilijken.

Dat zou Xi niet zo uitmaken, zeggen Beijing-watchers: de Chinese regeringsleider zou geen zin hebben in een overleg gedomineerd door westerse mogendheden. Daarmee toont hij zich dus ook nog eens weinig onder de indruk van India’s poging het forum te diversifiëren.

Zijn afwezigheid zal rauw op het dak vallen van Amitabh Kant, die China in augustus tegenover de Indiase pers nog prees om het „constructief, goed meedoen” in de groepsonderhandelingen.

Met zijn afzegging lijkt Xi Modi een hak te zetten. De bilaterale relatie tussen de twee landen is al zeer gespannen, onder meer vanwege een langlopend grensconflict in de Himalaya. Economisch gezien probeert India China in te halen, qua populatie is het de noorderbuur al voorbij, en als strategische partner kruipt India steeds dichter naar China’s vijanden.

Nu is Modi een ontmoeting in de zijlijnen van de top, op zijn eigen thuishonk, ontzegd. Zo speelt die rivaliteit India mogelijk nog parten op zijn ‘eigen’ G20, zelfs met een agenda die bol staat van nieuw elan voor een multilaterale wereldordening.