Een controversiële deportatie, maar Frontex is niet aansprakelijk

Posted on by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Europese buitengrens De uitzetting van een Syrisch gezin wekte grote verontwaardiging, maar Frontex valt niets kwalijk te nemen, oordeelt het Europese Hof van Justitie.


Medewerkers van Frontex aan het werk op het Griekse eiland Lesbos.
Medewerkers van Frontex aan het werk op het Griekse eiland Lesbos. Foto Dimitris Tosidis / EPA

Het Europese grenswachtagentschap Frontex is niet aansprakelijk voor het deporteren van een gezin van asielzoekers naar Turkije. Dat heeft het Europese Hof van Justitie woensdag geoordeeld. De rechtszaak, de eerste en enige in zijn soort, ging over een Syrisch gezin dat in 2016 met vier kinderen uit het door burgeroorlog verscheurde Syrië naar Griekenland vluchtte. Daar vroeg het asiel aan, maar werden de gezinsleden krap twee weken later aangehouden.

Nog voor de asielprocedure goed en wel begonnen was, werd het gezin opgesplitst en door Griekenland uitgezet naar Turkije, met hulp van Frontex. Uiteindelijk vluchtten zij verder naar Irak, omdat de Turkse opvangsituatie erbarmelijk was. Het gezin eiste tevergeefs 136.000 euro smartengeld en compensatie van Frontex, omdat zij werden gedeporteerd, terwijl ze afkomstig waren uit oorlogsgebied.

Frontex is opgericht in 2004 als bureau om Europese landen te helpen met het bewaken van de buitengrenzen. Sinds 2015 heeft het agentschap ook eigen ‘boots on the ground’, en is het bevoegd om migranten uit te zetten op verzoek van lidstaten, zoals gebeurde met het Syrische gezin. Dit wekte verontwaardiging bij mensenrechtenorganisaties, omdat het gezin uit oorlogsgebied komt.

Toch is Frontex niets kwalijk te nemen, aldus het Europese Hof van Justitie. De grenswacht is namelijk „niet bevoegd om de gegrondheid van terugkeerbesluiten of verzoeken om internationale bescherming te beoordelen”, zo viel te lezen in de uitspraak.

Opgestapte directeur

Volgens universitair docent asielrecht Mariana Gliaki van Tilburg University, die promoveerde op de juridische toerekeningsvatbaarheid van Frontex, is de uitspraak geen verrassing: „Het Hof heeft moeite met zaken over gedeelde verantwoordelijkheid tussen lidstaten en Europese agentschappen. Het kijkt namelijk alleen naar directe verantwoordelijkheid voor de schade die dit gezin heeft geleden, niet naar due dilligence van Frontex.”

Dat terwijl Frontex wel een vastgelegde plicht heeft om migranten te beschermen tegen misstanden van lidstaten. Voor het oordelen over mogelijke misstappen heeft Frontex enkel zijn eigen interne controlemechanismes, die echter slecht functioneren, aldus het Europese Anti-Fraudebureau. Bovendien, zo zegt Gkliati: „De politie heeft ook interne controles op het gedrag van agenten, maar uiteindelijk kun je wel naar een rechter toe die oordeelt of de controleurs gelijk hebben. Bij Frontex is dat niet het geval. Er is dus een gapend gat in de Europese rechtsspraak.”

Mensenrechten- en vluchtelingenorganisaties stonden pal achter de Syrische familie. Als zij deze rechtszaak hadden gewonnen, zo was de hoop, zou het controversiële uitzetbeleid aan de grenzen van de EU structureel moeten worden herzien. „Maar dat pad naar verandering is momenteel zo goed als gesloten”, aldus Gkliati. „Maar er zullen meer zaken dienen die de verantwoordelijkheidskwestie van Frontex op een andere manier aanvliegen. En het feit dat er precedent is van het Hof om Frontex niet aan te pakken, betekent niet dat rechters niet anders kunnen beslissen in de toekomst.”

Het Syrische gezin heeft Griekenland eerder aansprakelijk geprobeerd te stellen voor de uitzetting bij het Europese Hof voor de rechten van de mens. Die zaak is geëindigd in een schikking.

Onrechtmatige uitzettingen

Het Europese Anti-Fraudebureau publiceerde vorig jaar een  vernietigend rapport  over Frontex, dat oogluikend heeft toegestaan dat landen als Griekenland asielzoekers onrechtmatig uitzetten. Soms droeg Frontex bij aan illegale deportaties en ‘pushbacks’, waarbij migranten bij het oversteken van de grens met Europa (soms met geweld) worden teruggedreven.

De vorige directeur van Frontex stapte vorig jaar op als gevolg van het rapport. Oud-commandant van de Koninklijke Marechaussee Hans Leijtens verving hem. Leijtens zei tegen de Volkskrant  Frontex op een humaner pad te willen brengen en een einde te willen maken aan pushbacks. Hij heeft de ambitie om nul doden te laten vallen op de Middellandse Zee als gevolg van migratie, „anders ben je geen knip voor de neus waard”.

Een versie van dit artikel verscheen ook in de krant van 7 september 2023.

Related Posts

Tunesiërs gaan stemmen op de autocratische president, want ‘hij verloste ons van het parlement’

  • admin
  • October 2, 2024
  • 0

„Ziehier het Tunesië van 7 oktober. Milities en bandieten die vol arrogantie en minachting door onze straten marcheren.”

Op sociale media delen tegenstanders van president Kais Saied dit fragment uit diens campagnevideo. Een clubje mannen banjert zelfverzekerd over de markt, met de verkiezingsfoto van hun gedroomde leider pontificaal boven hun hoofd. De datum verwijst naar de dag na de verkiezingen: op 6 oktober kiest Tunesië een nieuwe president.

Voor veel Tunesiërs is een nieuwe termijn voor Saied juist een toekomstwens. Neem Kamel, eigenaar van Chez Kamel, een klein antiekzaakje in Le Kram, een verarmd plaatsje ten noorden van Tunis. Al zijn vrienden stemmen op de zittende president.

„Ons land gaat de goede kant op. Misschien is er sinds de verkiezingen van 2019 nog weinig verbeterd, maar Saieds vijanden werken hem tegen”, echoot de zestiger Saieds complottheorieën. „Kijk bijvoorbeeld naar de strijd tegen de corruptie en de voedselspeculanten. Hoe dan ook is hij degene die de islamieten heeft gekielhaald.”

‘De islamieten’, dat zijn de politici van Ennahda, de voormalige regeringspartij die vaak de schuld krijgt van de opeenvolgende machtsconflicten en corruptieschandalen waardoor Tunesië na de revolutie van 2011 economisch ten onder ging.

Vijf jaar geleden, bij de vorige presidentsverkiezingen, struikelde je op straat in Tunis over de politieke meningen. Hoogoplopende discussies in cafés en op de radio. Kleurige campagne-billboards en flyerende campagnemedewerkers in de straten. Zesentwintig presidentskandidaten namen deel aan tv-debatten, een primeur in de Tunesische politieke geschiedenis.

Een vrouw passeert een verkiezingsaffiche van president Kais Saied in Ariana, Tunesië.
Foto Chedly Ben Ibrahim/NurPhoto

Tegenwoordig controleert de kiesraad „alles wat te maken heeft met de verkiezingen, met name op het gebied van politieke reclame, en de verspreiding en publicatie van de resultaten van opiniepeilingen, analyses en perscommentaren”. De schaarse affiches – sobere A4-posters van twee van de drie kandidaten – lijken met tegenzin opgeplakt. Direct naast het lyceum in het kustplaatsje La Marsa, op enkele kilometers van Le Kram, zijn de affiches al vaal en gescheurd. Het dichtst bij de deur hangt Saied, in wit overhemd en zwart pak, met zijn slogan ‘Bouwen en ontwikkelen’. Daarnaast hangt de leider van de nationalistische pro-regeringspartij De Volksbeweging, Zouhair Maghzaoui, in een donkerblauw pak, met een helderblauwe zee als achtergrond. Hij belooft de kiezers ‘Een ander Tunesië’.

Ruim veertien jaar gevangenis

De derde kandidaat Ayachi Zammel, favoriet bij de oppositie, kreeg gedurende de laatste twee weken bij elkaar meer dan veertien jaar gevangenisstraf in drie verschillende processen. „Een oneerlijke schijnvertoning” volgens zijn advocaat, vanwege valse documenten en fraude met steunhandtekeningen.

Saieds campagneposter scoort ook goed bij de oppositie, maar dan met een grote opgestoken middelvinger ervoor en de tekst: ‘Neuk je moeder – de staat’. Twee afzenders werden opgepakt en korte tijd vastgehouden. Halverwege vorige maand signaleerde mensenrechtenorganisatie Amnesty International een „duidelijke aanval op de mensenrechten en de rechtsstaat in aanloop naar de verkiezingen”.

Het betreft een lange lijst van misstanden, variërend van intimidatie van politieke tegenstanders, journalisten en mensenrechtenactivisten tot het aan banden leggen van ngo’s en pogingen om de rechterlijke macht verder te ondermijnen. Daarbij arresteerden de autoriteiten minstens 97 leden van oppositiepartij Ennahda op verdenking van samenzwering en vergelijkbare aanklachten onder de antiterrorismewet.

Saied belooft dat hij „de macht niet zal overdragen aan een verrader”. De meeste van zijn concurrenten zitten in de gevangenis. Drie belangrijke rivalen mogen van de kiesraad niet meedoen aan de verkiezingen. Zij kregen in hoger beroep gelijk van de bestuurlijke rechtbank, maar die beslissingen werden genegeerd. Ter voorkoming van dit soort ‘conflicten’ is vorige week op stel en sprong de kieswet veranderd zodat de kiesraad voortaan het laatste woord heeft.

„Tunesië is een bananenrepubliek”, concluderen tegenstanders van Saied op Facebook. Niet volgens de 35-jarige online verkoopster Hajer, die met een glas citroenlimonade in het drukke café Le Wagram aan de hoofdstraat in L’Aouina zit, ergens tussen Tunis en La Marsa. „Stemmen is heel belangrijk”, vindt ze. „Het gaat om de toekomst van ons land. Saied komt op voor Tunesië en is geen lakei van Europa.”

Desondanks verrast de Tunesische president vriend en vijand met zijn strikte uitvoering van de vorig jaar juli met de EU gesloten Tunesië-deal. In ruil voor honderden miljoenen euro’s beloofde Saied de migratie naar Europa te beperken, wat ook gebeurt. In Tunesië wordt de deal doodgezwegen, Saied is er niet trots op.

Ondertussen noemt Hajer haar andere redenen om Saied een nieuwe termijn te gunnen. „De leider van de Islamitische partij zit in de gevangenis. En hij verloste ons van het parlement.”

Aanhangers van de Free Destourian partij tijdens een demonstratie tegen president Kais Saied in Tunis, 28 september. Ze eisen de vrijlating van hun partijleider Abir Moussi.
Foto Mohamed Messara/EPA

Machtsgreep

Zo belandt Hajer bij het echte onderwerp van deze presidentsverkiezingen: de definitieve legitimatie van Saieds machtsgreep op 25 juli 2021, waarmee Saied het parlement ontbond en alle regeringsmacht naar zich toetrok. Daarna greep hij de controle over de rest van het overheidsapparaat, de media en het instituut voor statistiek. Zijn grondwet reduceert ministers tot uitvoerende ambtenaren en het parlement tot een medezeggenschapsorgaan met ongeveer evenveel bevoegdheden als de gemiddelde ouderraad op een Nederlandse basisschool.

Toch vindt Hajer Tunesië nog steeds een democratie. „Saied is integer. Tunesiërs vroegen om de machtsgreep. Protest is nog steeds mogelijk en je kunt alles zeggen. Maar na de revolutie hebben Tunesiërs hun vrijheden misbruikt. Grof taalgebruik, de president beledigen. Logisch dat Saied niet alles pikt.”

Voor zover er nog wordt gedebatteerd, is dat onder tegenstanders over de vraag of stemmen nog zin heeft en voor wie dan. „De situatie is ernstig”, vat activist Gargabil de situatie op X samen. „Stel dat oppositiekandidaat Ayachi Zammel wint, dan zullen Saieds rechters die overwinning zeker ongedaan maken. Zouhair Maghzaoui wordt nu nog met rust gelaten. Dus wat te doen: direct op Maghzaoui stemmen, of massaal op Zammel, waardoor we uiteindelijk opnieuw de straat op zullen moeten?”

Lees ook

deze reportage over de repressie in Tunesië

Aanhangers van oppositiecoalitie Front du Salut National eisen eerlijke presidentiële verkiezingen bij een demonstratie in Tunis, 12 mei 2024. De verkiezingen zijn gepland voor 6 oktober.


De radicaal-rechtse FPÖ kan niet regeren, opeens is er een cordon sanitair in Oostenrijk

  • admin
  • October 1, 2024
  • 0

De partij van de Oostenrijkse kanselier Karl Nehammer, de christen-democratische Österreichische Volkspartei (ÖVP), heeft fors verloren bij de parlementsverkiezingen afgelopen zondag. Met 11 procentpunten verlies vergeleken met de verkiezingen vijf jaar geleden (nu 26,5 procent) zou je de ÖVP ook wel de grote verliezer van deze ‘Nationalratswahl’ kunnen noemen. Toch is huidig minister van Buitenlandse Zaken Alexander Schallenberg (ÖVP) ervan overtuigd dat „ook de toekomstige bondskanselier Karl Nehammer zal heten”, zo zei hij dinsdag in gesprek met journalisten.

De radicaal-rechtse Freiheitliche Partei Österreichs (FPÖ), onder leiding van Herbert Kickl, is de grote winnaar van de verkiezingen. De partij behaalde het beste resultaat in haar geschiedenis en werd met 29 procent van de stemmen voor het eerst de grootste. Maar geen enkele partij wil met de FPÖ in zee. Ook de ÖVP, die tweemaal eerder (in 2000 en in 2017) een coalitie aanging met de FPÖ, distantieert zich van de radicaal-rechtse partij. De reden daarvoor is de partijleider; Nehammer sluit een coalitie met de FPÖ onder leiding van Kickl uit.

Lees ook

Herbert Kickl perfectioneerde het populisme

Herbert Kickl (midden), leider van de Freiheitliche Partei Österreichs (FPÖ) op een verkiezingsbijeenkomst in Graz, Oostenrijk, op 7 september 2024.

Het Oostenrijkse cordon sanitaire is een nieuw fenomeen. Al in de jaren zeventig liet de sociaal-democratische kanselier Bruno Kreisky (SPÖ) zijn minderheidsregering gedogen door de FPÖ. In 2000 legden EU-landen nog sancties op aan Oostenrijk vanwege de regeringsdeelname van de FPÖ, die destijds succesvol was onder leidsman Jörg Haider. Toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Benita Ferrero-Waldner (ÖVP) werd door haar Europese collega’s met de nek aangekeken vanwege de samenwerking met de FPÖ.

SS-lied

Volgens Schallenberg zouden dergelijke reacties op samenwerking met de FPÖ inmiddels ondenkbaar zijn. Overal in Europa worden rechts-populistische partijen gekozen en belanden ze in de regering. Waarom de ÖVP juist nu de FPÖ uitsluit? „Onder Kickl is de FPÖ verder geradicaliseerd”, zegt Schallenberg. Of alleen een wissel aan de top van de FPÖ genoeg zou zijn voor de ÖVP om tóch in gesprek te gaan, vindt Schallenberg een speculatieve vraag. „De FPÖ zal Kickl niet laten vallen.”

Maar ook afgezien van Kickl lopen er extremisten rond in de partij. Volgens berichtgeving van de Oostenrijkse krant Der Standard werd vrijdagavond door verschillende FPÖ-prominenten een SS-lied gezongen ter gelegenheid van de dood van een andere FPÖ’er. De FPÖ ontkent.

De ÖVP lijkt een coalitie met de sociaal-democratische SPÖ en de progressief-liberale NEOS te willen proberen. Een dergelijke samenwerking zal niet eenvoudig worden, want de ÖVP wil belastingen verlagen, de SPÖ wil ze verhogen en NEOS wil fors bezuinigen. De SPÖ behaalde haar slechtste resultaat ooit met 21 procent van de stemmen; de meestgehoorde kritiek op lijsttrekker Andreas Babler is dat hij een té sociale koers vaart, wat ook resulteerde in grote interne strijd.

Het slechte resultaat van de ÖVP wijt Schallenberg hoofdzakelijk aan externe omstandigheden: „Het waren geen makkelijke jaren voor de burgers. Eerst twee jaar corona, vervolgens inflatie en oorlog in Europa.”

Van die thema’s kon de FPÖ dan weer profiteren. Kickl werd een nationale beroemdheid door zijn optredens op demonstraties van coronasceptici. En op de inflatie heeft hij een eenvoudig antwoord: als Oostenrijk gewoon weer goedkoop gas uit Rusland kan importeren, gaan volgens Kickl de andere prijzen vanzelf weer omlaag. Sancties tegen Rusland wil Kickl sowieso niet.

Een overijverige staat

Met name door corona wist de FPÖ deze verkiezingen drie nieuwe kiezersgroepen voor zich te winnen, volgens de Oostenrijkse politicologe Kathrin Stainer-Hämmerle: burgers die voorheen niet stemden, vrouwen en relatief hoogopgeleide, goedverdienende Oostenrijkers. „Tijdens de coronacrisis daalde het vertrouwen in de politiek. Veel mensen hadden het gevoel dat de overheid te veel ingreep in de persoonlijke sfeer”, zegt Stainer-Hämmerle via een videoverbinding. In Oostenrijk werd in november 2021 zelfs een vaccinatieplicht uitgeroepen, enkele maanden later werd dat besluit teruggedraaid. Volgens Stainer-Hämmerle hebben dergelijke maatregelen mensen extra gevoelig gemaakt voor een overijverige staat, en de FPÖ maakt gebruik van dat sentiment.

„Ook als het nu om bijvoorbeeld klimaatmaatregelen gaat, krijgen mensen snel het gevoel: je mag niet meer in die en die auto rijden, we mogen onze schnitzel niet meer eten.”

Een ander typisch Duitstalig thema is het ‘gendern’, het inclusiever maken van de taal door niet alleen het mannelijk neutrum te gebruiken maar altijd ook de vrouwelijke vorm. Aan universiteiten, bij publieke omroepen en bij veel politici is het ‘gendern’ volstrekt ingeburgerd, maar veel Oostenrijkers en Duitsers vinden die uitbreiding van de grammatica door media en politiek een moeilijk te verkroppen vorm van paternalisme.

Andere onderzoekers concludeerden eerder al dat ook in de Duitse deelstaten Brandenburg, Thüringen en Saksen, waar in september verkiezingen waren, een stuk meer vrouwen dan voorheen op de radicaal-rechtse Alternative für Deutschland stemden vanwege hun ervaringen in de coronacrisis. Het sluiten van scholen en van kinderopvang tijdens de pandemie, volgens de onderzoekers, had bijzonder veel impact op vrouwen die vaak naast hun werk ook opdraaiden voor de verzorging van de kinderen. Dat zorgde voor grote onvrede over de maatregelen, soms ook gepaard met de wens voor meer traditionele gezinsverhoudingen waarin de vrouw niet én moet werken, én voor de kinderen moet zorgen.

Lees ook

Schrijver Antonio Scurati over populisme en radicaal-rechts: ‘Het ware gevaar schuilt in de dagelijkse erosie van de democratie’

Antonio Scurati: ‘De immense politieke tragedie van de twintigste eeuw lijkt geen enkele invloed meer te hebben op onze manier van denken en handelen’


Arrestatie van kritische journalist is ‘exemplarisch voor het huidige Cambodja’

  • admin
  • October 1, 2024
  • 0

De Cambodjaanse journalist Mech Dara (36), die grootschalige cyberslavernij in het land aan de kaak stelde, is volgens lokale bronnen gearresteerd door de militaire politie. Volgens een familielid dat bij hem in de auto zat werd hij gisteren bij een tolpoort bij Phnom Penh aangehouden en meegenomen. De overheid heeft zijn arrestatie nog niet bevestigd. Ook is niet bekend waar hij wordt vastgehouden.

Mech Dara heeft een lange staat van dienst. Hij werkte voor de Engelstalige Cambodia Daily en de Phnom Penh Post. Beide mediabedrijven zijn vorig jaar op last van de overheid gesloten. Mech was een van de Cambodjaanse journalisten die ruchtbaarheid gaven aan de cyberslavernijbendes die in steden als Sihanoukville en Phnom Penh in tientallen zwaarbewaakte flats mensen tewerkstelden om elders in de wereld via dating- en investeringswebsites mensen van hun spaargeld te beroven.

Lees ook

Chinese cyberslaven in Cambodjaanse torenflats: de maffia van Sihanoukville

Een van de duizenden Chinese bouwprojecten in havenstad Sihanoukville, Cambodja in 2020.

Op X meldde Mech regelmatig andere misstanden. Zijn laatste bericht ging over mogelijke ontginning van de heilige berg Ba Phnom. Lokale overheden hekelden zijn bericht en noemden het „ordeverstorend”. Mogelijk is hij vanwege dit bericht opgepakt.

Geen persvrijheid

„Dat zes auto’s nodig waren om journalist Mech Dara te arresteren is exemplarisch voor het huidige Cambodja”, schrijft Phil Robertson, Azië-directeur van Human Rights Watch in een statement. Hij riep op tot zijn vrijlating. „De arrestatie van Mech vanwege een bericht op sociale media is absurd en onacceptabel. Het toont de mate waarin president Hun Manet controle wil hebben over de media en persvrijheid niet toestaat”, aldus Robertson.

Cambodja werd tussen 1995 en 2023 met ijzeren vuist geregeerd door autocraat Hun Sen. Vorig jaar droeg hij zijn macht over aan zijn zoon Hun Manet. Er zijn geen tekenen dat het land onder Hun Manet minder autocratisch is geworden. De internationale organisatie Journalisten Zonder Grenzen plaatst Cambodja op haar persvrijheid-index van 180 landen op de 151ste plaats.