N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Klimaatverandering Eerder bleek juli 2023 al de heetste maand die ooit is gemeten, Augustus neemt nu de nummer twee-positie in. VN-chef António Guterres maant om haast te maken met ambitieus klimaatbeleid.
In Groenland hebben gletsjers het zwaar te verduren door de stijgende temperaturen. Foto Olivier Morin / AFP
De zomer van 2023 was de warmste die ooit is gemeten, zo stelt de Copernicus Climate Change Service van de Europese Unie woensdag. Het was „met grote afstand” de heetste augustus die in de geschiedenis gemeten werd. Alleen de maand ervoor, juli 2023, overtrof augustus als wereldwijd heetste maand.
Het jaar 2023 ligt tot nu toe op schema om het op een na warmste jaar uit de geschiedenis van de metingen te worden. Alleen 2016 komt daar nog bovenuit, dat jaar dreef een krachtige El Niño het kwik de hoogte in. Afgelopen augustus was 1,5 graad warmer dan de pre-industriële temperaturen. Het in 2015 gesloten Parijsakkoord streeft ernaar de mondiale temperatuurstijging onder de 2 graden te houden – en het liefst onder de 1,5 graad.
Copernicus had meer verontrustend nieuws. „De mondiale temperaturen van het zeeoppervlak zijn voor de derde opeenvolgende maand ongeëvenaard gestegen [tot gemiddeld 20,98 graden Celsius] en het zee-ijs bij Antarctica heeft juist een recordlaagte bereikt voor deze tijd van het jaar”, aldus de EU-dienst. De Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) gebruikt gegevens van Copernicus en van vijf andere datasets voor haar klimaatrapporten.
‘Klimaathel’
„Het ineenstorten van het klimaat is begonnen”, zo reageerde secretaris-generaal van de Verenigde Naties António Guterres op de nieuwste metingen. „Leiders moeten nu de druk opvoeren voor klimaatoplossingen. We kunnen de ergste klimaatchaos nu nog afwenden – en we hebben geen moment te verliezen.” Eerder waarschuwde de VN-baas al voor een op handen zijnde „klimaathel”.
Het WMO schat de kans dat het warmste jaar ooit in de komende vijf jaar gemeten wordt op 98 procent. Vorige maand kampten meerdere landen met recordtemperaturen. Diverse Amerikaanse staten kregen te maken met hittegolven en in Italië en Frankrijk werd het heter dan 40 graden. In Zuid-Korea moest een groot scoutingevenement worden opgebroken vanwege de hitte.
De geopolitieke crisis is in Den Haag nu echt naar binnen geslagen en bedreigt de broze coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB. Had premier Dick Schoof vorige week nog ingestemd met de contouren van een Europees plan ter waarde van zo’n 800 miljard euro om Oekraïne te steunen, nu lag er een kamermotie die Nederland opriep daar juist niet mee verder te gaan. Met als gevolg weer problemen voor het kabinet-Schoof: want drie van de vier coalitiepartijen steunden de motie.
In deze Haagse Zaken hoor je van Lamyae Aharouay, Rik Rutten en Marko de Haan over de crisissfeer in Den Haag van de afgelopen dagen. We bespreken de financiële wereld die schuilgaat achter deze discussie, of die Europese leningen nou wél of niet eurobonds zijn en hoe er vanuit Brussel naar de Nederlandse positie wordt gekeken.
Een zoektocht door de Europese defensie-industrie stemde Maarten deze week optimistisch: Europa kan al best veel zelf. Marike richtte haar blik op Rusland: hoe financiert Poetin de oorlog?
In deze aflevering beantwoorden we jullie vragen. Waar liggen de kansen en uitdagingen voor een Europese defensie-industrie? Beweegt Europa al richting een voorstadium van een oorlogseconomie? Wat is een oorlogseconomie? Hoe werkt het? En kunnen grote investeringen in defensie ook iets opleveren?
Het was wat verdekt uitgedrukt, maar VVD’er Silvio Erkens zei het afgelopen dinsdag toch echt in een debat in de Tweede Kamer. Zowel het „in de uitvoering vastgelopen beleid als de geopolitieke context nopen ons tot een aantal koerswijzigingen”. Hij bedoelde: de VVD zet klimaatbeleid wat minder hoog op de agenda.
Met deze draai beweegt de VVD zich in de richting van PVV en BBB, twee andere coalitiepartijen die zich steeds openlijker keren tégen meer maatregelen om de wettelijk vastgestelde klimaatdoelen in 2030 te halen. Terwijl het Planbureau voor de Leefomgeving in het najaar juist nog waarschuwde dat Nederland fors achterloopt op de afspraak om in 2030 zeker 55 procent minder broeikasgassen uit te stoten dan in 1990. Zo zei BBB’er Henk Vermeer onlangs in het AD: „Alleen rekenkundige exercities werken niet, die helpen ons land naar de klote.” Geert Wilders postte op X klaar te zijn „met het klimaatgedram van de VVD”.
Het verschil: de VVD was tot nu toe de partij die zich binnen dit kabinet het meest hardmaakte voor klimaatbeleid, gekoppeld aan het verhaal van economische groei. Zij levert de minister van Klimaat en Groene Groei, Sophie Hermans. In de weinige speelruimte die zij al heeft in deze politieke constellatie, benadrukt zij alsnog dat de klimaatdoelen voor haar „heilig zijn”.
Die woorden zullen weinig waard blijken – al zégt Erkens ook de klimaatdoelen nog altijd te willen halen. De VVD, zei de parlementariër, moet „op een meer realistische wijze kijken naar energieonafhankelijkheid”, om daar in een adem aan te verbinden dat de komende jaren meer fossiele gaswinning moet worden toegestaan in Nederland en Europa. Hij verwees nadrukkelijk naar „het versnellen van de gaswinning op de Noordzee” – iets wat hij „schone fossiele winning” noemde, om dat vervolgens weer terug te nemen – waarvoor zijn eigen minister Sophie Hermans (VVD) wat hem betreft sneller vergunningen moet gaan verstrekken. Ook zei Erkens dat het „wrang voelt om over megatonnen te praten zonder rekenschap te geven van de geopolitieke context.”
Lees ook
Minister Hermans zal moeten vechten voor elke klimaatmaatregel
Hard bevochten klimaatbeleid wordt wereldwijd teruggedraaid, de Verenigde Staten voorop. President Trump zei al uit het klimaatakkoord van Parijs te stappen, financiering van klimaatonderzoek wordt gestaakt en belangrijke wetenschappelijke databases zijn offline gehaald. Bovendien zorgelijk: terwijl in Europa een ongekende eensgezindheid aan het ontstaan is over het belang van investeren in veiligheid en defensie, is op het gebied van klimaat een tegenovergestelde trend zichtbaar.
Ook in Duitsland was klimaat geen thema bij de verkiezingen en op meer plekken in Europa is merkbaar dat er politiek een andere wind is gaan waaien. De Europese Commissie zwakte een aantal belangrijke duurzaamheidswetten die vallen onder de Green Deal al af, waardoor bijvoorbeeld bedrijven niet langer verplicht zijn om hun klimaatplannen uit te voeren. Boetes voor het overtreden van duurzaamheidswetten zullen significant worden verlaagd. De formele reden: de klimaatmaatregelen zouden te belastend zijn voor het bedrijfsleven.
Voor minister Hermans worden de uitdagingen er niet kleiner op. In de Voorjaarsnota wil zij geld vrijmaken voor maatregelen die ook haar eigen partij niet meer ondersteunt. In plaats daarvan komt de nadruk steeds meer te liggen op het betaalbaar houden van de energierekening voor Nederlandse burgers – een punt waar alle vier de coalitiepartijen elkaar kunnen vinden. Wie kan daar ook op tegen zijn?
De VVD verkoopt haar koerswijziging vooral door een tegenstelling te schetsen tussen de geopolitieke dreigingen, die vragen om energieonafhankelijkheid en investeringen in de verdediging van Europa, en het halen van de klimaatdoelen. Zo wordt de fossiele industrie beloond ten koste van bedrijven die zich juist hard maken voor een transitie naar een op hernieuwbare energie gedreven economie. Bedrijven die voor toekomstige economische groei moeten zorgen.
Het is een valse tegenstelling, want investeren in klimaat is óók investeren in veiligheid. In Nederland en Europa onafhankelijk maken van Russisch gas, ja. Maar ook in de toekomstige veiligheid van inwoners van Nederland. Het opwarmen van de aarde stopt niet en het risico op extreem weer zal alleen maar toenemen als de wereld hier niet gezamenlijk tegen optreedt. Ook daar moet Nederland oog voor houden.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2023/09/web-0609buiklimaat.jpg)
