Meloni beloofde een ‘zeeblokkade’, tegelijkertijd krijgen steeds meer migranten van buiten de EU een werkvergunning

Het opvangcentrum op Lampedusa, het eilandje voor de kust van Sicilië op een steenworp van Noord-Afrika, draait opnieuw overuren. Op vrijdag 25 augustus bijvoorbeeld, kwam een recordaantal van 65 boten aan. Dat was zelfs op Lampedusa nooit eerder gebeurd.

Francesca Basile van het Italiaanse Rode Kruis, dat het opvangcentrum voor migranten op Lampedusa bestiert, vertelt aan de telefoon dat het pittig is geweest. „Het centrum heeft slechts vierhonderd opvangplaatsen. En dan kregen wij hier tweeduizend mensen op één dag, en de volgende dag arriveerde al een nieuwe boot. Door het slechte weer was het bovendien niet mogelijk om migranten snel over te brengen naar Sicilië of naar het Italiaanse vasteland, waardoor de druk op het centrum verder steeg”, zegt Basile. In een logistiek huzarenstuk is het Rode Kruis er toch in geslaagd om alle migranten een stel schone kleren, een douche en een warme maaltijd te bieden.

Lees ook: Het is de drukste migratiezomer in jaren

Door een combinatie van factoren – de zomer met zijn doorgaans rustiger zee, de instabiliteit in de Sahel, en de haatcampagne tegen zwarte migranten in Tunesië – zwelt het aantal boten richting Zuid-Italië weer sterk aan. Dit jaar zijn al 106.000 bootvluchtelingen gearriveerd, tegenover nog geen 53.000 in dezelfde periode vorig jaar.

Zeeblokkade

Politiek gezien is dat niet makkelijk voor de radicaal-rechtse premier Giorgia Meloni. Tijdens de verkiezingscampagne vorig jaar beloofde zij nog een ‘zeeblokkade’ tegen migranten. Die kwam er niet, al benadrukt de Italiaanse regering wel dat zij inmiddels een migratieakkoord met Tunesië sloot. Maar die deal werkt voorlopig helemaal niet. Sinds de ondertekening in Tunis is het aantal boten naar Italië met 40 procent gestegen.

De rechtse Lega-partij, een coalitiepartner van Meloni, heeft kritiek. Lega-burgemeesters klagen over te veel migranten en Lega-kopstuk Matteo Salvini, tegelijk vicepremier, duwt Meloni in de richting van een repressiever migratiebeleid. „Salvini probeert een deel van Meloni’s stemmen af te romen”, zegt migratieanalist Matteo Villa van het Italian Institute for International Political Studies (ISPI). „Al balanceert hij daarbij tegelijk op een slap koord. Hij kan ook niet te ver gaan, want dan brengt hij de meerderheid, waar hij zelf in zit, in gevaar.”

De rechtse Lega-partij, een coalitiepartner van Meloni, duwt haar in de richting van een repressiever migratiebeleid

De Italiaanse regering is onder meer van plan nog sterker in te zetten op snellere procedures aan de grens en het aantal plaatsen in centra voor repatriëringen te verdubbelen.

„Tegelijkertijd besliste de regering-Meloni deze zomer wél om de komende drie jaar werkvergunningen uit te reiken aan in totaal 452.000 migranten van buiten de EU”, zegt Maurizio Ambrosini, docent migratiesociologie aan de universiteit van Milaan. Het gaat onder meer om werkkrachten in de landbouw en het toerisme, waar veel seizoenarbeiders nodig zijn, maar ook om bejaardenverzorgers.

Dubbelzinnig beleid

Normaal stelt de Italiaanse regering daarvoor elk jaar quota vast, maar de Italiaanse werkgevers vroegen te plannen op de langere termijn. „Doorgaans wordt dit systeem van quota gebruikt om mensen zonder papieren die een baan vonden in Italië te reguleren”, zegt Ambrosini. „En wie onder die quota valt, verhoogt zo ook aanzienlijk zijn kans op een permanente verblijfsvergunning.” Maar de quota voor de komende drie jaar liggen wel bijzonder hoog. Ter vergelijking: in 2022 liet de regering van Mario Draghi nog ‘slechts’ 69.700 migranten met zo’n werkvergunning toe, en dat was toen al hoger dan anders.

Met de hoge quota komt de regering-Meloni ten dele tegemoet aan de smeekbede van de Italiaanse werkgevers, die kampen met een schrijnend tekort aan arbeidskrachten. Maar dat gebeurt volgens Ambrosini ‘met de grootste nonchalance’: ,,Over huisvesting of gezondheidszorg voor zoveel nieuwkomers hoor je niets. Nochtans kan het vooropgestelde cijfer van 452.000 de komende tien jaar door gezinshereniging nog verdrievoudigen.”

Lees ook: Uit gelekt bericht blijkt: Duitsland en andere EU-lidstaten hebben felle kritiek op Tunesië-deal

De regering-Meloni wil de komende drie jaar werkvergunningen bieden aan 452.000 migranten van buiten de EU, een bijzonder hoog aantal

De regering-Meloni loopt ook bepaald niet te koop met het plan. De retoriek van de overheid – en de aandacht van de Italiaanse media – concentreert zich daarvoor te sterk op de aankomst van de boten uit Afrika en de rol die ngo-schepen daarin zouden spelen. Italië houdt vol dat zulke reddingsschepen een aanzuigende werking op migranten hebben. Daarom worden de boten verplicht om na één reddingsactie op zee terug te keren naar een veilige haven. Daarna wijst Rome vaak ook nog eens een haven aan op honderden kilometers varen.

Reddingsschepen

Maar ook hier is het moeilijk om in het Italiaanse beleid een heldere lijn te zien. Want terwijl Italië onlangs drie reddingsschepen van ngo’s administratief heeft ‘aangehouden’, heeft het reddingsschip Ocean Viking van de ngo SOS Mediterranee – dat in juli zelf nog aan de ketting lag – in augustus dan weer meerdere reddingsacties uitgevoerd en migranten afgezet in de havens van Porto Empedocle (Sicilië) en Civitavecchia (nabij Rome), telkens in nauwe coördinatie met de Italiaanse maritieme autoriteiten.

„Premier Meloni heeft drie verschillende migratiestrategieën”, zegt Ambrosini. „Oekraïners worden met open armen ontvangen. Dat Italië er meer dan 170.000 heeft opgevangen, veroorzaakte hier zelfs geen rimpeling. En terwijl Afrikanen zonder papieren dan wel buiten moeten blijven, krijgt tegelijk haast een half miljoen vreemdelingen een werkvergunning.” Ambrosini vermoedt dat het in die laatste categorie vooral om Albanezen, Moldaviërs en Macedoniërs zal gaan.

Voorlopig speelt die dubbelzinnigheid de Italiaanse regering geen parten. Die zit stevig in het zadel en premier Meloni is populair. „Ze komt hiermee weg, omdat de publieke opinie in Italië er nauwelijks van op de hoogte is”, zegt Ambrosini. En al werkt de Tunesië-deal nu nog niet, dat kan nog veranderen. „Doorgaans daalt het aantal migranten na zo’n deal wel na een tijdje. Ook het ‘geslotengrenzenbeleid’ van Matteo Salvini [minister van Binnenlandse Zaken tussen 2018 en 2019] had minstens tijdelijk ook een ontmoedigend effect. Helaas, want ze komen met een prijs. Immers, om de mensenrechten geven landen als Libië en Tunesië geen ene moer.”