Column | Professioneel

Het was me weer even ontgaan maar in de cosmetica is het mode om je hele gezicht te laten glitteren en glimmen. Dat effect bereik je met glimmer, ofwel mica: een grondstof die door kinderen wordt gewonnen in primitieve mijnen in vooral India en op Madagaskar. Zeer ongezond en gevaarlijk werk. De kinderen krijgen van de giftige stof bijvoorbeeld ademhalingsmoeilijkheden. Ander werk zoeken zit er niet in want dat is er niet. Naar school gaan zit er al helemaal niet in.

Dat liet Natasja Gibbs zien in de laatste aflevering van haar vierdelige reeks Ketens (NPO 3). Hierin onderzocht ze de herkomst van luxeproducten en het leed wat daarachter schuilgaat. Je zag kinderen in holen in de grond kruipen om de mica bijeen te schrapen, afgewisseld met beelden van uitbundige influencers die make-up aanprijzen. Deskundigen vertelden erbij hoe slecht het werk voor de kinderen is. Een mica-boycot vonden ze niet wenselijk: dan zou je de minderjarige mijnwerkers beroven van hun inkomsten. Wat wel zou helpen is het verbeteren van de arbeidsomstandigheden en het verhogen van de lonen. Maar daarvoor ontbreekt de wil bij de cosmetica-industrie.

Eerder behandelde Gibbs in Ketens e-bikes (nikkelmijnen), ChatGPT (menselijke filters van gruwelijke content) en hair-extensions. De aflevering over de haarstukjes vond ik het meest aangrijpend. Echt haar wordt geoogst van echte mensen. Mensen die het slechter hebben dan degenen die er later mee rondlopen. Bijvoorbeeld Oeigoerse vrouwen die in Chinese concentratiekampen gedwongen geschoren worden.

Bijzonder aan Ketens is dat Gibbs zelf thuisbleef. Het journalistieke werk in de landen waar de producten vandaan komen, werd gedaan door correspondenten die daar wonen. In de aflevering over mica gebruikte ze veel beeldmateriaal van Terre des Hommes. Ik vroeg me zelfs af of die ontwikkelingsorganisatie had meebetaald aan de uitzending.

Programma’s over productieketens werken vanuit een harde tegenstelling die het goed doet op beeld: die tussen de luxe westerse levensstijl van schoonheid en overvloed, en de smerige afkomst van al die artikelen. Over het algemeen wil ik dat niet weten, niet echt, want dan voel ik me somber en machteloos. Ketens had echter als voordeel dat er producten worden behandeld die ik toevallig toch niet gebruik.

Tegengestelde types

John de Bever was zaalvoetballer en is een Brabantse zanger van het levenslied, maar hij is vooral beroemd van de populaire reality-serie De Bevers Verleggen Grenzen (RTL5). Deze draait om John en zijn echtgenoot Kees, die tevens zijn manager is – tegengestelde types die de hele tijd kibbelen. Ze vieren de verjaardag van Kees, hun vijftienjarige bruiloft, ze beginnen met een theatertournee. Dankzij het programma is Kees bijna even bekend als John, dus staat hij ook op het podium en hij maakt een feestlied met Patty Brard („Schudden met die billen/ Laat de panter in je vrij”).

RTL noemt het steevast „kibbelen” maar in feite is het eenrichtingsverkeer: John zit de hele tijd te klagen over Kees. Op hun trouwdag noemde John zijn echtgenoot bijvoorbeeld een „slavendrijver”: „Ik ben getrouwd en jij bent gelukkig.” Het is ongetwijfeld bedoeld voor het komisch effect, en om wat drama in de serie te krijgen, maar het voelt ongemakkelijk. Alsof je op visite bent bij een echtgenoot die onder de plak zit en het bezoek als uitlaatklep gebruikt. Je gaat je toch afvragen: is die John wel zo een gemoedelijke man als hij lijkt? Hij herhaalt ook alles drie keer. Arme Kees.

Ik blijk trouwens toch mica te gebruiken – het zit in mijn tandpasta.

Delen

Mail de redactie

Dat Nederland op het punt staat het bindend correctief referendum in haar democratisch arsenaal op te nemen, brengt jeugdherinneringen boven. Ik was een tiener toen in Uruguay zo’n correctief referendum werd gehouden. Na twaalf jaar dictatuur had het parlement een amnestiewet aangenomen waarmee de misdaden werden vergeven die militairen tussen 1973 en 1985 hadden begaan. Burgers die de vrij rondlopende folteraars wel wilden laten berechten, zetten de procedure in gang voor het referendum. Om te beginnen moesten handtekeningen worden verkregen van minstens 25 procent van de stemgerechtigde bevolking. Mijn vader hadden ze twaalf jaar in de gevangenis opgesloten, dus klopte ik, 17 jaar oud, gewapend met handtekeningenlijsten, aan deuren van vreemden. De meeste mensen zetten hun handtekening graag, heel sporadisch werd je door een facho zijn tuin uit gejaagd. Ik mocht niet tekenen omdat ik minderjarig was.

Het tellen van de handtekeningen duurde weken. Toen de officiële bekendmaking kwam dat de 25 procent was gehaald, gingen we massaal de straat op om het te vieren. De beulen van de dictatuur zouden niet langer met hun misdaden wegkomen. Voor het opsluiten, martelen en vermoorden van landgenoten, moesten ze voorkomen. Zo voelde het in ieder geval. We vergaten even dat we alleen de deur naar het referendum hadden geopend. Er moest nog gestemd worden. Ik was intussen achttien geworden.

Bij het referendum zouden we voor groen of voor geel stemmen. Gekleurde stembiljetten waren nodig zodat ook analfabeten wisten wat ze deden. Geel was voor het behoud van de amnestiewet. Groen was de correctie. In de hoofdstad hoorden we over reclamespotjes die op de regionale zenders werden uitgezonden. Een gaucho galoppeerde door het veld en werd van zijn paard geschoten. „Opdat dit niet meer gebeurt, stem geel.” De boodschap die over het platteland werd uitgestrooid, was dat pogingen om de militairen te berechten tot een nieuwe staatsgreep zouden leiden. Op de dag van het referendum propte ik als vrijwilliger, uitgedost in felgroen, Uruguayanen die slecht ter been waren in busjes naar de stembureaus.

Groen verloor met 43 procent tegen 57 procent door overwegend plattelandsstemmen. Het land vergaf de beulen en dat kon ik het land niet vergeven. Drie jaar later woonde ik weer in Nederland, dat nu ook een correctief bindend referendum wil. Referenda mogen de kers op de democratie lijken, maar voor zover ik zag van Uruguay ’89 tot aan Brexit, leiden ze vooral tot besluiten die worden genomen door het bangste en best manipuleerbare deel van de bevolking. In 2009 verklaarde het Uruguayaanse hooggerechtshof de amnestiewet alsnog ongrondwettelijk. Wie mensenrechten schendt, moet in een democratie voorkomen. De keuze waar een angstig, stijf gemanipuleerd volk voor stemde, werd teruggedraaid. Militairen werden alsnog berecht, maar tussen mij en het correctieve referendum is het niet meer goedgekomen.

Carolina Trujillo is schrijfster.

Delen

Mail de redactie

Al generaties lang zit een groep Jordanezen in de zomer op Camping Sandevoerde in Zandvoort. Maar nu is de camping verkocht en moeten ze eraf. De projectontwikkelaar wil er „luxe bungalows bouwen en er schathemeltjerijk van worden”. De campingbewoners binden de strijd aan met het grootkapitaal. Dinsdag kregen ze publicitaire hulp van presentatrice Fidan Ekiz.

In de driedelige reeks Op de barricade (dinsdag, NPO 1) wil Fidan Ekiz het opnemen voor „burgers die opstaan voor bedreiging van buitenaf”. De Amsterdamse campinggangers zijn mediagenieke volkse types die bijvoorbeeld hun zonnebril ophouden tijdens een zitting in de raadzaal, of die zeggen dat de projectontwikkelaar hun camping in „een soort Gazastrook” wil veranderen. De strijd tegen de nieuwe campingeigenaar, een anonieme groep investeerders, – heeft de onderlinge band verstevigd.

Het programma hinkt een beetje op twee gedachtes: Ekiz wil het conflict uitleggen, als in een documentaire, maar ze wil ook markante „volkse types” portretteren, als in een realityshow. Voor beiden is ze eigenlijk te kort op de camping. Een leuke gimmick is dat een van de campinggasten in plat-Amsterdams de voice-over verzorgd. In dit conflict is het trouwens niet moeilijk om sympathie te voelen voor de kampeerders die worden verdreven van hun „happy place”. In de latere afleveringen, met not-in-my-backyardprotesten tegen een asielzoekerscentrum en tegen een munitiedepot, zal dat lastiger worden.

Ekiz voelde zich thuis op de camping, zo zei ze in een interview met Televizier, omdat ze de gemeenschapszin herkende uit haar jeugd in de Tulpenbuurt in Rozenburg. „Samen optrekken, naar elkaar luisteren; dat is iets dat ik in Nederland steeds meer mis, we lijken elkaar uit het oog te verliezen.”

Polarisatie

‘Waarom zijn we zo verdeeld?’ wil Eva Jinek ook graag weten. Ze wijdde woensdag een speciale uitzending aan de polarisatie. Haar talkshow Eva (NPO 1) onderscheidt zich door de rustige, intieme sfeer waar gasten ongestoord hun verhaal kunnen doen, en dat kwam deze uitzending goed van pas. Het ging niet om het uitwisselen van meningen, maar om het duiden door deskundigen.

Tv-maker en schrijver Natascha van Weezel vertelde dat haar streven naar diaoloog tussen burgers steeds moeilijker wordt. Politicoloog Sarah de Lange zei dat de burgers niet wezenlijk van politieke kleur zijn veranderd: de meesten zitten nog steeds in het politieke midden. Wat wel is veranderd, zijn de toegenomen negatieve gevoelens voor andersdenkenden.

Volgens journalist Huib Modderkolk wordt de polarisatie niet veroorzaakt maar wel aangejaagd door sociale media. Hij bestreed de algemene gedachte dat de socials je in een bubbel van gelijkgestemden drijven. Het probleem is juist dat je op de socials vaker mensen met een andere mening tegenkomt, en dan krijg je de neiging om je eigen mening krachtiger neer te zetten. Een verwarrende conclusie. Moeten we dus minder in dialoog met andersdenkenden? Of moeten we wel in dialoog, maar bij voorkeur in persoonlijke ontmoetingen, zoals Van Weezel voorstaat, in plaats van in de semi-anonieme schreeuwkamers van de sociale media?

Ik vroeg me af of het woord polarisatie überhaupt wel de lading dekt. Ik zie bijvoorbeeld geen radicalisering op links. Wat wel is veranderd, is dat een deel van het ‘stille midden’ op drift is geraakt: de helft van de gematigde kiezers heeft de middenpartijen verlaten en is radicaal-rechts gaan stemmen, vooral door angst en weerzin jegens migranten. Radicaal-rechts gedijt het beste bij chaos en onvrede, wat dan weer de meeste aandacht krijgt in bijvoorbeeld talkshows.

Delen

Mail de redactie