Componist Anna Clyne maakt muziek vol beweeglijkheid.
Foto’s Christina Kernohan
N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Interview
Anna Clyne | Componist Het Concertgebouworkest en Jaap van Zweden spelen donderdag een wereldpremière van de Britse componist Anna Clyne. Het stuk is mede een reactie op de uitputtende impact van de coronapandemie.
Ja, het is „a bit chilly” buiten, geeft Anna Clyne toe. Ze zit in een met hout afgewerkte kamer in haar huis in Upstate New York, een venster in de achtergrond toont blauwe lucht. Het videogesprek vindt plaats in de week dat het hele land, en zeker haar regio, geteisterd wordt door extreme kou. Hoewel Clyne (1980) al twintig jaar in de Verenigde Staten woont, blijft ze Brits, in ieder geval in haar gevoel voor understatement.
Donderdag brengt het Concertgebouworkest Clynes nieuwste werk in première, het klarinetconcert Weathered. Solist is de Zweedse klarinetster Martin Fröst, die momenteel artist-in-residence is bij het Concertgebouworkest. Met dirigent Jaap van Zweden werkte Clyne al eerder samen bij de New York Philharmonic. Ook het eerste bedrijf van Wagners Die Walküre staat op het programma.
Weathered: in het licht van de ‘historische winterstorm’ die de Verenigde Staten trof, klinkt Clynes titel pregnant. Maar ze is nuchter genoeg om die samenloop om te draaien: de klimaatverandering die als onderwerp doordringt in haar werk zorgt nu eenmaal steeds vaker voor weersextremen. Het stuk is ook een reactie op de uitputtende impact van de coronapandemie – al was dat voor Clyne en haar echtgenoot persoonlijk een gelukkige periode: „Ik hoefde nergens heen, had alle tijd om te werken.”
Beweeglijkheid
Clynes muziek is in Nederland nog weinig bekend, maar in de VS en Engeland gaat het crescendo: ze was genomineerd voor een Grammy, The New York Times prees haar werk en dit seizoen is ze composer-in-residence bij het Philharmonia Orchestra in haar geboortestad Londen.
Wie een paar stukken beluistert snapt dat wel: Clynes muziek heeft een aansprekende beweeglijkheid en welluidendheid en is onmiskenbaar geworteld in de klassieke traditie, maar die zet ze knap naar haar hand, bijvoorbeeld met fantasievolle orkestratietechnieken die haar achtergrond als elektro-akoestisch componist verraden. Dat is bijvoorbeeld te horen in het orkestwerk This midnight hour (2015): wat begint als een liefdesbaby van Mahler en Tsjaikovski, breekt pardoes open in een gonzend klankveld en transformeert vervolgens tot oosters gekruide filmmuziek.
Op haar werkenlijst prijken de laatste jaren opvallend veel soloconcerten. Zelf beschouwt Clyne het inzetten van „een extra stem” als een logisch uitvloeisel van het componeren voor orkest. Een belangrijk werk is het prachtige celloconcert DANCE uit 2019, dat net als Weathered is opgebouwd uit vijf relatief korte delen. Maar het compositieproces was destijds heel anders, vertelt Clyne: „De cello is mijn eigen instrument, ik had tijdens het schrijven geen andere musicus in gedachten. Met Martin heb ik nu juist nauw samengewerkt. We hebben uitgebreid gevideobeld, hij liet me allerlei technieken zien. Vervolgens heb ik vijf etudes gecomponeerd en opgestuurd. Zo ging dat een aantal keer op en neer.”
Die vijf etudes werden vijf delen, die onderling sterk verschillen: „Misschien vind je het ene deel mooi en het volgende niet, en dat is helemaal prima”, zegt Clyne. De opzet in vijf korte delen heeft ook een pragmatische component: steeds meer mensen, zeker jongeren, luisteren muziek op platforms waar een nummer van een kwartier als érg lang geldt. „Ik wil gewoon graag dat mensen mijn muziek horen – al componeer ik ook lange stukken, hoor.”
Vijf elementen
De vijf delen van Weathered zijn vernoemd naar vijf verweerde ‘elementen’: metaal, hart, steen, hout en aarde. Allemaal hebben ze hun eigen karakter, met nadruk op metalen instrumenten in het eerste deel en marimba en houtblazers in het vierde. Daarin zal Fröst tegelijkertijd spelen én zingen – al is zingen optioneel, zegt Clyne, om uitvoerders die de zangtechniek niet machtig zijn niet af te schrikken. Het derde deel, geïnspireerd door het geluid van steentjes die op het water ketsen, bevat een door Fröst geschreven cadenza. Clyne heeft het resultaat zelf nog niet gehoord: „Daar ben ik héél benieuwd naar.”
Het opvallendste ‘element’ is natuurlijk het tweede. Clyne zoekt altijd een directe emotionaliteit in haar werk en ook het hart heeft het in onze wereld zwaar te verduren, van corona-eenzaamheid tot klimaatstress. Het slotdeel van het werk, gewijd aan de aarde, eindigt met ‘fanfares’, aldus Clyne. Kunnen we het interpreteren als een optimistische noot? Clyne kijkt alsof ze iets heel vreemds heeft gehoord: „Ehm, well, no.”
