De alledaagse mens is bijzonder genoeg

Posted on August 18, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Recensie Het Victoria and Albert Museum toont sculpturen van Thomas J Price – van de jonge zwarte vrouw voor Rotterdam CS – tussen historische beelden. Juist dat contrast maakt zijn werk indringend en bevrijdend.

Thomas van Huut

18 augustus 2023

Leestijd 4 minuten

‘Lay It Down (On The Edge Of Beauty)’ (2018). — ***‘Lay It Down (On The Edge Of Beauty)***’ (2018). Foto Mishko Papic

Een bekende tegenkomen in het buitenland is altijd een beetje een gekke ervaring: het vertrouwde gezicht contrasteert even hevig met de nieuwe omgeving. Jij, hier? Het zegt veel over de kracht van het beeld Moments Contained dat de sculptuur, van een jonge zwarte vrouw op sneakers, in de paar maanden die het nu voor Rotterdam Centraal staat, al zo vertrouwd is geworden, dat je even gek opkijkt als je haar ziet staan op de patio voor de ingang van het Victoria and Albert Museum (V&A Museum) in Londen.

Het werk Moments Contained (2022) in Londen is een kopie uit dezelfde serie van Britse kunstenaar Thomas J Price (Londen, 1981). Ze staat hier, anders dan in Rotterdam, op een plateau – net geen sokkel, maar het doet een klein beetje af aan haar kracht. Beide sneakers op de grond, dat maakt haar in Rotterdam juist zo krachtig. Het beeld van Price bij de entree van het V&A Museum is onderdeel van de tentoonstelling die binnen te zien is: daar staan Prices beelden van gewone, jonge mensen van kleur opgesteld in de lange galerij met historische (veelal Britse) sculpturen. Hedendaagse figuren tussen historische sculpturen, houdt dat stand?

Ja, blijkt al gelijk aan het begin, in het trappenhuis bij de oudste beelden in de galerij. Van Price staat er het werk Signals (2021), een goudkleurig beeld van een man in trainingspak, zijn arm naar de hemel gerezen, met een telefoon in zijn hand, schijnbaar om een selfie te nemen. Price speelt met schaal, Moments Contained is vier meter hoog, deze man is ongeveer half zo groot als een regulier persoon. Direct ernaast staat een meer dan levensgroot beeld van de oudtestamentische Samson die twee Filistijnen van zich afslaat, in 1749 gemaakt door de Florentijnse beeldhouwer Vincenzo Foggini. De geheven arm waarmee hij een stuk hout opheft om mee te slaan, rijmt prachtig met de uitgestrekte selfie-arm van Price. Net als de golvende vormen van de gespierde, naakte mannen in gevecht, naast de eveneens golvende stof van het ruim zittende trainingspak in de goudkleurige figuur.

Thomas J Price met zijn werk Signals (2021) naast Samson en de Filistijnen (1749) van Vincenzo Foggini.
Foto’s Damian Griffiths, John Phillips/Getty Images voor V&A

Sfinx-achtig

Ook elders in de galerij is telkens gezocht naar interessante combinaties. Thomas J Prices sculptuur van het gezicht van een jonge vrouw (Lay It Down (On The Edge of Beauty), 2018) staat op een tafel met vier andere (borst)beelden van vrouwen (gemaakt tussen 1741 en 1830). Aan de raamkant van de galerij staan de gigantische hoofden van zwarte mannen uit de Numen-serie. Gepresenteerd op een sokkel van marmer en met een leegte op de plek van hun pupillen wekken ze een sfinx-achtige indruk: je wil ín hun hoofden kruipen om te begrijpen wat ze denken. Hun omvang maakt ze monumentaal, hun gezicht maakt ze persoonlijk.

Thomas J Price is een zeer bedreven sculptuurmaker, maar hij is ook een conceptueel kunstenaar, iemand voor wie ideeën centraal staan (hij maakte eerder videowerken en deed performances, waarbij hij bijvoorbeeld de muur van een galerie likte). Volgens Price zelf maakt hij „sculpturen die gaan over standbeelden”, die nuance is subtiel: sculpturen zijn alle beeldhouwwerken, standbeelden worden opgericht ter ere van een specifiek persoon. Door klassiek geïnspireerde sculpturen te maken, van alledaagse, hedendaagse mensen van kleur, rekt Price de traditionele verwachting van een standbeeld op. Met succes: hij was de eerste zwarte man die een beeld van een zwarte vrouw in de openbare ruimte in Groot-Brittannië geplaatst kreeg: het beeld Reaching Out, dezelfde vrouw als in Rotterdam, maar dan met een smartphone in de hand. Bij Price geen figuren uit de Griekse mythologie, geen heiligen, steenrijke mecenassen, graven of gravinnen. Prices beelden stellen niemand voor, het zijn tronies, fictieve figuren, die zijn samengesteld uit de talloze figuren die je op straat, in de metro, op een verjaardagsfeest tegenkomt. Ze zijn indringend en bevrijdend alledaags.

***Numen (Shifting Votive Three)*** (2016) in het V&A Museum, Londen. Foto Mishko Papic

Het is een heel bewuste keuze om geen specifieke personen af te beelden. In een opiniestuk in Time Magazine, naar aanleiding van het neerhalen van het beeld van de Britse slavenhouder Edward Colston in 2020, legde Price uit waarom hij denkt dat een ander standbeeld van een echt persoon op die plek het probleem niet gaat oplossen: „Alle figuren die ik maak zijn fictief, omdat ik het hele concept van portretten probeer te bekritiseren. Portretten zijn gebaseerd op het idee dat een persoon het geld heeft om een kunstwerk te laten maken, of zulke geweldige dingen heeft gedaan dat een kunstwerk ter ere van hem wordt besteld.”

Helemaal aan het einde van de sculptuurgalerij staat een beeld van Auguste Rodin (1840-1917) van Johannes de Doper: Rodin beeldde hem af in een krachtige positie, met één been naar voren, en een gebogen arm omhoog. Zijn spieren glanzen in het zaallicht. Volgens het museumbordje schreef de historicus C.L.R. James uit Trinidad in 1932 over dit beeld: „Het is niet meer Johannes de Doper dan dat ik Johannes de Doper ben. Het is een beeld van een lopende naakte man, dat is alles, niets meer of minder.”

Die kwaliteit hebben de beelden van Price ook: ze gaan verder dan de boodschap. Wat je ziet, is een mens. En dat is bijzonder genoeg.

Correctie (21 augustus 2023): in een eerdere versie van dit artikel stond dat het beeld ‘Signals’ een zesde zo groot is als een mens, dat moet zijn half zo groot. Dat is hierboven aangepast.

Een versie van dit artikel verscheen ook in de krant van 19 augustus 2023.

Bitterzoet, bijtend en hoopvol: Nick Cave is na donkere jaren dichterbij zijn fans dan ooit

admin
September 27, 2024
0

„Mijn verjaardag”, herhaalt de zanger Nick Cave met een frons. Nadat hem eerder al een pluchen kikker was toegespeeld, een verwijzing naar de song ‘Frog’, feliciteert een fan vooraan hem alsnog met zijn verjaardag – de in Australië geboren Cave werd onlangs 67 jaar. „Concentreer je”, briest die echter, aan de rand van het podium. Moet hij hier echt iedereen bij de les houden? Hij dóét niet aan verjaardagen. „Daarvoor ben ik te oud.” Zijn verjaardag? Meer een survive-dag, gnuift de zanger. „Wees stil en luister hiernaar”, is zijn gebod. Waarna hij op minimale pianonoten aan de theatrale vertelling van ‘Conversion’ begint, een van zijn nieuwe songs over transformatie en een spiritueel ontwaken.

Een diepe connectie wil Nick Cave voelen met zijn toehoorders. Het is tweeënhalf uur zijn ontbrandingsmotor en voor minder gaat het niet. Zeker niet aan het begin van zijn Europese tournee – hij doet Amsterdam aan voor twee shows. En ook al is zijn nieuwe Wild God, een verrukkelijk hoopvol, soul en gospel ademend album er nog maar net. De show bevat dus veel nieuwe songs die voor het eerst live klinken. Focus! Moet hij het nog eens zeggen?

Levensvreugde

‘JOY’ lezen we nu. Levensvreugde voelen. Kan het ooit nog zonder die ‘maar’, die adembenemende stomp in je maag die ogenblikkelijk herinnert aan de wanhoop, verdriet en alles waardoor een mens heen moet gaan na het afschuwelijk tragische verlies van een kind? Laat staan van twee, zoals Cave overkwam. Niets is meer hetzelfde, alles is veranderd. Maar Nick Cave, getormenteerde gentleman van het zware gemoed, literaire liedjesschrijver vol bijtende spot en dromer van gitzwarte sprookjes, is na donkere jaren dichterbij zijn fans dan ooit.

**Nick Cave** in de Ziggo Dome. Foto Andreas Terlaak

Soms letterlijk vallend op hun uitgestoken handen spuugt hij in Amsterdam demonen in de bek. Bitterzoet, getergd, aaibaar is hij, maar ook de kwetsbare ziel die aan zijn vleugel de dood enigszins kan omarmen. Of in elk geval, weet te accepteren met een lichtere en – nog erger – gelukkige kijk op de wereld. En het leven daarna, richting „the kingdom in the sky”. Al is zijn God allang geen betrouwbare gids meer.

Zijn tragiek komt aan, maar het voert niet meer de boventoon. Klein en „een beetje sad” is ‘O Children’ over hoe zijn kinderen vroeger speelden. Solo aan de piano beneemt ‘I Need You’ de adem („Just breathe, just breathe” – het is onverdraaglijk). Maar ‘Joy’ stijgt met koorzang formidabel boven alle pijn op.

Steengoed keert de sfeer richting de vintage Cave met gebalde vuist. Vergelding! Waanzin! Verdoemenis! Hij is de rusteloze verteller. Voel die onderhuidse spanning in ‘Tupelo’. ‘From Her to Eternity’ is een gissende en borrelende highlight met een bijtende Cave. Natuurlijk, het spooky verhaal van ‘Red Right Hand’ vol kerkbellen. Beukend ook: ‘The Mercy Seat’ (1988), zijn epos over de elektrische stoel met talloze bijbelse verwijzingen.

Ze dreunen na, terwijl Cave rusteloos in maatpak zijn catwalk af draaft, de ogen vlammend in het lange gezicht. Terwijl album Wild God gemaakt blijkt voor het podium, is Cave knap boven zijn rouw uitgestegen.

Opinie | Een helm is net als regenjas of oordoppen: gewoon nuttig

admin
September 27, 2024
0

Als ik af en toe naar een dansevenement ga, doe ik oordopjes in. Misschien zien ze er niet per se aantrekkelijk uit, maar ik wil mijn gehoor beschermen. De muziek is hard, en na vijf minuten merk je niet eens meer dat je ze draagt. Ik heb er verder geen enkele emotie bij: het zijn simpelweg oordopjes.

Dus ik was verrast door hoeveel emoties er in Nederland leven rondom helmen. Op een steiger, op de fiets, op een bouwterrein… Het dragen van een helm wordt niet alleen als overbodig gezien; mensen worden soms zelfs boos als iemand anders er wél voor kiest. Vrijheid, democratie en zelfbeschikking lijken nauw verbonden te zijn met het niet dragen van een helm.

Toen ik hierover in Engeland schreef, werd ik met veel onbegrip geconfronteerd. „Helmet hair is better than concrete head”, schreef een lezer van The Sunday Times. Mijn schoonmoeder sprak over „the rift between the supposed free spirits and sane folk who recognize the seriousness of avoidable brain damage”, de kloof tussen de zogenoemde vrije geesten en de verstandige mensen die de ernst van vermijdbare hersenschade inzien.

Simpelweg beschermend

Toen ik van Londen, Edinburgh en Melbourne naar Amsterdam verhuisde, droeg ik altijd een helm op de fiets. In Engeland, Schotland en Australië is dat normaal, en vaak zelfs verplicht. Ook hierover voel ik weinig emotie. Een helm is simpelweg een stukje hoofdbescherming – licht, tegenwoordig ook comfortabel, je vergeet snel dat je ‘m op hebt. Het kan vervelend zijn als je hem thuislaat of als hij nat is (net als je zadel), maar mijn gevoelens over mijn helm zijn vergelijkbaar met die over mijn regenjas: nuttig onder bepaalde omstandigheden, verder niets bijzonders. Nothing to see here.

Uitgescholden worden

Is het vreemd dat een overheid hierover regels maakt? Niet echt. Wanneer iemand, vooral een jong persoon, hoofdletsel oploopt door een ongeluk, dragen wij als samenleving uiteindelijk de zorgkosten en missen we een productieve werknemer.

Wat wél vreemd is, is de sociale druk om géén helm te dragen. Nog vreemder is dat je vaak wordt uitgescholden als je er wél voor kiest, in dit zogenaamd vrije land. Ik ga toch ook niet schelden als de ander géén helm draagt: gun mij, alsjeblieft, dezelfde beleefdheid.

Regels zijn regels. Grappig genoeg is een rood licht niet alleen decoratie!

Natuurlijk is helmgebruik maar een deel van het verhaal. Het verkeer moet veiliger worden, en dat vereist investeringen in infrastructuur, het terugdringen van autogebruik waar mogelijk, meer ruimte voor fietsers en voetgangers en socialere gedragsnormen voor iedereen. Regels zijn regels. Grappig genoeg is een rood licht niet alleen decoratie! We hebben die regels samen bedacht, dus het zou normaal zijn als iedereen zich eraan houdt. Zo niet, dan moet handhaving plaatsvinden.

De fietsburgemeester van Amsterdam vatte het goed samen: het verkeer is een plek van sociale interactie, en een langzamere stad kan ook een mooiere stad zijn.

Helm én mooi haar

En als je je echt zorgen maakt om ‘helmet hair’, is het dan misschien een idee om niet in een land te wonen waar het vaak hard waait en regent? En anders bedenkt een slimme Nederlandse ontwerper misschien wel een helm die helmethairproof is, en opvouwbaar. Het zou eigenlijk heel on-Nederlands zijn om zo’n grote marktkans te laten liggen in een land met 18 miljoen fietsers, van wie zo’n 90 procent geen helm draagt.

Vanochtend regende het cats and dogs. Na tien minuten op de fiets waren mijn knieën doorweekt. Maar onder mijn helm, toen ik op mijn werk aankwam, was mijn haar heerlijk droog.

Tv-recensie | Tedere toenadering tussen vader en zoon in adoptiefilm ‘Kind van de tijd’

admin
September 27, 2024
0

Tim van Wijk kijkt stuurs voor zich uit en geeft afgemeten antwoord. Achter zijn harde, afstandelijke houding zie je een afgrond van woede en wanhoop. Intrigerend is het wel om naar deze man te kijken, en hartverscheurend, en herkenbaar.

Wanneer een documentairemaker iets over zijn eigen gezin gaat maken, dan heeft hij personages die er misschien geen zin in hebben, maar die in ieder geval bereid zijn om het filmende gezinslid te helpen. Maar als het gezicht van Tim van Dijk in beeld komt, dan weet je: hier gaat zijn broer, regisseur Huibert van Wijk, een zware dobber aan hebben.

Tim (49) is geadopteerd uit Indonesië, had als kind driftbuien en andere gedragsproblemen. Zijn ouders konden het niet aan, gingen scheiden. Toen Tim op zijn veertiende zijn vader Lex probeerde te wurgen, werd hij uit huis geplaatst. Weer werd hij afgewezen.

Dit is een film over de zoon en de vader. Adoptie is wat hun samenbracht, adoptie is wat hun scheidt. De vader wilde in 1975 het goede doen door een kind uit de Derde Wereld te redden. De zoon vindt het een halve eeuw later greedy westers gedrag om een baby uit zijn cultuur te rukken en op te zadelen met zoveel pijn. De bewering dat adoptie in het belang van het kind is, maakt hem razend.

Tussendoor zien we de vader en de zoon samen een soort therapie doen met paspoppen die familieleden verbeelden, maar ook abstracties als „afwijzing”. Het gaat helemaal mis als de vader de pop Afwijzing weghaalt omdat hij dat niet zo voelt. Typisch Nederlands, vindt Tim dat, het verbloemen van het probleem. „Doofpot en stamppot.” Net toen ik dacht: dat komt nooit meer goed, komen vader en zoon onverwachts tot een voorzichtige, tedere toenadering. „Dan hebben we het al over stapjes, pap.”

Film over intimiteit

Maandag was er ook al een persoonlijke documentaire over adoptie op televisie. De Chinese Keizerin (NPO3) is onderdeel van Teledoc Campus, een serie korte, vaak persoonlijke documentaires van jonge makers. Ik noem het een documentaire over adoptie, maar zo ziet regisseur Jonnah Bron (30) dat niet. Voor haar is dit een film over intimiteit. Over gebrek aan contact tussen ouders en kind. Waarom voelt ze afstand tot haar ouders?

Omdat haar ouders gescheiden zijn, plaatst ze hen in een decor van twee aan elkaar geplakte huiskamers, met iedere ouder in zijn eigen helft. De echte gesprekken komen los als ze de ouders los van elkaar spreekt. Met haar vader terwijl ze voetbal kijken met het bord op schoot. Met haar moeder terwijl ze onder een dekentje op hun telefoon zitten. Geënsceneerd, maar naar het leven getekend. Althans, dat vindt Bron. Haar ouders vinden het kunstmatig. Ze vinden het sowieso jammer dat ze dit gesprek voor de camera in een decor moeten voeren. In plaats van gewoon thuis, onder elkaar.

De ouders zeggen dat Bron een opvliegend kind was die alles volgens haar wensen wilde. Ze noemden haar „de Chinese Keizerin”. Het afstandelijke contact – niet zomaar aanraken – was op haar verzoek. Volgens de moeder komt die moeite met intimiteit door Brons hechtingsproblematiek veroorzaakt door adoptie. De dochter wil er niet aan. Ze wil geen „clichématig” Aziatisch adoptiekind zijn. Ze wil zichzelf zijn. Niet geadopteerde kinderen hebben toch ook problemen met hun ouders? Jonnah en haar moeder hebben dus het omgekeerde van Tim en zijn vader.

Mooie eerste stap. Er valt nog veel te ontdekken voor Bron, als dochter, als filmmaker, en misschien ook wel als geadopteerde. Haar moeder besluit met: „Er is iets opengebroken en daarmee gaan we verder.”

Luister naar