Lowlands doet het dit jaar zonder headliner

Bijna geruisloos is een bekend fenomeen van de Lowlands-agenda verdwenen: de headliner. De ‘grote naam’, de smaakmaker die het hoofdpodium mocht afsluiten. De naam die een festival zijn signatuur geeft, waar festivalgangers vooraf over speculeren en die worden beschouwd als aanjagers van de kaartverkoop. Vanaf dit jaar is er een nieuwe aanpak. Lowlands-woordvoerder Bente Bollmann zegt dat het idee van een duidelijke hoofdact „is losgelaten”. Er zijn populaire artiesten als afsluiter geboekt, maar het publiek beslist zelf wie het werkelijk als hoofdact beschouwt, aldus Bollmann.

Dat is een breuk met het verleden. De afgelopen tien jaar was er vanuit de festivalorganisaties juist nadruk op de muzikanten die mochten afsluiten op het hoofdpodium. Deze festival-sterren werden vaak gekozen uit de poule van beproefde rockhelden, zoals Foo Fighters, Arctic Monkeys of Editors. Die mochten Lowlands al meerdere keren afsluiten op het grote Alpha-podium.

Door de versnippering van de afgelopen jaren (dankzij sociale media heeft iedereen zijn eigen held) is de poule van ondubbelzinnige grote namen de laatste tien jaar nauwelijks gegroeid. En tegelijkertijd nam het aantal festivals toe. Zo werd de competitie om een handvol sterren zo groot, en zijn de gages zo hoog, dat sommige festivals besloten dat een ander soort act die ereplaats zou vervullen.

Best Kept Secret, het driedaagse festival bij Tilburg, besloot al in 2019 om het verschil in status tussen hoofdact en de rest van de optredens te verkleinen. Voortaan geen rock-royalty als Radiohead of Arctic Monkeys meer, er kon worden geëxperimenteerd met minder beproefde groepen en artiesten die wie weet ooit zullen doorstoten naar de megastatus. In 2019 koos Best Kept Secret voor onder meer de electro-dance van Christine & The Queens, dit jaar voor aanstormend popidool Caroline Polachek en oudgediende dj Aphex Twin.

Lees ook ons verslag van Best Kept Secret dit jaar

Geluidsvergunning

Wie noem je de hoofdact? Tot dit jaar was de definitie op Lowlands overzichtelijk: de afsluitende groep op het hoofdpodium. Volgens het blokkenschema voor komend weekend zouden dat voor deze editie Charlotte de Witte, Billie Eilish en Underworld zijn.

Dat pakt nu toch een beetje anders uit. Bollmann zegt dat een nieuwe, vorig jaar verkregen geluidsvergunning het mogelijk maakt om later door te gaan bij de Alpha. Op dat latere tijdstip, tot middernacht, spelen nu dance-duo Underworld en techno-dj Charlotte de Witte. Beide zullen zorgen voor een soepele overgang naar het nachtprogramma, als de menigte uitwaaiert over de diverse dj’s in de tenten.

Dat maakt die twee acts niet officieel ‘headliner’, want dat zijn dit jaar eerder artiesten Nothing But Thieves, Florence + The Machine en Billie Eilish, ook al zijn die niet als laatste maar als voorlaatste geprogrammeerd. Om het toch niet te ingewikkeld te maken staan nu alle vijf namen bovenaan, op de digitale poster: Charlotte de Witte, Billie Eilish, Underworld, Nothing But Thieves en Florence + The Machine.

Ondertussen speelt er nog een ander fenomeen: de aandacht voor het aantal vrouwelijke muzikanten. Dat begon in Groot-Brittannië waar The Guardian in 2015 vaststelde dat Britse popfestivals voor 86 procent werden gevuld door mannelijke artiesten. Dat was opvallend omdat vrouwelijke performers in de hitparade juist de boventoon voerden.

Bovendien is een groot deel van het festivalpubliek vrouwelijk. Die zouden zich best weerspiegeld willen zien in het aanbod van artiesten. Ook hebben muzikanten een voorbeeldfunctie: hoe meer vrouwen op het podium staan, des te meer vrouwelijke toeschouwers een muzikale carrière overwegen.

Voor de pandemie ging de toename langzaam, maar vorig jaar was er een omslag. Succesvolle vrouwelijke muzikanten staan niet alleen in de hitparade maar ook op de festivalpodia. In 2022 werd door branchevereniging VNPF en concertorganisator MOJO berekend dat vrouwelijke muzikanten hadden meegespeeld bij één derde van de optredens. Dat was een aanwas van 26 procent ten opzichte van 2019. En dit jaar laat het Lowlands-programma opnieuw een stijging zien. Zonder de dj’s en het Noord Nederlands Orkest mee te tellen, is de verdeling bij de live-optredens nu nagenoeg gelijk: er zijn 48 vrouwelijke acts en 52 mannelijke.

Lees ook: Popfestivals: ‘Er zijn gewoon niet veel geschikte vrouwelijke acts’

En dan werden er dit jaar voor Lowlands ook nog eens drie vrouwelijke top-acts aangekondigd: techno-dj Charlotte de Witte, Billie Eilish en rockband Florence + The Machine. Die vrouwelijke overmacht was een primeur – de enige vrouwen die tot nog toe Lowlands afsloten waren Björk, in 1996 en Anouk in 2008.

Maar juist nu deze mijlpaal bereikt is, geeft Lowlands-organisatie een andere invulling aan het begrip ‘hoofdact’. Bollmann onderschrijft het belang van de vrouwelijke afsluiters, maar zegt dat de festivalgangers nu zelf mogen kiezen wie ze tot hoofdact uitroepen. En dat die act niet als afsluiter hoeft te spelen, het kan ook op een ander moment.

Als voorbeeld noemt hij het optreden van Goldband vorig jaar, toen de Haagse groep om twee uur ’s middags hun woeste bravoure van het podium liet vonken, ver buiten de tent tot aan het samengepakte publiek op de uithoeken van het veld. Ook Billie Eilish, die vroeg op de dag, in 2019 haar Nederlandse festivaldebuut maakte en glorieus werd onthaald door 35.000 mensen, kun je beschouwen als democratisch gekozen ‘hoofdact’.

Voor bijvoorbeeld Pinkpop geldt die democratische aanpak niet, zegt Bollmann, want dat programma heeft een andere opbouw. Er is bovendien één groot veld waar nagenoeg iedereen samenkomt voor de afsluiter. Zo heeft de festivalwereld een fluctuerende ‘hoofdact-conjunctuur’. Het fenomeen was nauwelijks belangrijk tot ongeveer 2010, werd daarna als essentieel beschouwd, en weegt nu weer minder zwaar.

Voor Lowlands is dit een nieuwe stap. Voortaan worden de hoofdacts gekroond door het publiek, afgemeten aan hun enthousiasme en reacties op sociale media. En voor het eerst dit jaar zijn de werkelijke hoofdacts pas achteraf bekend.

Lees ook: Charlotte de Witte heeft haar wraak: ze werd de beste techno-dj ter wereld