Deze zingende bandiet spietst zijn prooien

Posted on August 15, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Vogel Bijna was de grauwe klauwier, een zangvogel met Zorro-masker, in Nederland uitgestorven. Hij eet vlees en in het broedseizoen bewaart hij zijn voedsel graag levend, ziet Jaap Vuijk.

15 augustus 2023 om 13:55

Leestijd 1 minuut

Grauwe klauwier (Lanius collurio) — Grauwe klauwier (*Lanius collurio*) Foto Jaap Vuijk

Het kabbelen van het beekje de Geul was al dat ik hoorde, wandelend in de lome middagwarmte door het Zuid-Limburgse heuvelland. Een eenzame buizerd schroefde geruisloos hemelwaarts, moeiteloos meeliftend op een opstijgende luchtbel, toen plots de rust verbroken werd door een schel gepiep vanuit een nabijgelegen meidoornhaag. De aanvliegende vogel die in de meidoorn verdween om de honger van zijn bedelende jongen te stillen, herkende ik aan zijn gehaakte snavel en zijn donkere masker: het was de zeldzame grauwe klauwier (Lanius collurio).

Negendoder, vinkenbijter, rode wurger, kleine Judas of gewoon slachter zijn enkele van de beeldende bijnamen van deze fraaie zangvogel die met zijn bijzondere uiterlijk en foerageergedrag sterk tot de verbeelding spreekt. Zijn Zorro-masker en gehaakte snavel helpen deze carnivoor bij de jacht op insecten, hagedissen, kikkers en een enkele onfortuinlijke muis of vogel.

Honkbalspelers

Gezichtsmaskers zijn populair in de dierenwereld. Naast klauwieren hebben bijvoorbeeld ook visarenden, gemzen en orka’s evolutionair een donker masker ontwikkeld om hiermee, gelijk het zwart op de wangen van honkbalspelers, de reflectie van de zon op hun gezicht te reduceren en zo hun zicht in tegenlicht te optimaliseren. Grauwe klauwieren zijn ‘sit and wait’ jagers die vanaf een uitkijkpost tegen de zon inkijkend een prooi door de door hen vooruitgeworpen schaduw opmerken en verrassen.

Eenmaal gevangen doden klauwieren hun prooi niet zoals haviken of arenden met hun klauwen, maar met hun snavel. Klauwieren hebben een valkachtige bovensnavel met aan weerszijden een tandvormige karteling passend in corresponderende groeven in de ondersnavel. Hiermee wordt de nek van het slachtoffer gebroken, de prooi in stukken gescheurd en verorberd waarna onverteerbare resten als braakbal worden uitgespuugd.

Opgeprikte nog spartelende insecten, muizen en vogels geven hem de naam van meedogenloze jager

Niet altijd wordt de prooi direct opgegeten; gedurende de broedtijd leggen klauwieren een even unieke als macabere voedselvoorraad aan in nabijgelegen heesters, waar zij vaak nog levende prooien op dorens spietsen voor latere consumptie. De aanblik van opgeprikte nog spartelende insecten, muizen en vogels is debet aan de beeldvorming van meedogenloze jager.

De schelle bedelroep verstomt wanneer drie weken na het uitvliegen de jongen zelfstandig zijn. Veel klauwieren verlaten hierop eind augustus alweer ons land op weg naar hun overwinteringsgebieden in Zuidoost-Afrika. Na achteruitgang eind vorige eeuw door verdwijning van kleinschalige akkerbouw met haar heggen en struwelen rijk aan insecten, vogels en muizen, bloeit de populatie klauwieren door gericht beheer nu weer op naar ruim duizend broedparen. In Drenthe, de Veluwe en Zuid-Limburg is er de meeste kans deze fraai gemaskerde rover op een van zijn uitkijkposten te ontmoeten.

Gezichtsbedekkende kleding bij demonstraties moet verboden worden, vindt Tweede Kamer

admin
September 23, 2024
0

Als het aan de Tweede Kamer ligt, wordt demonstreren met gezichtsbedekkende kleding verboden. Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen dienden Joost Eerdmans (JA21) en Chris Stoffer (SGP) een motie in waarin zij de regering verzoeken zo’n verbod in te voeren. Woensdag debatteert de Kamer erover met minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark (NSC).

Eerdmans wijst tegenover NRC op de „meerdere uit de hand gelopen demonstraties, zeker rondom het conflict in Gaza”. Tijdens demonstraties bij de Universiteit van Amsterdam hebben demonstranten, van wie een deel gemaskerd was, tijdens bezettingen van campussen en protesten vernieling aangericht. „Dat zijn kwalijke zaken, maar het is voor het Openbaar Ministerie heel lastig om onherkenbare mensen te vervolgen.”

Ik vind dat iedereen met open vizier moet demonstreren. Het is geen argument dat je niet wil dat je baas ziet dat je bij een demonstratie bent

Joost Eerdmans
Fractievoorzitter JA21

Eerdmans noemt ook voetbalhooligans, Exctinction Rebellion-protesten en demonstraties van Black Lives Matter. „Het gaat me er niet om welke demonstratie goed of fout is, maar als mensen criminele feiten plegen en onherkenbaar zijn, verpesten ze het voor de rest.”

De motie van Eerdmans en Stoffer kreeg steun van ChristenUnie, FVD, CDA en de coalitiepartijen PVV, VVD en BBB. Alleen coalitiepartner NSC stemde niet mee. Woensdag wil Eerdmans van minister Uitermark weten op welke termijn zij de wetgeving aan de Kamer kan voorleggen.

„Ik vind dat iedereen met open vizier moet demonstreren. Het is geen argument dat je niet wil dat je baas ziet dat je bij een demonstratie bent”, vindt Eerdmans. Wel wil hij nog dat onderzocht wordt in hoeverre een verbod op gezichtsbedekkende kleding schadelijk kan zijn voor mensen die bijvoorbeeld demonstreren tegen buitenlandse regimes, of die „in de privé-sferen” gevaar kunnen lopen vanwege hun deelname. „Of er een uitzondering moet komen weet ik niet, dat hangt af van wat de politie en het OM erover zeggen.”

Mix van maatregelen

Sinds 2019 is gezichtsbedekkende kleding al verboden in openbare ruimtes zoals overheidsgebouwen, in het onderwijs en in de zorg. De maatregel kwam bekend te staan als het ‘boerkaverbod’, naar het islamitische gewaad dat alleen de ogen vrijlaat.

Het demonstratierecht is al langer een doorn in het oog van Kamer en kabinet, met name vanwege de Gaza- en Exctinction Rebellion-protesten van afgelopen zomer. In het regeerprogramma schrijft minister van Justitie David van Weel (VVD) dat hij met „burgemeesters, politie, OM en anderen” gaat spreken over een „optimale mix van maatregelen om vreedzame demonstraties te faciliteren maar ook kordaat op te treden tegen degenen die zich niet aan de wet houden”.

Van Weel vertelde in de Volkskrant dat hij „wil kijken of we binnen het demonstratierecht grenzen kunnen stellen”. Het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) gaat onderzoeken tot in hoeverre dat mogelijk is, gezien het feit dat demonstreren ligt vastgelegd in de grondwet (artikel 9: vrijheid van vergadering en betoging).

Sowieso stelt het kabinet „structureel middelen beschikbaar ten behoeve van de paraatheid van de mobiele eenheden”. Afgelopen zomer had de onderbemande Mobiele Eenheid het zwaar met het grote aantal demonstraties dat kort op elkaar volgde.

Het kabinet wil ook dat de politie meer bevoegdheden krijgt om „informatie te vergaren over potentieel grootschalige openbare ordeverstoringen”. Begin 2023 werden zes Extinction Rebellion-activisten beboet – daags vóór een demonstratie waaraan zij mee wilden doen, tot bezorgdheid van mensenrechtenorganisaties.

De onweerstaanbare ritmes van drummer Tom Skinner zijn constant in beweging

admin
September 23, 2024
0

Het concert in Tolhuistuin is een half uur bezig als drummer Tom Skinner zijn stokken heeft neergelegd. De ene saxofonist staat met zijn instrument als baby in de armen, de ander staat vanuit de coulissen te kijken hoe de bassist zichzelf telkens weer net niet in een hoek weet te spelen. Telkens neemt hij weer een afslag om al tokkelend zijn solo een nieuwe wending te geven. Plots pakt Skinner zijn stokken weer, zet met een minuscule polsbeweging een onweerstaanbare groove in. In een keer valt die bassolo op zijn plek waardoor de cellist en saxofonist weer een melodie kunnen laten opstijgen.

Al meer dan twintig jaar is de aanwezigheid van drummer Tom Skinner in een band een reden om extra je oren te spitsen. Steeds duikt hij weer op met andere trio’s en projecten in Londen, die telkens weer goed blijken te zijn. Zo was hij een graag geziene gast op festivals met Sons of Kemet, een band die nu voor onbepaalde tijd uit elkaar is. De laatste paar jaar toert hij de wereld rond met Radiohead-project The Smile en brengt daarmee in hoog tempo albums uit.

Gevoel van vrijheid

Een productieve gast dus, en toch heeft het twintig jaar geduurd voordat hij een album onder eigen naam uitbracht. De show afgelopen zondag in Amsterdam staat in het teken van die plaat, Voices of Bishara, een jazzalbum waarop de Brit zich liet inspireren door Abdul Wadud’s solo cello-plaat uit de jaren zeventig. Deze zondagavond maakt hij de cirkel rond, door af te trappen met twee bewerkingen van zijn inspirator. Het zijn composities waarbij een gevoel van vrijheid leidend is. Een overslaande tenorsaxofoon laat zachtjes piepend en knorrend een klein motiefje uitgroeien tot een melodie, terwijl de rest van de band totaal zijn eigen gang lijkt te gang.

Skinner strooit er achteroverleunend ritmes uit die constant in beweging lijken te zijn. Niet vaak klinkt een drummer zo organisch. De celliste speelt het ene moment repetitieve loops met de bassist, alsof eenzelfde sample eindeloos herhaald wordt. Vervolgens laat ze haar instrument met volle strijkstok een zangerige melodie van een van de saxen dubbelen.

De levendige drums van Skinner vormen de basis, maar het kan deze avond constant en overal gebeuren. In golven vervallen grooves tot abstracte collages, die weer iets later smelten tot prachtige harmonieën. Coltrane’s spiritual jazz is nooit ver weg. En telkens durft de band nadrukkelijk de schoonheid te vinden, en niet alleen maar te blijven zoeken.

De koppoter: een dunne lijn tussen kindertekening en afbeelding van de duivel

admin
September 23, 2024
0

Eigenlijk vindt kunstverzameaar Ignace Schretlen „‘koppoter’ een rotwoord”. ‘Hoofdbener’ was een passender, eerbiediger benaming geweest. De Engelsen spreken ook van ‘headfeeters’. De opmerking zegt veel over Schretlens liefde voor het fenomeen ‘koppoter’, dat doorgaans wordt gekoppeld aan vroege kindertekeningen, maar dat al een vroege herkomst heeft voor figuren zonder nek of hoofd. Een greep uit zijn enorme verzameling is vanaf 29 september te zien op de expositie Een klein groot wonder. De vele gezichten van de koppoter in het Odapark in Venray.

De fascinatie van de 71-jarige Schretlen, kunstenaar en voormalig huisarts, begon 36 jaar geleden met vroege tekeningen van zijn zoon. Daarna bleken ze overal op te duiken: in kunst, in games, op affiches en niet te vergeten in reclames en voorlichting.

In de huiskamer van Schretlens woning in Maliskamp (gemeente Den Bosch) vertelt Schretlen honderduit over de koppoters. Lang werden ze geassocieerd met wezens aan de rand van de wereld of op andere helse plekken. „Herodotus en Plinius de Oudere maakten in de Oudheid melding van de Blemmyes, een nomadenvolk dat woonde in de woestijnen tussen de Nijl en de Rode Zee. Het zouden mensen zonder hoofd zijn, met hun gezicht op de plek van hun borst. In de Middeleeuwen verschenen soortgelijke creaturen op schilderijen van onder anderen Jeroen Bosch over duivelse verzoekingen en het Laatste Oordeel.”

Alternatieve theorieën

Jaren van verzamelen, lezen, bestuderen en nadenken brachten Schretlen tot alternatieve theorieën over koppoters. Hij vindt dat veel onderzoekers met te stellige interpretaties komen over de tekeningen van jonge kinderen. „Die proberen gewoon het tekenen en schrijven onder de knie te krijgen en geven hun rondjes en streepjes meestal pas achteraf betekenis.”

**Koppoter gemaakt van gebruiksvoorwerpen** door Jurriën van Berkum (1976). Foto Dieuwertje Bravenboer

Net zo’n misverstand is volgens hem de al te directe lijn die wel eens getrokken wordt tussen het werk van peuters en kleuters en dat van moderne kunstenaars als de Cobra-groep. Laatstgenoemden legden „de nadruk op spontane expressie. Zij hadden de vrijheid om voor een stijl te kiezen. Kinderen proberen een vaardigheid onder de knie te krijgen, ze kunnen zich op papier helemaal niet spontaan uiten”.

De koppoter is volgens de verzamelaar door moderne kunstenaars om verschillende redenen in hun werk gebruikt.„De schilder Paul Klee nam een masker van oorlogsgod dat hij in een museum had gezien als voorbeeld. Schilder/graficus/beeldhouwer Horst Antes liet zich inspireren door de Kacina-poppen, die een belangrijke rol spelen in de riten van de Pueblo-indianen. Bij de Duits-Nederlandse beeldend kunstenaar Klaus van de Locht, die ernstige rugklachten opliep bij de val van een rekstok en later ook nog MS kreeg, stond de koppoter juist weer voor het onvolmaakte lichaam.”

In Schretlens collectie is werk van deze kunstenaars terug te vinden, maar duiken evengoed tal van uitvergrote plastic M&M’s op en de koppoters uit Dumb ways to die, een Australisch filmpje met een oorwurmerig lied over spoorwegveiligheid dat wereldwijd viraal ging. En Gino Zucchino, zoals de koppoter-achtige suikerstrooier van de Italiaanse firma Alessi heet. Want ook uit de wereld van het design is de koppoter niet meer weg te denken.

Schretlen, die al jaren worstelt met zijn gezondheid, maakt zich wel zorgen wat er met zijn driehonderd kubieke meter aan koppoters moet gebeuren, als hijzelf komt te komt te overlijden. „De koppoterscollectie is heel divers, terwijl ik toch graag zou willen dat alles bij elkaar blijft.”

Een klein groot wonder. De vele gezichten van de koppoter. Odapark, Venray, t/m 5 januari 2025. Meer informatie: odapark.nl