Een aanklacht tegen Trump: het lijkt al bijna routine, maar deze vierde kan riskanter uitpakken dan de drie vorige

Tot maart dit jaar was het nog nooit voorgekomen, inmiddels is het bijna normaal: een juridische aanklacht tegen een Amerikaanse oud-president met beschuldiging van ernstige misdrijven. Maandag overkwam het Donald Trump voor de vierde maal in krap een half jaar: weer heeft hij, in de aanloop naar de presidentsrace van 2024, een proces aan zijn broek.

Deze keer is Trump, volgens alle peilingen momenteel onbetwist koploper bij de strijd om de Republikeinse nominatie voor de presidentsverkiezingen van eind 2024, in de staat Georgia aangeklaagd wegens zijn pogingen om zijn verlies van 2020 in de zuidelijke staat ongedaan te maken. Samen met achttien anderen wordt hij er onder meer van beschuldigd te hebben gehandeld als een criminele organisatie.

Deze ernstigste aanklacht (in het Engels ‘racketeering’) slaat op een patroon van crimineel gedrag, onder een wet van Georgia die is bedoeld om georganiseerde misdaad aan te pakken. De zogeheten ‘Rico’-wet (Racketeer Influenced and Corrupt Organizations) is van oorsprong gericht tegen maffia- en drugsbazen en hun criminele netwerken.

Georgia is cruciale staat

Deze vierde tenlastelegging in een buurstaat van zijn nieuwe thuisstaat Florida, is echter niet alleen om juridische redenen riskanter dan de vorige drie. Ook compliceert ze Trumps politiek-electorale agenda voor het aanstaande verkiezingsjaar. Georgia was decennialang een betrouwbaar rood (Republikeins) bolwerk, maar kleurde november 2020 relatief onverwachts ‘blauw’: de staat koos nipt voor Joe Biden en vaardigde twee Democratische senatoren af naar Washington.

Lees ook deze analyse over de congresverkiezingen in Georgia in november 2022: Verlies in Georgia is les voor Republikeinen: dump Trump

Voor de komende race van 2024 geldt Georgia – samen met andere ‘paarse’ staten als Arizona en Wisconsin – als een electorale hoofdprijs. Door dit vierde proces zullen kiezers in deze cruciale staat maandenlang van nabij kunnen volgen hoe Trump terechtstaat voor zijn poging de uitslag van de vorige stembusgang te saboteren.

De ex-president grijpt alle zaken tegen hem dan ook aan om te klagen over een veronderstelde linkse „heksenjacht” om een terugkeer naar het Witte Huis te saboteren. Trumps advocaten gaven na de onthulling van de aanklacht, maandagavond laat, een verklaring uit waarin ze deze „schokkend en absurd” noemden, „en ongetwijfeld net zo gebrekkig en ongrondwettelijk als deze hele zaak is geweest”.

Trump zelf zweeg in de eerste uren na de onthulling, maar viel de afgelopen dagen al wel aanklager Fani Willis en de rechter in de zaak aan in een serie boze berichten op sociale media.

Berucht telefoongesprek

De nieuwe juridische aanklacht tegen Trump volgt op een 2,5 jaar lang onderzoek onder leiding van Willis, de voor de Democraten gekozen hoofdofficier van justitie in Fulton County, dat de metropool Atlanta omvat. Trump en zijn medestanders worden ervan beschuldigd te hebben samengespannen om de uitslag nog in hun voordeel te veranderen door onder meer Republikeinse bestuurders van de staat onder druk te zetten.

Zo vroeg Trump de hoogste verkiezingsambtenaar van Georgia, de Republikeinse secretary of state Brad Raffensperger, in een berucht telefoongesprek op 2 januari 2021 om „11.780 stemmen te vinden” – één stem meer dan de marge waarmee Biden de staat won. De openbaarmaking van een opname van dat gesprek was de directe aanleiding voor het onderzoek van Willis.

Lees ook dit profiel: Zij kan Trump naar de gevangenis sturen

Onder de andere verdachten die zijn aangeklaagd zijn Mark Meadows, stafchef van het Witte Huis in de slotfase van Trumps presidentschap en Rudy Giuliani, oud-burgemeester van New York die in de nasleep van de verkiezingen optrad als persoonlijke advocaat van Trump. Giuliani zou onder meer betrokken zijn geweest bij plannen voor de frauduleuze afvaardiging van kiesmannen voor Trump namens Georgia. Ook kwam een plan aan het licht om te sjoemelen met stemmachines in het overwegend Republikeinse Coffee County.

De zwaarste aanklacht is gebaseerd op een wet van Georgia tegen de georganiseerde misdaad. Hierop staat een minimale straf van vijf jaar.

De tenlastelegging besteedt ook uitgebreid aandacht aan de rol die Trump en zijn entourage zouden hebben gehad in het ontketenen van een publieke haatcampagne tegen twee stemmentellers. Op videobeelden was te zien hoe zij een snoepje aan elkaar doorgaven, maar in wilde trumpistische samenzweringstheorieën werden dit ene fragment aangegrepen om de twee zwarte vrouwen te beschuldigen van gesjoemel met de stemmen.

Geen zelf-pardon mogelijk

De aanklacht wegens crimineel samenzweren geldt als riskant voor Trump. Niet alleen is het symbolisch frappant dat de oud-president juridisch wordt aangepakt als een maffiabaas, er staat ook een zware straf op dit delict als hij schuldig wordt bevonden: een minimum van vijf jaar. Op geen van de andere veronderstelde misdrijven waarvan Trump is beschuldigd staat een verplichte minimumstraf. Bovendien gaat het dit keer niet om een federale aanklacht, waardoor hij zichzelf – mocht hij herkozen worden als president – er geen gratie voor kan geven.

Trump is de afgelopen maanden drie maal eerder aangeklaagd, twee maal op federaal niveau en een maal in de staat New York. Vorige maand werd hij door de speciale aanklager van het federale ministerie van Justitie, Jack Smith, in staat van beschuldiging gesteld wegens pogingen om de verkiezingsuitslag van 2020 ongedaan te maken.

Lees ook: Trumps verzet tegen zijn verkiezingsnederlaag achtervolgt hem nu ook juridisch

Hoewel de meest recente aanklacht van Smith en de nieuwe aanklacht in Georgia beide betrekking hebben op de pogingen van Trump en zijn medestanders om de verkiezingsuitslag van 2020 ongedaan te maken, zijn er enkele belangrijke verschillen. Ten eerste is de zaak in Georgia veel breder, met meerdere verdachten. Dat kan leiden tot een ingewikkeldere en slepende procesgang. Smith heeft zijn aanklacht toegespitst op Trump, en streeft naar een vlot proces in de eerste maanden van 2024 (hij heeft om een begindatum gevraagd in januari, maar het wordt waarschijnlijker geacht dat het proces later begint, wellicht in het voorjaar).

Een grote vraag is hoe de twee processen zich tot elkaar zullen verhouden. Willis heeft gezegd dat ze niet met Smith heeft gecoördineerd – hoewel dat wel zou mogen. Volgens juridische experts zouden de twee aanklagers er goed aan doen op zijn minst hun agenda’s op elkaar af te stemmen.