Anderland: beeldverhalen van een veranderend Nederland

Anderland is Nederland. Een land dat je kunt fotograferen, maar dat niet meer is zoals het nog in onze hoofden zit. Begin bij Marsman. Het archetypische beeld van oneindig laagland. Trage rivieren, ijle populieren, boerderijen „in de geweldige ruimte verzonken.” Aan het slot wordt de stem van het water /met zijn eeuwige rampen / gevreesd en gehoord.

Dat was nog ‘gewoon’ de eeuwige natuur, met haar grillige weer en onvoorspelbare elementen. Het getij tussen overvloed en rampspoed dat we al eeuwen gewend waren.

Anno 2022 is de vraag in hoeverre we dit ritme kunnen beheersen. Eerst temden we het water, we hoopten voor altijd. Tegelijk draaiden we de thermostaat achteloos mondiaal omhoog. Nu verandert juist dát het leefklimaat op aarde. We moeten onze leefwijze en ons land hertekenen, en dus ‘herbeelden’. Aanpassen aan klimaatverandering die we ook remmen. Polders en dijken volstaan niet meer.

Maar zo snel gaat het niet. Fabrieken schilderen met hun CO2-pluimen nog steeds de toekomst van onze leefruimte – net als wij allemaal, maar dan grondiger. Ecodorpen en pioniers in de regeneratieve landbouw zijn stipjes op de kaart. Merlin Daleman fotografeerde ecodorp Boekel, Flip Franssen streek neer bij ‘klimaatboeren’ in Malden, net onder Nijmegen.

Want de klimaatverandering die onze fotografen en onze beeldredactie bij de grens tussen 2022 en 2023 onderzoeken, zijn niet de beelden die het nieuws van dit jaar bepaalden. Het gaat er niet om of de droogte dit jaar wel echt extreem was, of de regen echt hevig. Het doet er niet toe of dat ene weerrecord dit jaar nu net wel of net niet gebroken is. Misschien had u de brand op de Rucphense heide in augustus wel gemist. Beeldmaker Iris Bergman ging naar Schijf in Brabant om de laag onder het incident bloot te leggen: het toenemende aantal natuurbranden door droogte.

Zo reiken alle fotoreportages die hier verzameld zijn naar het veranderende patroon. De zomereik die zich alleen langzaam kan aanpassen. En dat zie je alleen als je heel goed kijkt, ermee samenwoont. Zoals natuurfilmer en fotograaf Ruurd Jelle van der Leij heeft gedaan.

In ons hoofd zijn we de kustlijn al aan het verleggen. In de Tweede Kamer begon een minister in november over de besluiten die nog dit decennium nodig zijn over het land na 2100. Een buffer in zee tegen de stijging van het water? Dan is het tijd om aan de slag te gaan. Fotograaf Michael Rehbergen zocht een andere denkbare kustlijn op: bij de IJssel. Bewoners denken er anders over dan experts, maar toch: hier zien we de zee al komen. Ook dat is 2022, de herverbeelding van ons leefruimte.

René Moerland, hoofdredacteur