Twee vossen bij een pelsdierfokkerij in het Finse Lapua, circa 75 kilometer zuidwestelijk van de plaats waar de H5N1-besmetting is vastgesteld. Foto Oikeutta Elaimille/AFP
De Finse voedingsautoriteit FFA heeft donderdag besmettingen met de hoogpathogene vogelgriepvariant H5N1 vastgesteld bij pelsdierfokkerijen met poolvossen. Virologen zien dat als een groot risico voor het ontstaan van een voor mensen gevaarlijke griepvariant. Door de omstandigheden binnen een fokkerij, veel dieren opeen die elkaar gemakkelijk kunnen besmetten, zou het virus zich snel kunnen aanpassen, waardoor het via de lucht besmettelijk wordt voor zoogdieren. Dat maakt het ook gevaarlijk voor de mens.
De H5N1-besmetting is vastgesteld bij drie jonge poolvossen op één pelsdierbedrijf in het dorp Kaustinen in het westen van Finland, zo blijkt uit een melding bij de Wereldorganisatie voor diergezondheid (WOAH). Het bedrijf houdt naast 3.500 poolvossen ook 1.500 wasbeerhonden, waarin nog geen besmetting is vastgesteld.
Besmette kokmeeuwen
Ook op vier andere Finse pelsdierfokkerijen zijn dieren met griepverschijnselen gemeld, maar daar staat nog niet vast om welke virusvariant het gaat. „De autoriteiten rapporteren dat in de buurt van de boerderijen ook kokmeeuwen zitten die besmet zijn met vogelgriep”, zegt Thijs Kuiken, viroloog van het Erasmus MC in Rotterdam, die de ontwikkelingen nauwgezet volgt. „Die vogels komen op het voer af dat de vossen in hun open kooien krijgen, en zo zou de infectie kunnen overslaan.”
Het lijkt een herhaling van wat zich in oktober voordeed toen duizenden nertsen in een Spaanse pelsdierfokkerij besmet raakten met H5N1. „Die Spaanse fokkerij bevond zich aan de kust en ook daar waren besmette meeuwen en jan-van-genten in de buurt. Omdat meer dan tweeduizend nertsen in één week tijd besmet raakten, is het waarschijnlijk dat het virus toen van nerts op nerts overging. Er raakten toen gelukkig geen mensen besmet.”
Om het gevaar in te dammen zouden de Finse fokkerijen geruimd moeten worden, zegt Kuiken, net zoals met het Spaanse bedrijf gebeurde. „Nu vogelgriep is vastgesteld dragen de dierverzorgers hoogstwaarschijnlijk wel overalls, handschoenen en mondkapjes, maar het blijft een risico dat de besmetting overslaat op mensen. Ook het ruimen is om die reden risicovol, maar toch beter dan niet ingrijpen. Het is de meest zekere manier om een virus, dat mogelijk aan zoogdierbesmetting is aangepast, kwijt te raken.”
Pelsdieren zijn gevoelig voor griep, zegt Kuiken. Als ze besmet raken vanuit wilde vogels kan het virus door evolutie snel varianten voortbrengen die makkelijk van zoogdier op zoogdier overgaan. Dat maakt het risico dat mensen besmet raken snel groter.
In 2023 kregen zo’n 300.000 mensen in Nederland ADHD-medicatie verstrekt. Dat blijkt uit maandag gepubliceerde cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Het aantal mensen aan wie ADHD-medicatie is verstrekt, is verviervoudigd ten opzichte van 2006. Dat was het eerste jaar dat het CBS hierover cijfers publiceerde.
Opvallend is dat de ADHD-middelen steeds vaker worden verstrekt aan 25-plussers. In 2023 lag dit aantal op 50 procent, aan het begin van de meting, in 2006, ging dat nog om 30 procent.
Het aantal mannen en vrouwen dat de medicatie krijgt verschilt sterk: in 2023 ging het om 170.000 mannen en 130.000 vrouwen. De toename is bij vrouwen echter sterker: sinds 2006 is er bijna zes keer zoveel ADHD-medicatie aan vrouwen verstrekt. Bij mannen ging dat om ruim tweeënhalf keer zoveel. Hierdoor zijn de verschillen tussen mannen en vrouwen in het gebruik van medicatie kleiner geworden.
Bij kinderen is het verschil in gebruik tussen jongens en meiden ook groot. 7,3 procent van jongens tussen de 10 en 15 jaar kreeg ADHD-medicatie, tegenover 3 procent van de meisjes.
Herkomst maakt verschil
Ook is er een verschil tussen Nederlanders met en zonder migratieachtergrond. Zo krijgt 2,5 procent van de Nederlanders van wie de ouders en zijzelf zijn geboren in Nederland ADHD-medicatie. Dat is anderhalf keer zoveel als Nederlanders van wie een of beide ouders in het buitenland geboren zijn.
Begin deze eeuw explodeerde het aantal gebruikers van ADHD-medicatie al: onder kinderen en jongeren verviervoudigde het aantal gebruikers tussen 2002 en 2013. De Gezondheidsraad sprak toentertijd in een uitgebreid rapport zijn zorgen uit over deze enorme toename. De Raad waarschuwde toen voor toegenomen prestatiedruk en afnemende tolerantie voor afwijkend gedrag van kinderen.
Donald Trump, nooit vies van een cliffhanger, kondigde afgelopen week aan dat hij deze maandag met een „een belangrijke verklaring over Rusland” zal komen. Het gonst in Washington al een tijdje dat de Amerikaanse president toch bereid zou zijn om extra materiële en diplomatieke steun aan Oekraïne te verstrekken. Niet uit strategische overwegingen of sympathie voor dat belaagde land, maar uit frustratie met Vladimir Poetin.
De Russische president houdt Trump al sinds zijn inauguratie aan het lijntje. „Bullshit”, oordeelde Trump over wat hij in hun zeker zes telefoongesprekken dit jaar van Poetin te horen heeft gekregen. „Hij is altijd heel aardig, maar het blijkt allemaal niets te betekenen.” Trump beloofde tijdens de verkiezingscampagne dat hij de oorlog in Oekraïne „binnen een etmaal” zou oplossen. Denkend dat de vriendschapsband die hij in zijn eerste termijn voelde met Poetin genoeg zou zijn om de dictator te porren diens geweld te staken. In de eerste maanden sinds Trumps terugkeer in het Witte Huis leek hij met alle territoriale wensen van Rusland te willen instemmen. Volodymyr Zelensky werd juist uiterst vijandig behandeld.
Onder de Trump-regering kwamen er geen nieuwe hulppakketten aan Oekraïne. De Verenigde Staten werden wispelturig in het leveren van nog lopende wapensteun uit de Biden-tijd en het delen van militaire inlichtingen. Poetin gaf ondertussen geen krimp. Hij is niet bereid tot enige serieuze onderhandelingen en bestookt steeds meer Oekraïense burgers, met drones en bombardementen.
Rutte in Washington
Voor Trump lijkt de maat vol – op dit moment. Hij wil „meer wapens sturen”, zei hij afgelopen week, want Oekraïne „moet zichzelf kunnen verdedigen”. Maar de president blijft bewust vaag over wat dat precies inhoudt. Waarschijnlijk meer met het oog op zijn eigen achterban, dan op de onderhandelingstafel waar hij Poetin en Zelensky wil doen aanschuiven.
Er lijkt in ieder geval een NAVO-plan op handen, bekokstooft tijdens de top in Den Haag. Europese landen zouden Amerikaans wapentuig, zoals Patriot-luchtafweer, kopen en dat schenken aan Oekraïne. „We sturen wapens naar de NAVO, en de NAVO betaalt voor die wapens, de volle 100 procent”, zei Trump donderdag tegen zender NBC, waarschijnlijk doelend op de Europese lidstaten. Zo verdienen de VS aan de verdediging van Oekraïne in plaats van te spenderen. NAVO-baas Mark Rutte komt maandag naar Washington, waarschijnlijk om dit te beklinken.
Lees ook
Europa en Trump naderen elkaar over zware sancties tegen Moskou
Ook zouden nieuwe economische sancties tegen Rusland in aantocht zijn. Senator Lindsey Graham pleitte dit weekend in Amerikaanse media voor „een mokerslag” aan strafmaatregelen tegen Rusland én tegen landen die de Russische economie stutten met hun import van gas, olie en uranium. Is er momentum voor een werkelijke draai?
Achterbancrisis
Voor Trump is de strijd tussen de haviken en isolationisten in zijn eigen kabinet en achterban zeker zo belangrijk als de oorlog aan de oostgrens van de NAVO. De door Republikeinen gedomineerde Senaat blijft pleiten voor militaire hulp aan Oekraïne en verdere isolatie van Rusland. Nu senatoren Trump hun trouw hebben betoond met hun stem voor zijn grote begrotings- en belastingwet, kan hij hen belonen door hun initiatief voor sancties te omarmen. Vooralsnog heeft de Trump-regering dat afgehouden met het argument dat het zichzelf daarmee buitenspel zet als moderator van mogelijke vredesonderhandelingen. Maar Trump onderkent nu dat Poetin die weigert te voeren.
Met hernieuwde steun aan Oekraïne zou Trump voor de derde keer in korte tijd in botsing komen met zijn meest fanatieke achterban. Fundamentalistische Make America Great Again (MAGA) adepten – inclusief zijn eigen vicepresident JD Vance en defensieminister Pete Hegseth – voelen weinig voor hulp waarmee Oekraïne de strijd om haar voortbestaan kan voortzetten.
En juist de isolationistische, complotgedreven vleugel van de Republikeinse Partij is al verbolgen over de Amerikaanse bombardementen in Iran en het sluiten van het juridisch onderzoek naar de dood van de pedofiel Jeffrey Epstein. Dit zijn geen kiezers die dreigen over te stappen naar de Democraten, maar wel influencers die Trumps succes op het gebied van immigratie online kunnen overschaduwen.
Trump kan zich dergelijke muiterij permitteren. Hij hoeft niet nog een keer herkozen te worden, maar hij moet wel nog 3,5 jaar door met het Congres dat zijn plannen moet steunen. En hoewel Trump Hegseth publiekelijk altijd prijst, lijkt de minister van Defensie de president onaangenaam te hebben verrast met het recente opschorten van lopende hulp aan Oekraïne. Het Pentagon zou die zonder overleg met het ministerie van Buitenlandse Zaken of het Witte Huis gestaakt hebben.
Gevraagd naar wie er verantwoordelijk was voor het stokken van de leveranties, kwam Trump woensdag met een onbegrijpelijk antwoord. „Ik zou het weten. Als er een beslissing is genomen, zal ik het weten. Ik zal de eerste zijn die het weet. Sterker nog, ik zou waarschijnlijk het bevel geven, maar dat heb ik nog niet gedaan.”
Wat er maandag ook wordt aangekondigd aan maatregelen voor Oekraïne of tegen Rusland, het mag niet lijken of Trump naar de pijpen van Zelensky danst, zijn oor laat hangen naar de Senaat of Hegseth de dienst uitmaakt. En al komt er een NAVO-deal, dat betekent niet dat de Europese bondgenoten Trump aan hun zijde vinden. Zondag kondigde de president opnieuw importheffingen van 30 procent aan voor producten uit de EU.
Vijf jaar geleden werd er na een marathonvergadering in Brussel besloten om honderden miljarden in de Europese economie te pompen. Maar hebben die ook daadwerkelijk geholpen? EU-correspondent Rik Rutten onderzocht waar het geld naartoe ging. En ontdekte dat dit fonds de rol van Europa fundamenteel heeft veranderd.
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected].
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data102893876-8ea4ee.jpg)
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/02/data96269430-fb3e46.jpg)
