Protest in Tel Aviv: ‘Soms snap ik niet wat ik nog in Israël doe’

De eerste horde is genomen. Maandagnacht is de Knesset, het Israëlische parlement, in een eerste stemronde akkoord gegaan met een regeringsvoorstel om de bevoegdheden van de rechterlijke macht drastisch in te perken. De extreemrechtse en ultra-orthodoxe coalitie van premier Benjamin Netanyahu wil het wetsontwerp vóór het zomerreces door het parlement loodsen. De laatste twee stemrondes zijn normaal gesproken een formaliteit.

Critici, die vrezen dat Israël hiermee de facto in een dictatuur verandert, zijn dinsdag weer massaal de straat opgegaan. De demonstranten hopen het wetsontwerp nog tegen te houden, zoals ze ook al deden in maart, toen een hervormingspakket na een landelijke staking werd opgeschort.

Daarna stapte de regering volgens de demonstranten over op de zogenoemde ‘salami-methode’, waarbij het pakket plakje voor plakje aan het parlement wordt gevoerd. De gedachte daarachter, menen critici, is dat de bevolking minder geneigd is het land plat te leggen voor één enkel wetsvoorstel. Toch kreeg het eerste plakje worst dinsdag opnieuw tienduizenden op de been.

Demonstranten met Israëlische vlaggen blokkeerden snelwegen, trokken naar huizen van politici, gerechtshoven, het parlement, het vliegveld en buitenlandse ambassades. Bij de Nederlandse ambassade was ook protest, omdat de Israëlische politie gewelddadig zou optreden met uit Nederland geïmporteerde paarden. Honderden reservisten van het leger tekenden een brief waarmee ze dienst weigerden. De grootste vakbond dreigde met een nieuwe landelijke staking.

Als de hoogste rechters regeringsbesluiten niet meer ongeldig kunnen verklaren, zou Israël in een autocratie veranderen, luidt samengevat de kritiek. Het zou bijvoorbeeld mogelijk maken dat de ultranationalisten in de regering de bezette Westelijke Jordaanoever annexeren en de ultra-orthodoxen de staatskas plunderen voor hun eigen achterban. Veel Israëliërs verdenken Netanyahu er bovendien van de macht van de rechters te willen kortwieken zodat hij minder kans loopt op een veroordeling wegens corruptie.

De wekelijkse protesten verliepen sinds januari overwegend vreedzaam, maar de sfeer op straat is veel grimmiger sinds het ontslag van de politiecommissaris van Tel Aviv, vorige week. Hij werd door de minister van Nationale Veiligheid gedegradeerd omdat hij niet hard genoeg zou optreden tegen het protest.

In een spontane steunbetuiging werden daarna waterkanonnen tegen de demonstranten ingezet. Deze dinsdag gebruikte de politie opnieuw waterkanonnen in Tel Aviv om demonstranten van de weg naar Jeruzalem te halen. Er gaan videobeelden rond van een paard dat op het gezicht een demonstrant stapt. Tientallen demonstranten zijn gearresteerd. Het protest was dinsdag aan het begin van de avond nog in volle gang. Twee demonstranten vertellen.

Shir Bauer (41) – Jurist in Tel Aviv

‘Het is een verloren strijd. Maar moet je je daarbij neerleggen?’

„Vandaag wordt hier ‘de dag van ontwrichting’ genoemd. Ik was vanmorgen even op kantoor maar daar was bijna niemand. De wegen zijn geblokkeerd en onze bazen moedigen ons aan de straat op te gaan. Dat heb ik ook gedaan. Het gaat me niet alleen om dit wetsvoorstel, het gaat om de hele context. Er gaat zo’n minachting van uit. Minachting van de meerderheid. We gaan al een half jaar elk weekend de straat op. Dat zijn geen rellen, met hooligans en vandalisme. Het zijn onze ouders, veel kinderen, pasgeboren baby’s. Allemaal brave, vreedzame burgers. En toch duwen ze de inperking van de rechterlijke macht erdoor.

„En die hervorming is heel kwalijk. Het gaat om de rechten van de zwakkeren. Het gaat om waarborgen van een al best zwakke democratie. Want in hoeverre ben je een democratie met een bezetting, en zonder grondwet? Dat is al problematisch, dan moet je juist je checks en balances op orde hebben. Anders heeft een corrupte regering ongebreidelde macht. Op straat is het causale verband tussen democratie en bezetting overigens niet doorgedrongen.

„Uiteindelijk gaat het voor de meeste mensen niet om de democratie of de rechtstaat. Het gaat ze om een heel diepe verdeeldheid die er al lang is: de tweestrijd tussen de seculiere middenklasse en de armere religieuze bevolking. Er gaat een heleboel geld naar die religieuze groep, die niet bijdraagt aan de maatschappij. Ze werken niet, dienen niet in het leger. Dat is natuurlijk schrijnend. Want voor ons is het heel moeilijk om rond te komen. De inflatie rijst echt de pan uit en de lonen zijn laag. En dit was wel het campagnepraatje waarmee we de laatste verkiezingen zijn ingegaan. We zouden de lasten herverdelen – maar toen werd het opeens: o nee, we gaan de rechterlijke macht hervormen. Dat is echt kiezersbedrog. Dat is de emotionele lading hierachter.

„Ik weet niet of het nog zin heeft om te demonstreren. Maar wat moet je anders? Vluchten? Misschien wel. Ik snap soms niet wat ik hier nog doe. Je hoort iedereen erover, van moeten we nou weg? Ik zie mensen nog niet vertrekken, maar wie kan, vraagt een tweede paspoort aan. Het geeft mij wel wat rust dat mijn kinderen en ik nog een Nederlands paspoort hebben. Dat geeft perspectief. Want eigenlijk hebben we het hier al verloren. Kijk naar de demografische cijfers. De seculiere Israëliërs met hun tweeënhalf kind en hun hond, tegenover de ultra-orthodoxen met hun zeven kinderen. Een verloren strijd. Maar ja, moet je je daar dan bij neerleggen?”

Inbal Orpaz (36) – Innovatieadviseur

‘Ik had wonden en blauwe plekken over mijn hele lichaam’

„In januari heeft de technologiesector zich verenigd in het protest, nadat de plannen voor de justitiële hervorming bekend waren gemaakt. Dat was uniek – de technologiesector in Israël was nooit betrokken bij de politiek. Maar als de plannen werkelijkheid worden, wordt het voor buitenlandse bedrijven en investeerders ingewikkeld om hier nog zaken te doen. Ze zouden niet meer kunnen vertrouwen op het rechtssysteem. En de technologiesector is afhankelijk van buitenlandse investeerders. Tegelijk is de techsector van vitaal belang voor de Israëlische economie. Het is de helft van onze export, het gaat om meer dan 10 procent van de werknemers, die meer dan een kwart van de inkomstenbelasting betalen. Bijna 20 procent van het bbp. We horen al van beleggers dat ze terugschrikken. En de cijfers laten dat ook zien. Kijk naar de beurs van Tel Aviv. De koersen en de investeringen dalen.

Lees ook: Juridische hervormingen van Netanyahu bedreigen ook de Israëlische economie

„Maar ik sta hier niet alleen voor de techsector. Ik ben een seculiere vrouw en woon in een liberale stad. En ik heb het gevoel dat sinds deze regering is gekozen, al mijn identiteiten en waarden worden aangevallen. Ze proberen de belangrijkste organisatie te sluiten die vrouwenrechten moet bevorderen. Er zijn nauwelijks vrouwelijke ministers in deze regering. Ik hou van dit land, maar ben bang dat ik hier straks niet meer kan wonen, omdat ze liberale mensen niet meer toelaten, omdat ze willen dat dit een Bijbelland wordt. De minister van Financiën zegt dat hij een Bijbelse economie wil. Het slaat nergens op.

„Vanmorgen was mijn zus in Tel Aviv. Ze is zeven maanden zwanger, dus ze is een tijdje niet bij de protesten geweest. Maar vandaag voelde ze dat ze moest komen. Toen ze aankwam, waren de politieagenten al mensen aan het duwen. En toen zei ze: ik voel me gewoon verdrietig. Ik denk dat velen dat voelen. We maken ons zorgen, we zijn verdrietig. We demonstreren nu al zo lang. We zijn uitgeput. We weten niet waar het naartoe gaat.

„Het politie-optreden was heel eng, we stonden netjes op de stoep en toen kwamen ze met politiepaarden op ons ingereden. Vorige week ben ik door een waterkanon op de grond gespoten. Ik had wonden en blauwe plekken over mijn hele lichaam. Er zijn mensen die hun gezichtsvermogen hebben verloren. Maar wij zijn normale mensen. We zijn hier om op een legale manier te protesteren tegen de regering, op een geweldloze manier.

„Maandagavond keek ik naar een tv-zender die premier Netanyahu steunt. Het was moeilijk om te zien. Ze vertellen leugens, zeggen dat wij gewelddadig zijn. En ze zeggen dat ze ons bloed willen zien. Ik deelde een bericht op sociale media over het waterkanon en kreeg honderden opmerkingen van mensen die zeiden: ‘Je had dood moeten gaan’, of ‘Ze hadden je harder moeten raken.’ Er is een paar keer met auto’s ingereden op demonstranten. Er zijn vechtpartijen. Ik zie vandaag ook mensen naar ons schreeuwen, ons aanvallen. Ik ben echt bang.”