N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Storm Poly Rioolbuizen, elektriciteitskabels, glasvezel: bomen hebben voor het wortelen moordende concurrentie. Dus de kracht van de storm was uitzonderlijk, maar dat zo veel bomen met kluit en al omwoeien, zegt ook iets over de inrichting van onze openbare ruimte.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data102586716-f13380.jpg)
De Hollandse iep (Ulmus) zou met gemak de tweehonderd jaar moeten kunnen halen. Deze sierboom met smalle kroon en stevig hout staat bekend als een krachtpatser onder zware omstandigheden. Geen wonder dat je hem overal in Nederlandse steden tegenkomt. Zoals eentje van 34 meter hoog in de Amsterdamse Oudemanhuispoort en de dikste van bijna vijf meter omtrek in Alkmaar. En ook de bomen in de Haarlemse Molijnstraat waren Hollandse iepen.
Het beeld van de woensdag omgewaaide rij bomen in deze straat, vier zowat synchroon beland op vooroorlogse woningen, is inmiddels iconisch geworden. Het tekent zomerstorm Poly die woensdag over het land raasde met windstoten tot 140 kilometer per uur. De storm heeft niet alleen geleid tot één dode en volgens een schatting van verzekeraars tot 100 miljoen euro aan materiële schade, maar ook heel wat bomen werden slachtoffer. Ze zijn geknakt, takken eraf, of, zoals in Haarlem, met kluit en al omgewaaid.
De Hollandse iepen in de Molijnstraat zijn volgens gegevens van Stichting Haarlemse Bomenridders 73 jaar oud geworden. Bijna de monumentenstatus van tachtig jaar. En dat is eigenlijk nog oud, als je bedenkt dat de gemiddelde leeftijd van zijn ruim 4.100 soortgenoten in Haarlem 35 jaar is, en de meeste bomen in Nederland niet eens ouder worden dan veertig.
60.000 bomen
Tweehonderd? Dat haalt in Nederland haast geen enkele boom. Terwijl van die monumentale joekels toch zo prachtig zijn, zegt Tom van Duuren, boomspecialist in Eindhoven. „Zo machtig groot. Stel je een eik voor. Die heeft eerst honderden jaar nodig om groot te worden, dan honderden jaren om groot te blijven, en daarna honderden jaar in de veteranenfase. Kroon op de grond, hol van binnen, spelende kinderen erin, maar de buitenschil nog springlevend…”
De kracht van de storm was uitzonderlijk – en de meeste staan nog. Maar dat er zo veel bomen met kluit en al omwoeien, zegt ook iets over de inrichting van de openbare ruimte. Want al staan bomen er bovengronds prachtig bij, ondergronds zijn ze volgens Tom van Duuren „vaak de Sjaak”. De concurrentie is moordend: rioolbuizen, elektriciteitskabels, glasvezel. Er is lang niet altijd genoeg ruimte om goed te wortelen, en bij werkzaamheden worden wortels vaak weggehaald. „En dat kan er nét eentje zijn waar de boom veel stabiliteit aan ontleende.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data102552347-53841f.jpg)
In Haarlem onderzoekt de gemeente nog waarom vijf bomen in de Molijnstraat als gevolg van de storm omvielen. Alle ruim zestigduizend bomen worden volgens de woordvoerder minimaal eens per drie jaar gecontroleerd. De gemeente heeft boomexperts in dienst en bij risicobomen worden trekproeven gedaan.
De bewuste bomenrij was voor het laatst gecontroleerd in 2021 en toen bleken vier van de vijf – nu omgevallen – bomen in goede conditie, de laatste in matige – maar er werd geen directe actie nodig geacht. In de straat waren de afgelopen jaren wel een aantal meldingen gedaan over opstaande tegels. Bij de herstelwerkzaamheden zijn toen volgens de woordvoerder alleen de haarwortels verwijderd „zeker geen stabiliteitswortels”.
‘Aderlating’
Volgens Harry Hobo, voorzitter van de Haarlemse Bomenridders is de ondergrondse „kabelterreur” een zorg en zou de gemeente ook meer aandacht moeten hebben voor grondverzorging van oude bomen. „Krijgen deze bomen wel genoeg voeding?”
Vooral voortuinen met tegels zijn een „enorme aderlating” voor straatbomen, weet Tom van Duuren. Onder die tegels kunnen bomen geen voeding meer halen uit de grond en wordt het snikheet. „Hitte betekent stress en van stress gaat een boom niet groeien, ook niet onder de grond.” En wortelen is al lastig in de randstad. „Idealiter zou zo’n boom acht meter diep wortelen, maar door het veen komen ze niet verder dan anderhalve meter, dus dan moeten ze de breedte in.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2023/07/0507inbpoly14.jpg)
Storm Poly ging aan Tom van Duuren grotendeels voorbij – al viel ook in zijn tuin één populier. Maar toen het enkele jaren terug in Eindhoven eens flink stormde, poogde hij wandelend door de stad te verklaren waarom de ene boom wel viel en de andere niet. De meeste gevallene waren verklaarbaar: „Een boom maakt steunweefsel aan op basis van de weerstand die hij door de jaren heen ervaart. Maar als dan opeens een buurboom wordt gekapt, of er komt een nieuw gebouw naast, dan heeft een boom te maken met een nieuwe situatie.” Opeens komt de wind van een andere kant, of mist ‘ie een paar takken omdat er een vuilcontainer naast hem is geplaatst. „Plotselinge ingrepen, daar zijn bomen niet op ingesteld.” De reactie van een boom is er vaak pas een paar jaar later.
Toen Tom van Duuren de beelden in Haarlem zag, kon ‘ie alleen maar concluderen: niet goed geworteld. Bij een zomerstorm zijn bomen extra kwetsbaar. Ze zijn zwaarder want ze staan vol in blad, en hoge bomen vangen veel wind. En misschien dat ook 45 dagen van droogte meespeelt: dan wortelt een boom minder goed. Maar de verklaring is niet altijd eenvoudig. Zoals hij het ook bij zijn eigen omgevallen populier in de tuin niet weet. „Ik heb zitten piekeren. Vier jaar geleden neergezet, het was de grootste van het hele clubje.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2023/07/web-0607binpolyupdate.jpg)
