Geweld en seks: hoe houdbaar is Rammsteins schandaal-formule?

Het is een prachtige dag, eind augustus 1988. Twee groepen straaljagers van de Italiaanse luchtmacht trekken de vorm van een hart in de lucht boven een Amerikaanse luchtmachtbasis in West-Duitsland, een ander toestel vliegt als een pijl door het hart. Meer dan 300.000 mensen zijn op het spektakel afgekomen.

Maar het gaat vreselijk mis als drie vliegtuigen op elkaar botsen. Één ervan stort brandend in de mensenmassa. Zeventig mensen komen om, honderden raken gewond. De naam van de luchtmachtbasis: Ramstein.

Rammstein
Ein Flammenmeer
Rammstein
Blut gerinnt auf dem Asphalt
Rammstein
Mütter schreien
Rammstein
Die Sonne scheint

Bij oprichting in 1994 vernoemt Rammstein zich naar een nationaal trauma – per ongeluk met een M te veel. Vanaf dag één zoeken ze actief de controverse op, en daar zijn ze in hun 29-jarig bestaan nooit mee gestopt. Schandaal als succesformule. Donderdag en vrijdag speelt Rammstein voor 110.000 fans in het Groningse Stadspark, terwijl de frontman Till Lindemann zwaar onder ligt vuur vanwege beschuldigingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Wat is Rammstein voor band?

‘Neue Deutsche Härte’ , werd hun stijl genoemd, naar de mengeling van Neue Deutsche Welle (jaren tachtig Duitstalige punk) met industrial en metal. Met slopende ritmes als van draaiende fabrieken en rauwe Duitse teksten sloeg hun eerste album Herzeleid in 1995 in als een bom. Langzaam groeiden ze uit tot een net zo alomtegenwoordig Duits exportproduct als auto’s, mede dankzij hun spectaculaire, theatrale concerten: soms is hun muziek meer een soundtrack bij een epische vuurwerkshow dan andersom.

Controverses rond Rammstein draaien vaak om geweld. Na het bloedbad op Columbine High School in 1999 bleek een van de schutters Rammstein-fan – en dat was niet de laatste school shooting waarbij naar de band als inspirator werd gewezen.

Door de militaristische marstempo’s en het geblafte Duits wordt de band vaak van rechtse sympathieën verdacht, hoewel ze in ‘Links 2-3-4’ (2001) verklaren dat hun hart juist links klopt. In 2019 verscheen het nummer ‘Deutschland’, met een video waarin de mannen in concentratiekamp-pakken verschenen. De ophef was groot, en dat was precies de bedoeling, het fragment bleek een soort marketingstunt.

Erst wenn die Wolken schlafen gehen
kann man uns am Himmel sehn
wir haben Angst und sind allein
Gott weiss, ich will kein Engel sein

Uitgekiend systeem

In Groningen gaat het de laatste dagen over de opgerekte geluidsnormen voor de Duitse band, wat de gemeente een rechtszaak van een natuurbeschermingsorganisatie opleverde, plus kritiek van artsen.

Veel ernstiger zijn de beschuldigingen aan het adres van frontman Till Lindemann (60): tientallen fans verklaarden de afgelopen weken dat Lindemann er een uitgekiend systeem op nahoudt om seks te hebben met steeds weer nieuwe jonge fans. Duitse media spraken fans in heel Europa die allemaal vergelijkbare ervaringen hebben. Jonge vrouwen worden door medewerkers van de band voor of bij concerten benaderd en gevraagd of ze hun idool willen ontmoeten. Backstage krijgen ze drank en volgens sommige getuigenissen ook drugs, om vervolgens onder invloed in een ruimte met Till Lindemann te belanden, die seks met ze wil.

Du blutest für mein Seelenheil
Ein kleiner Schnitt und du wirst geil
Der Körper schon total entstellt
Egal, erlaubt ist, was gefällt
Ich tu’ dir weh, Tut mir nicht leid
Das tut dir gut, Hör wie es schreit

Gaten in het geheugen

Shelby Lynn (24) is de Ierse vrouw die eind mei de zaak aan het rollen bracht. Op sociale media schreef ze dat ze na een concert van de band in de Litouwse hoofdstad Vilnius wakker werd met blauwe plekken en gaten in haar geheugen. Wel herinnert ze zich, zoals ze tegen de Litouwse politie verklaarde, dat ze halverwege het Rammstein-concert naar een kleine ruimte onder het podium werd gebracht waar Lindemann vervolgens seks met haar wilde. Lynn wilde niet, waarop de zanger agressief werd. Ze is er stellig van overtuigd dat er iets in haar drankje werd gedaan waardoor ze zich niet alles meer herinnert.

Dat de ervaringen van Lynn en de andere vrouwen geen incident zijn, bevestigde de directeur van een bedrijf dat de techniek bij concerten verzorgt, in het verleden ook bij Rammstein. De praktijken van Lindemann zijn in de muziekindustrie een ‘publiek geheim’, aldus de man in een gesprek met Die Welt. De ‘suck box’, zo noemde de crew de ruimtes die onder het podium voor Lindemann werden ingericht.

Ook de drummer van Rammstein, Christoph Schneider, nam met een bericht op Instagram afstand van frontman Lindemann. „ik geloof niet dat er iets illegaals is gebeurd. Maar er zijn wel dingen gebeurd die ik persoonlijk niet in orde vind.”

Na afloop van de concerten werd een handjevol vrouwen uit de ‘row zero’ naar Lindemanns privé-feestje gebracht, op de concertlocatie of in diens hotel. Volgens één getuige waren veel vrouwen dan al sterk onder invloed, en konden geen woord meer uitbrengen.

Justitie in Litouwen heeft de klacht van Lynn tegen Lindemann laten vallen wegens gebrek aan bewijs. Het openbaar ministerie in Berlijn heeft onlangs een strafrechtelijk onderzoek geopend. Maar ook in Duitsland zal het niet eenvoudig zijn om de beschuldigingen tegen Lindemann in een strafrechtelijk proces om te zetten. Veel vrouwen zeggen amper in staat te zijn geweest om toe te stemmen of niet. En of iemand gedrogeerd is of niet, is toxicologisch maar een paar uur lang vast te stellen.

Ongeacht de strafrechtelijke uitkomst is er maatschappelijk wel iets in beweging gebracht. In Bern werd vorige week een demonstratie gehouden bij Rammsteins concert, in Berlijn is een petitie gestart om de drie concerten volgende week te laten verbieden. De Berliner Tagesspiegel hekelt „fanboys” die Lindemann verafgoodden „als sinistere romanticus met een gekwelde stem, (…) en die zijn vrouwenhaat hebben genegeerd. (…) Iedereen die Rammstein ooit interessant vond, zou zich nu moeten schamen, al was het maar voor zijn eigen giftige mannelijkheid.”

In een statement op 28 mei j.l. ontkende Rammstein de aantijgingen, om een paar dagen (3 juni j.l.) ) later met een uitgebreider statement te komen waarin de band zegt de beschuldigingen serieus te nemen. Ook belooft Rammstein zelf een onderzoek door een advocatenkantoor te laten doen.

Geen afterparty in Groningen

In Groningen zal er geen ‘row zero’ en geen afterparty zijn. En er is gezorgd voor extra toezicht: „Er wordt driehonderd man aan beveiliging ingezet die zowel bij de toegang, op het veld als ook backstage de veiligheid waarborgen. Ook is het horecapersoneel getraind om signalen te herkennen”, zei wethouder Manouska Molema (evenementen, GroenLinks) volgens de Groningse omroep Oog.

Je zou kunnen zeggen: er waren al jaren veel duistere signalen in Lindemanns werk te vinden. Naast liedteksten schrijft hij al jaren poëzie, net als zijn liedteksten vaak vol geweld en seks. Zo klinkt het in een gedicht met de titel ‘Verse Sneeuw’ (2013): „Wanneer de jonge hartjes gloeien / zie ik mezelf al niet meer bloeien / wanneer ik onschuld pakken kan / dan neem ik er een stukje van”.

In 2020 zorgde het gedicht ‘Wenn du schläfst’ in Duitsland voor veel commotie: een verkrachtingsfantasie vermomd als kunst, werd het genoemd. ‘Ik slaap graag met je als je slaapt, als je je helemaal niet beweegt. Een scheutje rohypnol in de wijn / Kun je je helemaal niet meer bewegen / En je slaapt, het is een zegen’.

De Duitse uitgeverij, Kiepenheuer & Witsch (KiWi), verdedigde de tekst destijds met verwijzing naar de artistieke vrijheid. Begin vorige maand zette KiWi niettemin de samenwerking met Lindemann stop vanwege een pornografische video waar de uitgeverij door de recente berichtgeving op stuitte. In de clip penetreert Lindemann een doorboord exemplaar van zijn tweede bundel. Daarmee wordt de „scheiding tussen het lyrische ik en de auteur bespot”, aldus de uitgeverij.

Ook bij de bombastische shows van Rammstein is expliciete seks nooit ver weg. ‘Bück Dich’ (1997) bijvoorbeeld, waarbij Lindemann met een neppiemel liters wit vocht over een voorovergebogen bandlid en het publiek in spuit. Berucht is ook de box met zes dildo’s – gevormd naar de bandleden – die je kon krijgen bij het album Liebe Ist Für Alle Da (2009). Het piemelkanon waarop hij live doorgaans zit bij het nummer ‘Pussy’, is tijdens deze tour geschrapt.

Rauw nihilisme

Voor veel fans is het rauwe nihilisme van de voormalige Oost-Duitse anarchisten juist deel van de aantrekkingskracht. De beschuldigingen zorgen nauwelijks voor minder opkomst bij Rammsteins uitverkochte shows. En op vragen van deze krant over de kwestie aan fans op sociale media stroomden tientallen verontwaardigde reacties binnen. Ook het Dagblad van het Noorden, dat veel over de kwestie schrijft, zegt het in een hoofdredactioneel commentaar van fans „zwaar te verduren” te krijgen op sociale media.

Er zijn ook fans die vanwege de beschuldigingen hun kaartje hebben verkocht, vertellen ze aan deze krant. „Ik zeg niet dat hij schuldig is, maar je staat daar dan toch met een ander gevoel”, zegt Thijs uit Haarlem (die niet met zijn achternaam in de krant wil). Ook Mirjam uit Groningen zegt het „ongemakkelijk en ongepast”  te vinden om toch te gaan. Bij het concert wordt de ‘Mars tegen verkrachtingscultuur in Groningen’ gehouden, een demonstratie tegen de band.

Wir woll’n, dass ihr uns vertraut
Wir woll’n, dass ihr uns alles glaubt
Wir woll’n eure Hände seh’n
Wir woll’n in Beifall untergeh’n, ja

Till Lindemann speelt in december ook een soloconcert in Ahoy, Rotterdam. Net als de Rammstein-concerten gaat dat vooralsnog gewoon door, laat organisator Greenhouse Talent weten.

Lees ook de recensie van het laatste album van Rammstein Zeit (●●)