Thaise soldaten kansloos tegen oppermachtige drugsmaffia van de Aziatische Gouden Driehoek

De nacht van 12 januari staat de Thaise legercommandant Wirakorn Nakorntong (30) in het geheugen gegrift. Al enkele weken hebben zijn mannen in het dichtbeboste grensgebied tussen Myanmar en Thailand sporen gevolgd. Ze vermoeden dat het pad, waarop ze zich al enkele nachten achtereen verschansen, wordt gebruikt als smokkelroute. Die nacht luistert Nakorntong gespannen of hij voetstappen hoort in de jungle. En die komen er. Om vier uur ’s ochtends loopt de Myanmarese drugskaravaan in de val. „Ik riep toen: Stop! Niet schieten! Dit is een Thaise grenspatrouille.” Volgens de procedure, vertelt Nakorntong. Maar de smokkelaars openen toch het vuur, en tijdens een minutenlange schotenwisseling worden vijf drugskoeriers gedood. Hun gewapende escortes ontsnappen. Een half miljoen methamfetaminepillen die de sjouwers in grote plastic balen op hun rug hebben, worden in beslag genomen.

De vangst is een nieuw record voor de eenheid van Nakorntong en zijn mannen, die deel uitmaakt van de militaire antidrugstaskforce Pha Mueng in de noordelijke Thaise stad Chiang Rai. De taskforce bewaakt het grensgebied tussen Thailand, Laos en Myanmar, ook wel de Gouden Driehoek genoemd, berucht als ’s werelds grootste synthetische drugslaboratorium. In moeilijk toegankelijk berggebied, net over de grens in Myanmar, zijn tussen papapervelden, beschut door een dichte jungle, talloze drugslabs verborgen. De drugskartels die er opereren zijn oppermachtig, en zwaar bewapend. Door de wetteloosheid in het gebied, versterkt door de Myanmarese burgeroorlog, heeft de maffia vrij spel.

Het gevolg is een stortvloed van drugs, die via omringende landen de wereld worden ingestuurd. Onderscheppen van die drugs, en het liefst zo veel mogelijk, is het enige wat de Thaise militairen echt kunnen doen. Geholpen door camera’s en satellietbeelden patrouilleren de mannen dag en nacht in groepjes van zes een grens van 342 kilometer. Soldaat Non Notawat (25) trekt het automatische geweer, dat om zijn schouder hangt, achter zijn rug en wijst naar een smal paadje tussen het struikgewas. „Daar lag hij. Ik moest die ochtend de lichamen bewaken, totdat we ze konden weghalen.” Die nacht van 12 januari is voor de jonge soldaat geen prettige herinnering. „Ik was bang dat de drugshandelaren zouden terugkomen en er opnieuw een vuurgevecht zou uitbreken.” De aanblik van de doodgeschoten koeriers laat hem niet los. „De meeste sjouwers zijn gewone Myanmarezen.” Boeren, arbeiders. Het is de nare kant van zijn werk. Commandant Nakorntong is ervarener, maar een dodelijk vuurgevecht gaat ook hem niet in de koude kleren zitten. „We proberen ervan te leren, zodat een volgende keer geen doden vallen.”

Volgens het antidrugshandelbureau van de Verenigde Naties (UNODC) zijn de drugsvangsten na een korte afname tijdens de coronacrisis weer toegenomen. In 2022 werd in Zuidoost-Azië 151 ton methamfetamine in beslag genomen, waarvan 112,5 ton door Thailand, Laos en Myanmar. De meeste drugs zijn in pilvorm. Volgens schattingen werden in 2021 drie tot zes miljard pillen via Thailand naar onder andere Australië, Japan, Filippijnen en Indonesië gesmokkeld. Het gaat om amfetaminepillen, in Thailand yaba genoemd, en de kristalvorm van methamfetamine, bekend als crystal meth genoemd. Ook wordt er ketamine en heroïne verhandeld. De Aziatische synthetische drugshandel zou jaarlijks zo’n 61 miljard dollar bedragen.

Kat-en-muisspel

In een dikke gele nevel die deze vroege aprildag in de dichtbeboste heuvels van het grensgebied hangt, stappen de Thaise militairen door een smeulend maïsveld. De oogsttijd is geweest. Boeren in de regio verbranden de stoppels om daarna zaden van de nieuwe gewassen te planten. Commandant Nakorntong wijst naar een nederzetting in de groene vallei voor hem, amper een kilometer verderop. „We denken dat daar een drugslab is.” Het Thaise leger vergaart inlichtingen door analyse van satellietbeelden en ondervragingen van gearresteerde koeriers en gebruikers. Het dorp is op Myanmarees grondgebied en dus ontoegankelijk voor de Thaise militairen.

De meeste synthetische drugs worden geproduceerd in de Myanmarese Shanregio, een semi-autonoom gebied in handen van gewapende groepen uit de Shangemeenschap. De ladingen komen in golven, vertellen de patrouilleleden. Ze worden te voet gebracht, in rivierboten of in trucks. Na een grote drugsvangst wordt productie opgeschaald, zo is de ervaring van de mannen. „Meestal volgen er meer transporten in kleinere hoeveelheden,” vertelt Notawat. Routes worden aangepast. De soldaten zijn gevangen in een eindeloos kat-en-muisspel.

Ik doe mijn plicht. Het is mijn taak, te zorgen dat er zo min mogelijk drugs door Thailand wordt vervoerd

Natee Timsean commandant van Thaise antidrugstaskforce

De grote handelaren blijven buiten schot. Daar is ook legerkolonel Natee Timsean (50), commandant van de taskforce, zich van bewust. In lijn met recent onderzoek van het UNODC waarschuwt Timsean dat de omvang van de drugshandel niet is af te leiden uit de hoeveelheid in beslag genomen drugs. Ondanks alle inzet neemt de handel in synthetische drugs nog altijd toe, stelt hij. Want de prijs is laag en de kwaliteit hoog. Ook nemen aanmeldingen bij afkickklinieken toe. „Zolang de Shanregio niet onder controle is, zullen de drugs blijven komen”, zegt hij vanaf zijn uitvalsbasis, een militaire compound aan de grens. Is het dan geen moedeloos stemmende onderneming? „Ik doe mijn plicht. Het is mijn taak te zorgen dat er zo min mogelijk drugs door Thailand worden vervoerd.” Welke aanpak zou wel helpen? „China trekt uiteindelijk aan de touwtjes. Thailand zou moeten praten met China.”

De Myanmarese junta voert, gesteund door China, een harde burgeroorlog tegen allerlei regionale groeperingen, waaronder de Shangemeenschap. China heeft daarom niet alleen een sleutelrol in de burgeroorlog, maar ook in de drugsaanpak. De kolonel haalt zijn schouders op. „Maar dat is aan de politiek. Niet aan mij.”

Net over de grens in Laos, nabij het drielandenpunt met Thailand en Myanmar, is in een speciale economische zone casinocomplex Kings Romans verrezen. Het gokimperium is van de Chinese maffiabaas Zhao Wei, die volgens internationale misdaadbestrijdingsorganisaties, waaronder de Amerikaanse DEA, diep in de drugshandel en witwaspraktijken zit. Het casino fungeert als doorvoerhaven. „Ook aan deze praktijken zou China een einde kunnen maken”, zegt Timsean. „Laos kan er niets tegen doen, want het zijn Chinezen die er totale controle hebben. Ze hebben zelfs hun eigen gewapende beveiliging.”

Zhao Wei heeft een overeenkomst met de Laotiaanse overheid waarin hij volledige zeggenschap over de vrijhandelszone heeft bedongen. „Ze hebben er alles. Ook een golfbaan, supermarkten en karaokezalen.” De kolonel blijkt goed op de hoogte. „Het is de plek waar rijke Chinezen vakantie vieren. Er zijn speciale ruimtes waar ze drugs kunnen nemen.” Is Timsean er zelf ook geweest? „Ze hebben me een keer uitgenodigd, maar dat bezoek stelde niets voor. Je krijgt dan natuurlijk een mooie versie voorgeschoteld. Ik ben daarom ook een keer op eigen gelegenheid gegaan. Undercover”, zegt hij grinnikend. „Het lukte niet om in de drugsruimtes een kijkje te nemen, maar we weten via onze intel dat het er is.”

Lees ook: Extreme schulden duwen Laos steeds dieper in de armen van China

Verslaafd

Onder een hoge ijzeren overkapping, nabij militair terrein aan de rand van Chiang Rai, zingen zo’n veertig mannen onder aanvoering van een begeleider liederen. Het is onderdeel van het afkickprogramma dat ze volgen. De mannen zijn door de rechter of door familie naar het overheidsafkickcentrum gestuurd, een van de weinige in de regio. In Thailand is drugsgebruik strafbaar. Ook als je een kleine hoeveelheid harddrugs bij je hebt, kun je jaren in de cel belanden. Angst voor veroordeling voor bezit weerhoudt veel verslaafden ervan om zich aan te melden bij een afkickcentrum.

Anuwat (39), die door het leven gaat met één naam, kwam op de middelbare school voor het eerst in aanraking met drugs. Eerst methamfetaminepillen en daarna crystal meth. Hij is niet onbekend met tegenslagen: hij verloor een arm toen hij, achttien jaar oud, werkte als ramenwasser van hoogbouw en de stellage-bak een elektriciteitspaal raakte. In de jaren erna lukte het hem niet een stabiel leven op te bouwen en belandde hij vanwege drugsgebruik twee keer in de gevangenis. Hij is nu twee weken clean. „Ik voel me een stuk beter”, zegt hij opgetogen. „Mijn gezondheid is er in deze korte tijd enorm op vooruit gegaan.”

Anuwat is niet bang voor een terugval. „Ik ben verliefd”, zegt hij stralend. De relatie is nog pril, maar hij is ervan overtuigd dat deze liefde hem van de drugs zal afhouden. Anuwat groeide op in een woonwijk in Chiang Rai. Drugs waren overal. „Veertig procent van mijn vrienden gebruikte. Het was toen al goedkoop. Nu is het bijna gratis.” Drie tabletten meth voor 100 Thaise baht, aldus Anuwat, wat omgerekend zo’n 2,70 euro is. Een gram crystal meth kost 13,50 euro. Ter vergelijking: volgens het Trimbosinstituut kost een gram crystal meth in Nederland ongeveer 45 euro.

Veertig procent van mijn vrienden gebruikten. Het was toen al goedkoop. Nu is het bijna gratis

Anuwat verslaafde in afkickkliniek

„Het belangrijkste probleem voor Thailand is dat de drugs een normale ontwikkeling van de jeugd verstoren”, zegt politiecommandant Dundecha Archawasamittrakun (58) vanachter zijn bureau in Chiang Rai. Daarnaast is het niet goed voor de economie, stelt hij. „Er gaat te veel geld naar drugs dat anders naar legale producten zou gaan. Ten derde”, declameert hij, „heeft een drugsverslaafde impact op de hele familie. Ze stelen van familieleden, kunnen niet werken en gaan de illegaliteit in om aan geld te komen. Drugs verderven alles.”

De commandant is voor een harde aanpak. Invallen, arrestaties en hoge straffen voor drugshandel en gebruik. Maar het politiekorps geeft ook voorlichting. Op scholen en in dorpen en wijken aan arbeiders. „Arbeiders nemen pillen om harder te kunnen werken, maar ze weten niet hoe verslavend het is.” Evenals legercommandant Natee stelt Archawasamittrakun dat de echte oplossing, het stoppen van de drugsstromen, niet in zijn macht ligt.

Bezoek van de koning

De grensregio oogt als een oorlogszone. Doorgangswegen worden onderbroken door politiecheckpoints, dorpen worden bezocht door legerpatrouilles, smokkelpaden zijn afgezet met prikkeldraad en camera’s houden wegen in de gaten.

In het afgelegen bergdorp Pha Mee in het nabijgelegen Mae Sai district zijn de bewoners gewend aan de militaire aanwezigheid. Restauranthouder Phapakan Rung Pracharat (44) vindt het wel geruststellend. De soldaten zijn niet tot last. „Af en toe komen ze lunchen.” Ze probeert de koffie die het dorp teelt te promoten in grotere steden zoals Bangkok.

Pha Mee is van oudsher opiumproductiegebied. De dorpelingen, van wie de meeste behoren tot de tribale Akha-gemeenschap, teelden op de berghellingen papaver. Totdat de Thaise koning Bhumibol in 1970 op bezoek kwam. Dorpshoofd Zaje Mopuku (79) was erbij. Trots wijst hij naar grote zwartwitfoto’s van het bezoek, die aan de houten muur van zijn koffietent hangen. De koning, gekleed in een militair tenue, wordt op een paard over de dorpshellingen geleid. Mopuku loopt mee om de paarden in toom te houden. „De koning vroeg: ‘Waar leven jullie van?’” vertelt een fitte Mopuku met glinsterogen. „‘Opium’, zeiden we. Je moet begrijpen. In die tijd waren er geen wegen. We moesten met zware balen oogst op onze rug van de akkers naar de markt lopen. We moesten dus genoeg kunnen verdienen met beperkte hoeveelheden. Toen zei de koning: ‘waarom telen jullie geen koffie? Het is legaal en levert veel op’.”

Het dorp leeft nu van koffieteelt en toerisme, geholpen door de faam van het koningsbezoek. Jonge ondernemers verkopen biologische Akha-gerechten en kleurrijke traditionele weefsels. Maar de opiumproductie is niet verdwenen. „Mensen denken dat ze rijk worden van papaverteelt”, zegt Mopuku. „Maar ik weet dat onze voorouders in lompen liepen. Zo welvarend waren ze helemaal niet.” Ook is methamfetamine in het dorp aanwezig. „Ik heb door de jaren heen honderden verslaafden naar de afkickkliniek gebracht. Mijn eigen broer zit in de gevangenis vanwege drugs.” Mopuku is sceptisch over het effect van de grenspatrouilles. Hij ziet maar één oplossing. „We moeten samenwerken met China. Zij hebben de middelen om de hele boel, alle productielabs, in één klap te vernietigen. Pas dan is het probleem opgelost.”

Volgens de VN is productie van synthetische drugs in de Gouden Driehoek het afgelopen jaar ondanks inzet van overheden niet afgenomen. Wel zijn er smokkelroutes bijgekomen. Er wordt nu ook drugs vervoerd via de Andamanse zee.