N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Karel de Grote en Ivan de Verschrikkelijke kent iedereen wel, maar er zijn nog veel meer heersers met opvallende bijnamen. Bart Funnekotter stelt ze aan u voor. Deze week: de man die Richard Leeuwenhart wist te vangen.
Leopold de Deugdzame1157 – 1194 Foto Kunsthistorisches Museum Wenen
Wat is een grotere prestatie: dat je op slinkse wijze de beroemdste ridder van je tijd gevangen weet te nemen, of dat je desondanks de geschiedenis ingaat als ‘de Deugdzame’? Hertog Leopold van Oostenrijk, want over hem gaat het, zou waarschijnlijk voor een derde sterk staaltje hebben gekozen: die keer dat hij met zijn eigen bloed de vlag van Oostenrijk ontwierp.
Leopold werd in 1157 geboren als de zoon van Theodora Komnena, een nicht van de Byzantijnse keizer, en Hendrik II, een graaf van Oostenrijk die luisterde naar de bijzondere bijnaam Jasomirgott. Toen hij twintig was, volgde Leopold zijn vader op en in 1182 ging hij op pelgrimstocht naar het Heilige Land, zoals een goed christen betaamde.
In 1189 barstte de Derde Kruistocht los en Leopold reisde een jaar later voor de tweede keer richting de Levant. In het voorjaar van 1191 nam hij het bevel van de keizerlijke troepen op zich bij het beleg van Akko, dat toen al twee jaar aan de gang was. Leopold schuwde het gevecht niet en het verhaal wil dat zijn tuniek op een gegeven moment compleet onder het bloed zat. Toen hij zijn brede riem afdeed, verscheen tussen al het rood een mooie witte baan. Keizer Hendrik VI gaf de dappere hertog later toestemming van dit kleurenpatroon zijn nieuwe banier te maken en de Oostenrijkse vlag is tot op de dag van vandaag aldus vormgegeven.
Akko viel pas na de komst van de Franse koning Filips II en de Engelse koning Richard I Leeuwenhart. Leopold vond dat hij vanwege zijn prestaties op het slagveld dezelfde behandeling verdiende als deze gekroonde hoofden, maar daar wilde vooral Richard niks van weten. Hij liet persoonlijk de Oostenrijkse vlag verwijderen toen Leopolds neef Koenraad van Monferrato die ophing naast de koninklijke vaandels. De hertog keerde hierop woedend naar huis terug, waar zijn gramschap verder groeide toen bekend werd dat Koenraad vermoord was – vast op instigatie van Richard, zo vermoedde Leopold.
Hij plande nu zijn wraak op Leeuwenhart. Omdat de Engelse koning ook ruzie had gekregen met zijn Franse collega, sloot Filips zijn havens voor Engelse schepen. Richard moest dus incognito terugreizen via Italië. Op weg naar zijn zwager in Beieren, werd hij in Wenen herkend en in de boeien geslagen. Leopold droeg zijn trofee over aan de keizer, die in 1193 een losgeld van 35.000 kilo zilver bedong.
Een flink deel daarvan ging naar Leopold, die helaas maar kort van zijn rijkdom kon genieten. Omdat hij een medekruisvaarder gevangen had genomen, werd hij door de paus geëxcommuniceerd. Om die straf kwijtgescholden te krijgen, moest Leopold opnieuw op kruistocht. Tijdens een voorbereidend toernooi viel hij echter van zijn paard, waarbij een voet verpletterd raakte.
Hij liet zijn dienaren het getroffen lichaamsdeel met een bijl amputeren, maar dat had niet het gewenste resultaat: de Deugdzame overleed enkele dagen later aan wondkoorts, nadat hij net op tijd absolutie voor zijn zonden ontvangen had.
Het belangrijkste wetgevende project van de regering-Trump heeft dinsdag een belangrijke horde genomen. Het kostte het nodige politieke drama, intern Republikeins armpje drukken, tientallen stemmingen over amendementen en drie dagen van onafgebroken debat, maar uiteindelijk stemde de Senaat nipt in met de zogeheten One big, beautiful bill.
Het voorstel gaat nu terug naar het Huis van Afgevaardigden, dat het vorige maand met één stem verschil aannam. Ook deze laatste, definitieve stemming dreigt weer spannend te worden, omdat Trumps partij er slechts een flinterdunne meerderheid heeft. Republikeinse senatoren deden bovendien aanpassingen die het al hoge Amerikaanse overheidstekort (ruim 6 procent) nog verder laten oplopen. Voor voorstanders van een strakke begroting in het Huis kan dit een reden zijn zich er alsnog tegen te keren.
Geen enkele Democraat steunde dinsdag het voorstel in de Senaat, en ook drie Republikeinse senatoren stemden tegen. Rand Paul uit Kentucky vond het gebrek aan begrotingsdiscipline een probleem, Susan Collins uit Maine en Thom Tillis uit North Carolina laakten de bezuinigingen op sociale voorzieningen. Daarmee staakten de stemmen, met 50 tegen 50, waarna vicepresident JD Vance in zijn dubbelrol als Senaatsvoorzitter de beslissende stem mocht uitbrengen.
Het begrotings- en belastingplan wordt door critici de „omgekeerde Robin Hood”-wet genoemd, omdat die leidt tot een enorme welvaartsoverdracht van het armste deel van de bevolking naar het rijkste. Ze verlengt onder meer de belastingenverlagingen die Trump in zijn eerste termijn doorvoerde, waar vooral de allerrijksten en grote bedrijven van profiteren. Deze worden permanent.
De rekening van die gigantische lastenverlichting (4.500 miljard dollar in de komende tien jaar) wordt vooral afgewenteld op de armste Amerikanen, van wie miljoenen hun zorgverzekering verliezen, en bijstand via het voedselbonnenprogramma. Door het snijden in Medicaid dreigt daarnaast een kaalslag in de zorg op het platteland – juist ook in staten die Republikeins stemmen.
De fractievoorzitter van de Republikeinen in de Senaat wordt omringd door journalisten. Foto Andrew Harnik/AFP
Kiezer kan volgend jaar afrekenen
Trump en vooral zijn partij nemen zo een grote gok. De wet is volgens peilingen impopulair bij een meerderheid van de Amerikaanse bevolking, die de Republikeinen hier al op zou kunnen afrekenen bij de Congresverkiezingen van november 2026, als het hele Huis en een derde van de Senaat opnieuw gekozen worden. Democraten hopen dan in ieder geval het Huis te heroveren. De tweede helft van zijn presidentschap zou Trump dan als aangeschoten wild in het Witte Huis zitten.
De Republikeinen pogen de onvrede vooral weg te nemen met rechts-populistische stokpaardjes (extra miljarden voor grensbewaking en migrantendetentie) en een belastingkorting op fooien en overwerk. De vraag in 2026 wordt of dit kiezers genoeg behaagt zodra ze de pijn beginnen te voelen.
Tegen dit Republikeinse plan stemmen vergde voor Republikeinen grote politieke moed, bleek de afgelopen weken. Afgevaardigden en senatoren die een nee-stem uitbrachten of daarmee dreigden, konden rekenen op de toorn van de president. Hij zou in de voorverkiezingen in 2026 hun uitdagers kunnen steunen. Door Trumps grote populariteit onder het fanatiekste deel van zijn electoraat kan een tegenstem voor een Republikeins politicus neerkomen op politieke zelfmoord.
Dat plaatst Republikeinen die electoraal spannende districten of staten vertegenwoordigen voor dilemma’s. Dit bewees senator Thom Tillis van North Carolina, nadat hij vorige week aankondigde „nee” te stemmen wegens de bezuinigingen op Medicaid. Hij werd meteen aangevallen door Trump en maakte een dag later bekend volgend jaar niet op te gaan voor herverkiezing.
Zijn vertrek kan de partij volgend jaar een mogelijk cruciale zetel kosten in de Senaat. Maar waarschijnlijk schatte Tillis in dat hij door steun aan deze impopulaire wet weggestemd zou worden. In het zuidelijke North Carolina maken zowel Democraten als Republikeinen kans te winnen. Voor de Republikeinen zal Trumps schoondochter en Fox News-presentator Lara Trump zich hier mogelijk kandidaat stellen.
Staatsschuld explodeert
Ondanks de forse bezuinigingen op zorg en sociale zekerheid zullen de belastingverlagingen circa 3.000 miljard dollar toevoegen aan de staatsschuld. Deze bedraagt nu al bijna 37.000 miljard (120 procent van het bbp, een verdubbeling ten opzichte van begin deze eeuw). De wet voorziet daarom ook in een ophoging van het wettelijke schuldenplafond met 5.000 miljard dollar.
Het chronisch gebrek aan begrotingsdiscipline in Washington leidt onder beleggers tot groeiend ongemak over de houdbaarheid van de Amerikaanse staatsschuld. Samen met Trumps zwalkende heffingenbeleid uitte dat zich de afgelopen weken in een hogere rente op obligaties met een lange looptijd. Dit kan op den duur ook leningen voor consumenten duurder maken.
De dollar blijft de hoeksteen van het mondiale financiële stelsel, en onder beleggers blijft vooralsnog brede vraag naar de munt en schuldpapier. Na aanvankelijke onrust tijdens de eerste behandeling door het Huis lijken de kapitaalmarkten er inmiddels rekening mee te houden dat dit voorstel er doorheen komt. Het ministerie van Financiën lost de dalende interesse op door meer korter lopende obligaties uit te geven.
Wat het zakenleven zal verheugen is dat de Senaat ‘sectie 899’ uit de Huis-versie heeft geschrapt. Deze bepaling had de Amerikaanse overheid de macht gegeven buitenlandse beleggers en bedrijven een extra belasting op te leggen over hun investeringen in de VS. In de versie van de wet die het Huis aannam stond ook dat Amerikaanse staten de komende tien jaar geen eigen wetgeving mogen doorvoeren om kunstmatige intelligentie aan banden te leggen. De Senaat heeft die bepaling, die de techlobby goed uitkwam, geschrapt.
Kritiek van Musk
Trumps voormalige bondgenoot Elon Musk sprak zich de afgelopen dagen opnieuw fel uit over het „potverteren” door „politieke zwijnen”. De Republikeinse topdonateur van de vorige verkiezingen dreigde volksvertegenwoordigers die voor het plan stemmen met politieke gevolgen. Met zijn miljardenvermogen zou hij volgend jaar rivalen kunnen steunen in de Republikeinse voorverkiezingen. Ook hint Musk op de oprichting van een derde partij om de macht van de „uniparty” van Democraten en Republikeinen te breken.
Lees ook
Trump: schrap subsidie aan bedrijven van Musk Nieuws
De president bleek niet gediend van deze kritiek. Hij opperde dat Musks bedrijven hun overheidsopdrachten konden verliezen, waarna hij terug zou moeten keren naar zijn geboorteland Zuid-Afrika. Trump zou de wet het liefst uiterlijk donderdag (Onafhankelijkheidsdag in de VS) op zijn bureau hebben liggen. Maar die door hem en zijn partij opgelegde deadline is niet keihard en dinsdag erkende Trump zelf dat het „erg lastig” kan worden.
Zeker twintigduizend Nederlandse mannen reizen jaarlijks naar het buitenland en maken zich daar schuldig aan seksueel kindermisbruik. Dat blijkt uit een dinsdag gepubliceerd onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC). Daarmee is er voor het eerst inzicht in het aantal Nederlandse mannen dat in het buitenland seks heeft met minderjarigen.
Uit het onderzoek blijkt dat 2,3 procent van de Nederlandse mannen tussen de 18 en 80 jaar oud ooit in het buitenland seks heeft gehad met een minderjarige terwijl zij zelf volwassen waren. Over de hele bevolking gaat het daarmee om 131 duizend tot 171 duizend Nederlandse mannen.
Seksueel kindermisbruik is strafbaar, ook als dit door Nederlanders in het buitenland wordt gepleegd. Maar door de lage pakkans hebben Nederlandse autoriteiten weinig zicht op het aantal mannen dat zich schuldig maakt aan misbruik in het buitenland.
Twee derde van de mannen in het onderzoek pleegde het misbruik in de afgelopen vijf jaar. Daaruit concluderen de onderzoekers dat gemiddeld twintigduizend Nederlandse mannen per jaar deze vorm van misbruik pleegt. 1 procent van de mannen gaf toe onbetaalde seks te hebben gehad met een slachtoffer jonger dan 12 jaar.
Gemiddeld rond de 35
Enkele vaak genoemde landen waar de Nederlandse mannen naartoe gaan zijn België, Marokko, Spanje, Turkije en Thailand. Naar die landen reizen ook veel mannen om betaalde seks te hebben met meerderjarigen. Landen als Ethiopië, Jamaica en Myanmar daarentegen worden vaak genoemd als bestemmingsland voor seks met minderjarigen, en nauwelijks als bestemmingslanden voor betaalde seks met een persoon ouder dan 18 jaar.
De mannen die deze vorm van misbruik hebben gepleegd, zijn nu gemiddeld rond de 35 jaar. Dat strookt niet met het beeld dat politiemedewerkers en andere professionals over de groep hadden, schrijven de onderzoekers. Daarnaast blijkt dat het overgrote deel van de mannen in kwestie samenwoont met een partner, en dat bijna de helft hoogopgeleid is. Ongeveer een derde van hen zegt seksuele interesse in kinderen te hebben.
Dat mannen crimineel gedrag toegaven, verrast criminoloog Arjan Blokland niet, laat hij weten aan persbureau ANP. „Als criminologen vragen we mensen vaak naar dingen waarvan ze weten dat die niet mogen, maar die ze toch doen”, zegt hij. „We garanderen anonimiteit, dat helpt. Al blijft altijd de vraag: antwoorden mensen oprecht?” Blokland en zijn collega’s denken dan ook dat het werkelijke aantal Nederlandse kindermisbruikers in het buitenland hoger kan liggen.
Lees ook
Filmmaker Morgan Knibbe: ‘De seksindustrie in Zuidoost-Azië is het gevolg van het neokolonialisme’
De Turkse autoriteiten hebben dinsdag bij een operatie in de vroege ochtend zeker 120 mensen opgepakt in de havenstad Izmir. Dat melden lokale media en het Franse persbureau AFP. De arrestanten zijn veelal gemeenteambtenaren of leden van oppositiepartij CHP. Izmir geldt van oudsher als een bolwerk van de seculiere oppositiepartij. Volgens de Turkse nieuwssite The Independentzijn onder meer oud-burgemeester van Izmir Tunç Soyer en provinciaal partijvoorzitter van de CHP Şenol Aslanoglu gearresteerd.
In totaal vaardigde de openbaar aanklager voor 157 mensen arrestatiebevelen uit wegens fraude, corruptie en het sjoemelen met aanbestedingen. De arrestaties volgen een dag op de arrestatie van dertig mensen in Istanbul vanwege een vermeende poging om deel te nemen aan een Pride-mars.
Politieke operatie
CHP-bestuurder Murat Bakan schrijft in een eerste reactie dat het gaat om een politieke operatie van president Recep Tayyip Erdogan. Volgens Bakan vertoont de vervolging gelijkenissen met de arrestaties van CHP-burgemeester Ekrem Imamoglu in Istanbul in maart.
Imamoglu was een week voor zijn arrestatie voorgedragen als oppositiekandidaat voor de presidentsverkiezingen, die in principe gepland staan voor 2028. Volgens vroege peilingen maakt de CHP daarbij een goede kans om de AK-partij van zittend president Erdogan te verslaan.
Maar nu zit Imamoglu dus vast. De Turkse openbaar aanklager beschuldigt hem van corruptie; Imamoglu ontkent de aantijgingen. Zijn arrestatie zorgde voor een golf van protesten in Turkije, onder meer in Istanbul en Izmir.
Volgens Bakan gaat het bij deze laatste arrestatiegolf in Izmir om aantijgingen „die al lang bekend zijn”. „Er is geen vluchtrisico. Waren de arrestanten opgeroepen om te getuigen, dan hadden ze zeker ingestemd. Deze arrestatiegolf bij dageraad kent geen wettelijke noodzaak, maar is duidelijk een politieke keuze. […] We zien hier geen rechtsstaat, maar een gerechtelijke macht die handelt in opdracht.”
Lees ook
Maker van getekende gevangenis-handleiding: ‘De rechtspraak is een politiek speeltje in Turkije’
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data102332757-a3eb60.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134407053-aad582.jpg|https://images.nrc.nl/Opu3R8B3WToQSog4-aEfvHjj5y4=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134407053-aad582.jpg|https://images.nrc.nl/z3MiuYNF60KYIAYUU-sU2yorxNg=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134407053-aad582.jpg)
