Hoe Louis van Gaal zijn spelers maandenlang in de wereldtitel liet geloven

Posted on December 10, 2022 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Reconstructie WK Na de dramatische uitschakeling tegen Argentinië zit het WK erop voor het Nederlands elftal. Het was een hechte groep, die serieus dacht wereldkampioen te kunnen worden. Maar een mirakel bleef uit.

10 december 2022

Leestijd 16 minuten

Wout Weghorst na de uitschakeling in de kwartfinale door Argentinië.

Foto Bernadett Szabo / Reuters

Marianne van Leeuwen daalt van de vip-ruimte af naar de kleedkamers van het Khalifa International-stadion in Doha. De KNVB-directeur heeft twee speeches voorbereid. Eentje voor Xavi Simons, die zojuist zijn debuut heeft gemaakt in de achtste finale van het WK tegen de Verenigde Staten. En eentje voor de bondscoach, Louis van Gaal, die negentien wedstrijden ongeslagen is met Oranje.

Als ze de kleedkamer binnenkomt, wordt Van Leeuwen bijna omver geblazen door de muziek. De sfeer is anders dan na de wedstrijden in de groepsfase. Er is met 3-1 gewonnen van de VS, de kwartfinale is bereikt. En: het strijdplan van de bondscoach lijkt voor een groot deel te hebben gewerkt, beter dan in de voorgaande wedstrijden. Spelers lopen rond en dansen, overal liggen oranje shirtjes, flesjes water en sportdrank. Er wordt gezongen.

Aan Xavi Simons, die verlegen negentienjarige, wil Van Leeuwen vertellen over ‘De Nachtwacht’ die hangt op het KNVB-kantoor in Zeist. Het is een voetbalversie van het beroemde schuttersdoek van Rembrandt. Johan Cruijff staat erop, Arjen Robben, Marco van Basten, Ruud Gullit. En, in licht gevangen, een kleine jongen met dreadlocks. Hij verbeeldt het jonge meisje op het oorspronkelijke doek, de mascotte van de schutters. Het is Xavi Simons, al weet bijna niemand dat. Hij was pas veertien jaar toen het kunstwerk werd gemaakt. Het is alsof de kunstenaar heeft gevoeld dat Simons ooit precies die rol zou krijgen.

Louis van Gaal staat ook op het schilderij. Hij torent boven iedereen uit, met een staf in zijn hand, het hoofd iets gekanteld naar de hemel. In de kleedkamer spreekt Van Leeuwen hem toe. Ze feliciteert hem. De kwartfinale wordt zijn 63ste wedstrijd als bondscoach van Oranje, eentje meer dan Dick Advocaat. Die heeft op televisie gezegd dat hij Van Gaal de beste bondscoach ooit vindt. Dat wisten wij al lang, zegt Van Leeuwen.

Van Gaal staat te stralen, vooral als Van Leeuwen begint over de 51 spelers die hij heeft laten debuteren. Misschien is dat voor hem nog wel het mooiste: de bijdrage die hij heeft geleverd aan het Nederlandse voetbal. Dat hij onmisbaar is geweest. Als ze klaar is, richt Van Gaal het woord tot zijn team. „Nu even feesten. Morgen é-va-lu-eren.”

Voor Denzel Dumfries heeft de avond iets doorbroken. Hij zat in de groepsfase met zichzelf in de knoop, omdat hij niet goed speelde. Hij heeft erover gepraat met zijn mentale coach en hij heeft gebeden. Met Cody Gakpo vooral, die diepgelovig is. Samen hebben ze in het spelershotel veel in de Bijbel gelezen. Het heeft hem rust gegeven, en kracht. Twee assists en een doelpunt maakt Dumfries tegen de VS. Nu kan hij door.

Het blijft feest, de hele avond, ook als blijkt dat het sterke Argentinië in de kwartfinale de tegenstander zal worden. In de hal van het St. Regis-hotel, waar het team een eigen vleugel heeft, staat personeel klaar met oranje vlaggetjes. Ze hebben stokjes vast met maskers van de spelers. De schuifdeuren gaan open en Memphis Depay danst naar binnen. Hij trekt een oranje muziekbox op wieltjes met zich mee. ‘Waka-waka’ van Shakira schalt door de marmeren ruimte. Hij pakt een masker aan, en houdt het kartonnen gezicht van Dumfries voor zijn hoofd. Even later komt Van Gaal binnen. Hij is aan het filmen met zijn telefoon. De hotelmanager verschijnt bij hem in beeld. Van Gaal omhelst de man, die wat ongemakkelijk meedoet.

Die avond hebben veel spelers, misschien wel voor het eerst, het gevoel dat het écht kan. Ineens is het geloof in een goede afloop er. Maar dan moet Lionel Messi, een van de beste spelers ooit, met zijn Argentinië nog komen. En een van de meest krankzinnige wedstrijden in de geschiedenis van het Nederlandse voetbal.

Cody Gakpo met Louis van Gaal tijdens de achtste finale tegen de Verenigde Staten.

Foto Rungroj Yongrit / EPA

Een appje van de bondscoach

Steven Berghuis, aanvallende middenvelder van Ajax, krijgt een appje van Louis van Gaal. Nog ver voor het WK, op 3 april. De bondscoach heeft op televisie verteld dat hij prostaatkanker heeft. Dat heeft hij verborgen gehouden voor zijn selectie. Tijdens een trainingskamp is hij in de nacht vertrokken om zich te laten behandelen. Niemand had het gemerkt. Berghuis is geschrokken en stuurt Van Gaal een berichtje. Het antwoord, zoals Van Gaal het ook naar andere spelers stuurt: „Dankjewel, ik hoop dat je klaar bent om wereldkampioen te worden.”

De bondscoach wil niet dat spelers met hem bezig zijn. Dat ze luisteren, ja, natuurlijk. Maar niet dat ze het over zijn ziekte hebben. Die werkelijkheid moet het doel niet in de weg staan. Hij heeft het als een geluk ervaren dat hij altijd blozende wangen heeft, net zoals zijn moeder vroeger – er was niets aan hem te zien. Strak hield hij de regie toen het verhaal over de ziekte naar buiten kwam. Een interview, een documentaire die in de bioscoop werd uitgezonden; allemaal op het moment dat het Nederlands elftal een tijdje geen wedstrijd speelt. Daarna was het voor hem afgesloten. Hij wil het er niet meer over hebben. „Toen leed ik eraan, nu ben ik schoon”, zegt hij dan.

Het is voorjaar als Van Gaal zijn selectie weer bijeen heeft in Zeist. Op de KNVB-campus slijpt hij dan al aan zijn WK-systeem. Hij verwacht er kritiek op – te verdedigend – maar daar wil hij zo min mogelijk aandacht aan besteden. Twee woorden staan centraal in de filosofie waarmee hij afreist naar Qatar: Team en Wereldkampioen. Hij denkt dat het kan, het WK winnen. Ook al is zijn selectie geen wereldtop en heeft op Daley Blind, Stefan de Vrij en Memphis Depay na, niemand WK-ervaring. Het doet er niet toe welk land de beste spelers heeft, zegt hij steeds. Het gaat om het beste team. En laat hij nu net de beste groep onder zijn hoede hebben die hij ooit heeft gehad. Ook dat blijft hij zeggen. Ze zijn professioneel, volwassen en verantwoordelijk.

Het Nederlands elftal viert de overwinning op de Verenigde Staten (3-1) in de achtste finale. Foto Maurcie van Steen / ANP

‘De boys’, zo noemt Cody Gakpo zijn ploeggenoten bij Oranje. Het is een hechte groep, hij voelt zich er thuis. Ook op deze lentedag in mei, een paar maanden voor het WK, als hij het trainingsveld opstapt in Zeist. Dat hij wekelijks uitblinkt bij PSV zegt niets over zijn kansen om tijdens het WK een basisplaats te krijgen, weet hij. Of om überhaupt mee te mogen naar Qatar. Niemand heeft een „automatische rittenkaart”, heeft de bondscoach gezegd. Met Jurriën Timber van Ajax heeft Gakpo een goede band ontwikkeld. Ze praten vaak over hun geloof, allebei gaan ze naar een christelijk-evangelische kerk waar veel jongeren komen. Gakpo in Roermond, Timber in Utrecht. Ze spreken af om een keer samen naar Gakpo’s gemeenschap van de Levende Steen-kerk te gaan. Na het WK.

De bondscoach vindt het wel mooi om te zien dat veel van zijn spelers gelovig zijn. Hij weet dat ze er regelmatig over praten, zelf doet hij dat ook weleens met hen. En hij ziet dat ze ermee bezig zijn. Depay die als dank aan God na ieder doelpunt naar de hemel wijst. Timber die voor elke wedstrijd een Bijbelvers op sociale media post, Gakpo die in interviews praat over zijn kerk. Het geloof, ziet Van Gaal, is een bindende factor. Al kan hij dan nog niet vermoeden hoe belangrijk dat aspect zal worden in Qatar.

Zelf gelooft Van Gaal sinds het overlijden van zijn eerste vrouw, midden jaren negentig, niet meer in God. Maar wel in zichzelf. En in de wetenschap, zijn scouts, de medische staf, de data-analisten. In de kracht van herhaling, dat ook – steeds hardop zeggen dat je wereldkampioen kan worden, net zolang tot de spelers er werkelijk in geloven. In Cardiff, de avond voor een Nations League-wedstrijd tegen Wales, zegt hij: „Wij kunnen zorgen voor een mirakel.”

Het Lusail Iconic-stadion met de muur met foto’s van gastarbeiders, voor het WK.

Foto Marcio Marchado /Reuters

De kwartfinale: voorbereiding

Het is een kwartier rijden met de bus van het St. Regis-hotel naar het Lusail Iconic, het grootste voetbalstadion dat Qatar voor dit toernooi heeft laten bouwen. Vrijdagavond in Doha, gebedsdag. Matchday voor Oranje. De kwartfinale, tegen Argentinië.

Het stadion ligt in een speciaal ontworpen ‘voetbalstad’, waar niets is wat het lijkt. De Champs Élysées is er nagemaakt, een replica van het Italiaanse Rimini. Supporters van het Nederlands elftal en Argentinië lopen er langs façades van ‘oude’ Qatarese huizen en over de boulevard richting het stadion. Als een van goud gevlochten mand ligt het in de wijk.

Memphis Depay, Frenkie de Jong, Andries Noppert en hun teamgenoten stappen de bus in, een paar uur voor de wedstrijd. Ze luisteren naar muziek, kijken strak voor zich uit. Ze sluiten zich af van de wereld, weten wat ze moeten doen. Alle basisspelers hebben op hun telefoon tactische aanwijzingen gekregen van de analisten over hun directe tegenstanders. Draait hij liever naar links of naar rechts? Trekt hij naar binnen of gaat hij buitenom? Er zijn teambesprekingen geweest, besprekingen per linie.

Allemaal hebben ze de wedstrijd tegen Argentinië in gedachten al eens moeten spelen van de bondscoach. Imagineren, noemt Van Gaal dat.

Met hun rugzakken lopen ze het stadion binnen, richting de smetteloze kleedkamers. Daar ligt een inloopshirtje klaar, broekje, sokken, verschillende paren voetbalschoenen, op elke plek een flesje water en sportdrank – reserve Matthijs de Ligt wil altijd een pakje appelsap. Aan de kledinghaakjes het oranje shirt.

De muur rond het stadion valt niemand op. Er staan FIFA-logo’s op, beige en grijs, en erachter is een vip-ingang. Wat hier vlak voor het toernooi nog te zien was, kunnen de spelers niet weten. Portretfoto’s van honderden arbeidsmigranten stonden op de muur. Als een eerbetoon aan de mensen die verantwoordelijk zijn voor dit onwerkelijke stadion. Gastarbeiders uit Pakistan, India, Bangladesh, Nepal, Oeganda en Kenia die hier jaren werkten, toen het oog van de wereld nog nauwelijks op de oliestaat gericht was.

Een fanzone van de FIFA in Doha. Foto Moahamed Messara / EPA

Toen dat wél gebeurde was die muur ineens overgeschilderd. Die deed bezoekende fans, staatshoofden en ministers toch iets te sterk denken aan de gastarbeiders die hebben geleden voor dit WK. Aan de honderden, misschien wel duizenden doden die zijn gevallen. Aan de mensen die leefden van te weinig geld, woonden in smerige huizen en soms huiswaarts keerden met verwoeste organen. Die waarheid wil Qatar zoveel mogelijk stil houden. Hier, in het Lusail-stadion waar het Nederlands elftal zich voorbereidt op de kwartfinale, werden arbeiders voor het toernooi weggestuurd als een FIFA-inspectie kwam, vertelde een van hen aan een mensenrechtenorgansiatie. Sommige mannen verstopten zich, omdat ze wilden vertellen over uitbuiting en overleden collega’s. Maar ook zij werden opgespoord en naar de arbeidersbarakken gedirigeerd.

Nederland – Argentinië: eerste helft

Virgil van Dijk, captain van Oranje, praat voortdurend in het veld. Hij gebaart. Links. Doordekken. Nú druk zetten. ‘Mem’, roept hij naar Memphis Depay. ‘Frenk’ naar Frenkie de Jong. Kort, krachtig. Soms horen ze hem, soms gaan zijn aanwijzingen verloren in het geluid van het publiek. Een blauw-witte zee is het deze vrijdagavond in het Lusail-stadion, waar bijna 89.000 mensen zitten, veruit het grootste deel is voor de Argentijnen.

Provocerende pressie. Dat is wat Louis van Gaal wil zien. De tegenstander laten komen, dan de bal veroveren en snel omschakelen. Het gaat er al maanden over. Het team moet goed staan, steeds in positie blijven.

Steeds weer kalibreren de verdedigers, stellen ze scherp, houden ze hun lijn in de gaten. De onderlinge afstanden, daar gaat het om bij Van Gaal – die mogen niet te groot worden. Geen gaten mogen er vallen, dan glipt Messi of een teamgenoot er doorheen.

Daarom praat Van Dijk ook zoveel. Hij is de stem van Van Gaal in het veld. De bondscoach zelf blijft tijdens de wedstrijd op de bank zitten. Alleen door te wisselen kan hij werkelijk iets veranderen. En hij weet het.

Vooraf was hij nog een beetje opgetogen. Argentinië heeft besloten om dezelfde formatie in het veld te zetten als Nederland, ze ‘spiegelen’ Oranje. Een goed teken, zegt Van Gaal nog tegen zijn spelers, ze zijn bang voor ons.

Veel gebeurt er niet in het eerste half uur. Aftasten, afwachten, wat harde overtredingen van de Argentijnen. Dan krijgt Lionel Messi de bal, halverwege de helft van Oranje. Nathan Aké staat voor hem, met nog vijf teamgenoten naast en achter zich. Messi beweegt, dribbelt, dreigt met zijn lichaam. En dan, achteloos bijna, de steekbal. Alle verdedigers met één pass uitgespeeld. Nahuel Molina hoeft de bal alleen nog langs Andries Noppert te schuiven: 0-1.

Bondscoach Louis van Gaal (links) met aanvaller Memphis Depay tijdens een persconferentie in Doha. Foto Alberto Pizzoli / AFP

Avalon en de Bijbel

In de woonkamer van het Nederlands elftal, in het St. Regis-hotel in Doha, staat een tafeltennistafel, een biljart en een grote tafel waarop ze spelletjes doen. Kaarten, vaak met een grote groep. Er zijn momenten dat het een schoolpleingevoel geeft, dat samenzijn. Louis van Gaal met zijn leesbril op de bank, een groep spelers die Wout Weghorst bespringt omdat hij op een onmogelijke manier heeft gewonnen met The resistance: Avalon, een kaartspel over de mythische wereld van koning Arthur en zijn ridders. Ze gillen, lachen, slaan elkaar op de schouders. Frenkie de Jong roept dat het „echt legendarisch” was, dat potje.

Er hangen grote tv-schermen in de ruimte, waar ze naar WK-wedstrijden kijken. Een PlayStation is er ook, maar die wordt maar weinig gebruikt. Aan de wand hangen oranje banners met afbeeldingen van de spelers, een gang leidt naar de ruimtes waar teambesprekingen plaatsvinden en naar de slaapkamers.

Bij Cody Gakpo op de kamer ligt het leerboek Bidden = Ontvangen van Tom de Wal, naast het bed op zijn nachtkastje. De auteur beschrijft wat volgens hem de zeven meest voorkomende redenen zijn dat gebeden niet worden verhoord. Hij geeft aanwijzingen om te bidden op een manier waardoor dat wél zal gebeuren. Voor Gakpo draait het geloof om de persoonlijke band met Jezus Christus. Die is bepalend voor het bereiken van geluk. Nu en in het hiernamaals. Hoe hoog hij ook reikt, in zijn leven zal voetbal altijd een bijzaak zijn.

In de poulefase is het WK het toernooi van Cody Gakpo. Hij krijgt de basisplaats waarvan hij een paar maanden daarvoor alleen nog kon dromen. En hij scoort drie keer. Nog nooit deed een Nederlander dat in de drie eerste WK-wedstrijden. Hij is bijna in zijn eentje het medicijn voor de moeizame groepsfase die Nederland speelt. Het loopt niet soepel tegen Senegal (2-0), Ecuador (1-1) en Qatar (2-0). Aan de bal is het spel heel matig, tegen Ecuador staat Nederland zelfs grote delen van de wedstrijd onder druk. In Nederland houdt niemand er dan rekening mee dat het team ver gaat komen.

Louis van Gaal heeft gemerkt dat de stemming in Nederland bedrukt is, en dat zijn spelers – zoals Denzel Dumfries – daar last van hebben. Hij probeert het gemoed te beïnvloeden. Door zélf de aandacht te trekken tijdens persconferenties – hij omhelst verslaggevers na afloop, vergelijkt zichzelf een keer met God. Soms poetst hij de waarheid wat op. Want het verhaal waarin zijn spelers moeten geloven kan in zijn beleving maar één slot hebben: de wereldtitel. Kritiek helpt niet, vindt hij. Dus als mensen zeggen dat Oranje behoudend speelt, benadrukt hij dat het juíst aanvallend is. Zeggen ze dat spelers niet in vorm zijn, omdat ze bij hun club op de bank zitten, dan zegt hij blíj te zijn dat ze even rust hebben gekregen voor het WK. Als een journalist na de wedstrijd tegen Qatar kritisch doorvraagt over het vertoonde spel, zegt Van Gaal dat hij beter naar huis kan gaan als hij er niets aan vindt. Blijft hij tot de finale? „Nou, dan zie je ons”, zegt Van Gaal nors, terwijl hij de andere kant opkijkt.

Alleen rond Gakpo – en de Friese doelman Andries Noppert, dé verrassing onder de lat bij Oranje – hangt een uitgelaten stemming. In de mixed zones na wedstrijden verdringt de internationale pers zich om Gakpo te spreken. Gaat hij naar Manchester United? Wil Real Madrid hem? Waar wil hij naartoe? Is er al contact? Heeft hij al ergens getekend? Gakpo blijft er rustig onder. Dat heeft hij met zichzelf afgesproken, nadat hij zich in de zomer had laten overrompelen door allerlei onderhandelingen met grote clubs over zijn diensten. Nu wil hij zich alleen op het WK concentreren – ook daar helpt zijn geloof bij.

Nu het toernooi vordert blijken meer spelers behoefte te hebben om over hun religie te praten. Ze komen voor iedere wedstrijd met een stuk of elf man samen in een kamer van het hotel om te bidden. Memphis Depay gaat meestal voor in het gebed, maar ook naar Gakpo wordt geluisterd. Zijn teamgenoten weten dat hij zich al lange tijd heeft verdiept in het geloof. Anderen, zoals Wout Weghorst, voelen zich er ook toe aangetrokken, maar zijn er nog wat minder lang mee bezig. Gakpo luistert, legt uit en helpt. Al zou hij dat zelf nooit zo zeggen. God geeft het elftal kracht, niet hij.

Lionel Messi (links) in duel met Frenkie de Jong tijdens de kwartfinale.

Foto Koen van weel / ANP

De kwartfinale: tweede helft

Er ligt een notitieblok van hotel Woudschoten in Zeist in de dug-out van het Nederlands elftal. Van Gaal heeft er zijn ‘plan B’ op geschreven, maar heeft het zomaar op zijn stoel laten liggen. Een oplettende fotograaf neemt het in beeld. Wout Weghorst en Luuk de Jong in de spits, staat er. In de rust gaat het kladje de wereld over. Maar wat betekent het? Is er één plan B, of zijn er meerdere? En moet het ingezet worden?

Marcos Acuña is door op de linkerflank, in de zeventigste minuut. Hij kapt Denzel Dumfries uit. Die veegt heel lichtjes met zijn voet langs de roze schoen van de Argentijn. Antonio Mateu Lahoz, de scheidsrechter, geeft een strafschop. Lionel Messi achter de bal. Hij mist wel eens. Maar nu niet. Links van Andries Noppert, die blijft staan. 0-2. Einde wedstrijd, dat lijkt duidelijk.

Wout Weghorst komt erin, nu is plan B echt in werking gesteld, want Luuk de Jong was er al ingebracht door Van Gaal. Ballen naar voren pompen nu. Hopen op die ene kopbal, dat de bal één keer goed valt, en dan chaos veroorzaken bij de Argentijnen. Vijf minuten staat Weghorst erin als Steven Berghuis de bal strak voorgeeft vanaf rechts. Kopbal. Doelpunt. 1-2.

Kan er een wonder gebeuren, roep de commentator in zijn microfoon, terwijl de Argentijnen in het Lusail-stadion stilvallen.

Het wordt vechten, op alle mogelijke manieren. Voetballend, in extreme duels. Maar ook echt, als een Argentijn de bal keihard in de dug-out van het Nederlands elftal trapt. De scheidsrechter raakt het spoor bijster, en de Argentijnen ook. Ze maken overbodige overtredingen, ook op de rand van het strafschopgebied. Eerst trapt Berghuis er eentje in de muur.

Maar het gebeurt wéér. 90+11 minuten. Teun Koopmeiners en Cody Gakpo staan achter de bal, kijken naar de hoek. Er ligt een speler achter de Argentijnse muur. Aan de andere kant van het veld gaat Andries Noppert op zijn hurken zitten, hij beeft over zijn hele lichaam, praat zachtjes in zichzelf, het lijkt op bidden.

Koopmeiners schiet niet. Hij schuift de bal langs de muur, een pass. Weghorst neemt aan, denkt niet na. De muurligger van de Argentijnen kijkt verbijsterd om. Een schot. Doelpunt, zoals zelden gemaakt in de WK-geschiedenis. Bij de cornervlag wordt Weghorst bedolven onder zijn teamgenoten. Aan het einde blijft Virgil van Dijk over. Weghorst legt zijn hoofd op de schouder van zijn aanvoerder. Daarna trekt hij even zijn sokken op, hij lijkt van de wereld.

Een 100 procent wonder, zegt de commentator. Het is gebeurd.

Supporters van Oranje in het centrum van Doha. Foto Koen van Weel / ANP

Wat de wereld niet mag zien

Van Doha hebben de spelers niet veel gezien. Eén avond waren ze vrij en konden ze met familie en vrienden uit eten gaan. Die dag hebben ze ook op een luxe jacht een rondje gevaren, in zee gezwommen en op supboards gestaan. Wat zij zagen is het Doha zoals Qatar wil dat de internationale wereld het ziet.

Om de paar minuten brengen smetteloze metro’s met gestoffeerde stoelen supporters in de stad naar hypermoderne stadions die zijn neergezet voor een wedstrijdje of acht. Of naar een van de plekken in de stad die uit de grond zijn gestampt om toeristen te trekken. Zoals Katara, een ‘cultuurdorp’ aan het strand midden in Doha met luxe winkels, musea, restaurants, een schouwburg en een outdoor bioscoopscherm om WK-wedstrijden op te kijken. Het voelt als een gigantisch theater, met glimmende decorstukken.

De schoonheid van de stad zou zo overrompelend zijn, geloofden de Qatarezen en de FIFA, dat alle discussie over de gastheer tijdens het WK zou verstommen. Ze krijgen voor een groot deel gelijk, misschien ook wel omdat de deelnemers aan het toernooi zich proberen af te sluiten. Het Nederlands elftal laat in de eerste week een groep arbeidsmigranten meetrainen, maar wil daarna niet meer over mensenrechten praten. En zelfs tijdens die training komen de spelers weinig te weten. Frenkie de Jong vraagt een gastarbeider naar zijn leven, maar de man – geselecteerd door de toernooiorganisatie – wil alleen een selfie.

Sommige acteurs zijn in dit theater genadeloos afgevoerd van het podium, maar dat dringt – en zo wil de technische staf van Oranje het ook – nauwelijks door tot het spelershotel. Dat er duizenden migrantenarbeiders uit hun huizen zijn gezet bijvoorbeeld, zodat ze niet in dezelfde gebouwen zouden verblijven als WK-fans. Of dat WK-baas Hassan Al-Thawadi op de Britse tv ineens spreekt over „vierhonderd tot vijfhonderd” doden die zijn gevallen bij de bouw van WK-faciliteiten, terwijl Qatar altijd sprak over drie doden en de wereld dus heeft voorgelogen. Dat er een gastarbeider nog tijdens het WK overlijdt op de trainingscampus van Saoedi-Arabië, waarop een WK-bestuurder zegt dat „de dood bij het leven hoort.”

Wedstrijden zien de spelers wel in hun hotel – het zijn liefhebbers, en tijdens een WK is élk duel interessant of ontroerend. Saoedi-Arabië dat wint van Argentinië – spelers die niet weten waar ze naartoe moeten rennen van blijdschap. Van geluk huilende Japanners die winnen van Duitsland én Spanje, en hun supporters die daarna de tribunes tot de laatste prop papier opruimen. Het minieme moment van stilte tussen het moment dat de Braziliaan Richarlison de bal tegen Servië met een omhaal raakt en die in het net belandt, en de storm van gejuich die erop volgt. De Marokkaan Achraf Hakimi die zijn moeder op de tribune knuffelt, nadat hij met zijn land de kwartfinale heeft bereikt.

Dat is het mooie Doha, het WK voor de bühne, dat óók echt is. Waar op straat Arabische, Aziatische, Zuid-Amerikaanse en Europese supporters met elkaar zingen. Elkaar in de metrostations op de schouders slaan, succes wensen, troosten als er is verloren. Bier kost dertien dollar en wordt nauwelijks gedronken, rellen zijn er niet, en zelfs in een wijk waar arbeidsmigranten wonen staat een groot scherm waar zij elke avond samen voetbal kijken. Dat talloze van hun collega’s buiten het zicht van camera’s in armoedige onderkomens ver buiten de stad wonen, blijft verborgen.

Het logo van het WK voetbal langs de boulevard in Doha.

Foto Koen van Weel / ANP

De kwartfinale: penalty’s

De kuiten van Jurriën Timber worden gekneed door de fysiotherapeut. Hij ligt midden in een kring van spelers. Keeperstrainer Frans Hoek heeft het woord. Uit de verlenging is geen winnaar gekomen. In de laatste seconden schoot Argentinië nog op de paal, maar het geluk was aan Nederlandse zijde. Frans Hoek roept, herhaalt nog één keer het plan.

Want een plan is er. In 2014 heeft Van Gaal meegemaakt dat Nederland werd uitgeschakeld door Argentinië na strafschoppen. Er ging toen van alles mis. Spelers wilden ineens niet meer nemen, tegen de afspraken in. Dat heeft de bondscoach nu willen voorkomen. Hij heeft een wetenschapper ingeschakeld, er zijn keepers opgeroepen voor een speciale testdag in Zeist.

Al een jaar moeten de spelers van Louis van Gaal bij hun club trainen op penalty’s. Iedereen doet dat. Ook in Qatar blijven ze erop trainen. Er is een soort blauwdruk voor de ideale penalty. Vijf of zes stappen voor de aanloop, in een korte hoek vanaf de penaltystip. Dan de bal een halve meter onder de lat en een halve meter van de paal plaatsen. Van Gaal weet wel dat de spanning van een echte strafschoppenreeks niet te simuleren is, hij hoopt op „een plusje” door deze aanpak.

Virgil van Dijk heeft er vertrouwen in, hij mist niet één keer tijdens de trainingen in Doha. Hij is de eerste die de bal pakt voor het Nederlands elftal, de aanvoerder. Hij schiet in de hoek, het voelt niet als een slecht schot. Maar de keeper, Emiliano Martínez, pakt hem. Dan mag Messi voor Argentinië, alweer. Andries Noppert heeft aanwijzingen staan op zijn bidon, hij heeft hier veel over gepraat met Frans Hoek en de reservekeepers, maar hij gaat de verkeerde hoek in. Ook Steven Berghuis mist. En Noppert pakt ook de andere strafschoppen niet. Argentinië schiet de meeste ballen feilloos in, mist er eentje, maar het is niet genoeg voor Nederland.

De Argentijnse spelers rennen langs het balende Oranje.

Foto Paul Childs / Reuters

Geen wonder

Louis van Gaal wist het eigenlijk al na de eerste twee penalty’s. Twee keer missen, dan kun je niet meer winnen. Als Argentinië de winnende maakt, reageert hij nauwelijks.

Terwijl de Zuid-Amerikanen feestvieren verzamelen de spelers van Oranje zich in een kring op het veld. Virgil van Dijk vecht tegen zijn tranen. Memphis Depay en Denzel Dumfries nemen het woord. We mogen trots zijn op onszelf, zeggen zij.

Andries Noppert is een van de eerste spelers die zichzelf bijeen kan rapen en naar journalisten toeloopt. De man die een paar jaar geleden nog bijna wilde stoppen met voetballen, omdat het maar niet wilde lukken. Hij wil Louis van Gaal bedanken, Nederland bedanken, voor de kans die hij kreeg. Laat dit een motivatie zijn voor iedereen die af en toe een tegenslag heeft, zegt hij. De groep, zegt hij, had „het goed willen doen” voor Van Gaal, ook omdat – en dan verwijst hij naar de ziekte van de bondscoach – „iets heeft dat vreselijk is”. Maar het lukte niet, in de penaltyserie. Je wil een wonder verrichten, zegt Noppert, die slikt.

In de kleedkamer wordt weinig gezegd. Van Gaal neemt het woord. Hij zegt dat de manier waarop heel dramatisch is, maar ook dat het bij topsport hoort, verliezen. Het was zijn laatste wedstrijd als bondscoach van het Nederlands elftal. Hij wil nog maar één ding tegen zijn spelers zeggen, de beste groep die hij ooit had. „Bedankt.”

Een versie van
dit artikel
verscheen ook in

de krant
van 12 december 2022

Aboutaleb zwaait af

admin
September 6, 2024
0

Ahmed Aboutaleb, de burgemeester van Rotterdam, vertrekt na ruim vijftien jaar. En dat gaat niet met stille trom. Onlangs was er een groot afscheidsfeest voor ‘alle Rotterdammers’ in een zonnig Rotterdams park waar de burgemeester door honderden enthousiaste Rotterdammers werd bedankt. Er zijn verschillende andere festiviteiten, er komt een boek van AD-journalist Peter Groenendijk. En een tentoonstelling.

Die tentoonstelling, Aboutaleb: burgemeester/ burgervader met foto’s van fotograaf Salih Kiliç is te zien in de Rotterdamse Kunsthal. Kiliç volgde Aboutaleb vanaf 2018 tot het uitbreken van de coronapandemie tijdens zijn dagelijkse werkzaamheden – net als Pete Souza, de fotograaf die Barack Obama tijdens zijn presidentschap volgde en erin slaagde om de bijzondere momenten vast te leggen.

Burgemeester Aboutaleb praat met politieagenten, jongeren en jeugdwerkers over etnisch profileren in een Huis van de Wijk in Hillesluis. (november 2018)

Aboutaleb is aanwezig op een feestelijke ‘naturalisatie ceremonie’ in concert- en congresgebouw De Doelen waarbij ‘nieuwe Nederlanders officieel de Nederlandse nationaliteit krijgen na onder meer het behalen van de inburgeringsexamens. (december 2018)

Burgemeester Aboutaleb, bij het 75e verjaardagsfeest van Willem van Hanegem geeft burgemeester Aboutaleb hem een zoen op de wang na het overhandigen van een jubileum boekuitgave over de voetballer. (februari 2019)

Kiliç lukt dat ook. Als je zo lang met iemand meeloopt, word je vergeten door je onderwerp, lijkt het. Hij fotografeert Aboutaleb tijdens zijn talloze interacties met Rotterdammers: in een ‘Huis van de Wijk’ in gesprek met jongeren en jeugdwerkers over etnisch profileren. Bij het ontsteken van de kerstverlichting voor het stadhuis. Tijdens een naturalisatie ceremonie waarbij een ‘nieuwe’ Nederlander wordt verwelkomd en een Nederlands paspoort krijgt na het behalen van de inburgeringdiploma’s. Tijdens een signeersessie voor zijn poëziebloemlezing Lees!

We zien op de tentoonstelling een man die met gezag zijn rol als burgervader invult; gedegen, hardwerkend en betrokken. Een man die gewend is geraakt aan zijn populariteit. Hij werd in 2021 uitgeroepen tot ‘beste burgemeester van de wereld’ door de internationale denktank City Mayors Foundation die hem „een van de langst dienende en meest gerespecteerde burgemeesters van Europa” noemde. Het tijdschrift Binnenlands Bestuur riep hem al drie keer uit tot beste lokale bestuurder. En toen RTV Rijnmond na twee termijnen een peiling onder zesduizend Rotterdammers hield, bleek dat zo’n tachtig procent een derde ambtstermijn.

Burgemeester Aboutaleb tijdens een telefoongesprek over een klein vliegtuig dat neerstortte in Hilversum. Als burgemeester van een grote stad wordt hij van dergelijke gebeurtenissen op de hoogte gehouden. Dit gebeurde tijdens zijn jaarlijkse bezoek aan Kamp Westerbork met Rotterdamse schoolkinderen. (april 2019)

Burgemeester Aboutaleb doet mee aan een van de activiteiten op Koningsdag in de Rotterdamse wijk Crooswijk. (april 2019)

Burgemeester Aboutaleb tijdens de drukbezochte signeersessie van zijn poëziebloemlezing ‘Lees!’ (juni 2019)

Burgemeester Aboutaleb krijgt in zijn dienstauto van een medewerker Externe Relaties de laatste stand van zaken, onderweg naar het wereldmuseum waar Koningin Maxima de expositie “Superstraat” zal openen. (juli 2019)

Burgemeester Aboutaleb maakt de andere burgemeesters van de G4 (4 grootste gemeentes) aan het lachen, wachtend op de koning in de Gouden Koets. Het is traditie dat de G4 burgemeesters de koning uitzwaaien na de troonrede. (september 2019)

Aboutaleb is niet alleen maar geliefd. Met name jongere Rotterdammers met een migratieachtergrond hadden kritiek op zijn, in hun ogen, harde opstelling in het integratiedebat. Zijn legendarisch woorden bijvoorbeeld na de aanslag op Charlie Hebdo – “als je het niet ziet zitten dat humoristen een krantjemaken, ja… mag ik het dan zo zeggen: Rot toch op!” – vielen niet bij iedereen goed. Het zou het wij-zij denken versterken. En de meeste Rotterdammers zijn het inmiddels vergeten, maar in het begin van zijn burgemeesterschap werd er door een deel van hen nog wantrouwig naar Aboutaleb gekeken. Hij was formeel en tamelijk kleurloos.

Dat zien we niet op de tentoonstelling. Iets anders dat we niet op de foto’s zien, is zijn gezin. Aboutaleb heeft zijn privéleven, hij heeft drie dochters en een zoon, altijd buiten de publiciteit gehouden. Daarom is de foto die Kiliç van hem en zijn dochter tijdens de vuurwerkshow op de Erasmusbrug maakte bijzonder. Toch een blik op een kant van Aboutaleb die we minder goed kennen. Die van vader. Hij is overigens ook opa. Misschien zien Rotterdammers hem binnenkort wel met een van zijn kleinkinderen in een Rotterdamse speeltuin.

Burgemeester Aboutaleb kijkt naar een spandoek van de beweging ‘Kick Out Zwarte Piet’ tijdens de intocht van Sinterklaas. (november 2019)

Burgemeester Aboutaleb samen met een groep kinderen bij het ontsteken van de kerstboomverlichting op de Coolsingel. (december 2019)

Burgemeester Aboutaleb spreekt een
menigte toe tijdens het jaarlijkse ontsteken
Burgemeester Aboutaleb spreekt een menigte toe tijdens het jaarlijkse ontsteken van de kerstverlichting voor het Stadhuis. (december 2019)

Burgemeester Aboutaleb met zijn dochter tijdens Oud & Nieuw, direct na het aftellen tot het nieuwe jaar. Achter hen kijkt een medewerker van de staf van de burgemeester toe. (januari 2019)

Russen, rechtsstaat, radicaal-rechts. Alles over de Europese verkiezingen

admin
May 2, 2024
0

Waarom deze verkiezingen ertoe doen

Opkomst radicaal-rechts

Dat de Europese Unie naar rechts afslaat, is op basis van de peilingen waarschijnlijk. Maar hoe radicaal gaat die bocht eruit zien? In tal van EU-landen staan radicaal-rechtse partijen op winst. Dat die peilingen ook kunnen leiden tot een grote overwinning, toont het voorbeeld waarnaar in veel EU-lidstaten nu wordt gekeken: de PVV-winst in Nederland.

Centrumpartijen vrezen voor de gevolgen van zo’n rechts-radicale ‘golf’. Bijvoorbeeld omdat de steun voor Oekraïne bij veel van deze partijen niet vanzelfsprekend is. Maar ook omdat ze klimaatbeleid zeggen te willen blokkeren of vormen van Europese samenwerking willen stopzetten of hinderen – bijvoorbeeld die op het gebied van defensie.

Ook niet onbelangrijk: deze partijen maken in het Europees Parlement geen doortastende indruk. Veel Europarlementariërs klagen al jaren dat hun rechts-radicale collega’s nooit komen opdagen en zich onttrekken aan onderhandelingen. Daarmee vrezen sommigen ook een verlamming van het Europarlement als de rechts-radicale flank fors groeit.

Ruslands oorlog in Oekraïne

Er woedt een verwoestende oorlog op het Europese continent en die werpt ook een schaduw op de verkiezingen. Vooral omdat in veel (oostelijke) EU-landen de Russische dreiging heel direct gevoeld wordt en de vrees groeit dat zij Poetins volgende prooi kunnen worden.

De oorlog, klinkt het bij veel politici, heeft de inzet verhoogd: houdt Europa de rijen gesloten, blijft de meerderheid die Oekraïne volmondig steunt in stand, of winnen partijen die de EU willen ‘ondermijnen’ of Poetin zelfs steunen?

Lees ook
De NRC-serie In de schaduw van Poetin: ‘We leven niet in een naoorlogs tijdperk, maar in een vooroorlogse periode’

De voortwoekerende oorlog beïnvloedt ook de thema’s waar het om gaat. Het versterken van de Europese defensie is nu misschien wel het belangrijkste verkiezingsonderwerp, terwijl de hogere energieprijzen als gevolg van de oorlog ervoor zorgen dat ook economie aan belang heeft gewonnen. Dat gaat in de ogen van veel partijen ten koste van ambitieus klimaatbeleid – vijf jaar geleden nog een van de belangrijkste thema’s.

Een nieuwe termijn voor Trump?

Grapje in The Economist vorig jaar, bij een vergelijking tussen de Europese verkiezingen en Amerikaanse presidentsverkiezingen: ,,Eén van deze verkiezingen zal enorme gevolgen hebben voor Europa en mogelijk het hele politieke landschap hervormen. Tijdens de andere zullen de leden van het Europees Parlement worden gekozen.”

Grappig of niet: de uitslag van de Amerikaanse verkiezingen zal grote invloed hebben op Europa. De dreiging van een mogelijke nieuwe termijn van Donald Trump wordt nu al gevoeld. In de campagne versterkt het de roep om méér te investeren in defensie, maar ook om als Europa na te denken over het versterken van de eigen autonomie – bijvoorbeeld met betrekking tot cruciale grondstoffen en technologie.

De (echt) grote thema’s

Klimaat: hoeveel vergroening?

Het was de afgelopen vijf jaar het centrale thema in Brussel: de Green Deal, een grootschalig wettenpakket rond het terugdringen van CO₂-uitstoot, het verbeteren van biodiversiteit en het stimuleren van circulariteit (met afval nieuwe grondstoffen maken). Maar terwijl de steun voor dat programma aanvankelijk weinig omstreden was, groeide afgelopen jaar verzet – vooral tegen de onderdelen die gaan over natuur en biodiversiteit, en die daarmee de landbouw raken.

Lees ook
Onder druk van de Europese verkiezingen wordt het beleid minder groen

Deze verkiezingen gaan daarom ook over de vraag: wat wordt de toekomst van de Green Deal? Groene en linkse partijen vinden dat de EU nu door moet pakken, met bijvoorbeeld de vergroening van de landbouw. Aan de andere kant staan rechtsere partijen, waaronder de christen-democraten, die pleiten voor pragmatisme, zoals: geen harde normen voor de landbouw en geen taboe op het (deels) terugdraaien van beleid. Rechts-radicale partijen willen helemaal af van klimaatbeleid.

Door de felle discussies over klimaat, maar ook door de geopolitieke spanningen en de opkomst van radicaal-rechts lijken deze verkiezingen op meer belangstelling te kunnen rekenen. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de stembereidheid voorafgaand aan de verkiezingen. Die is gemiddeld genomen groter dan in 2019.

Defensie: hoeveel Europese samenwerking?

Vijf jaar geleden was het nog een marginaal thema, maar nu is er haast geen partij die er niet voor pleit: méér Europees defensiebeleid – en snel een beetje. De Russische inval in Oekraïne heeft EU-landen ervan doordrongen dat ze hun legers en defensie-industrie versneld moeten versterken en dat Europese samenwerking daarbij cruciaal is.

Het betekent dat veel partijen nu pleiten voor een Eurocommissaris voor Defensie, hoewel dat volgens de EU-verdragen nog niet zo eenvoudig is – officieel gaat de baas van de EU-diplomatie (de Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken) al over defensie. De verdragen verbieden het ook dat er zomaar geld uit de EU-begroting in defensie wordt gestoken.

Lees ook
De wereld gaf nog nooit zoveel uit aan wapens

Wat wel kan: meer industriebeleid. Speciale, nieuwe geldpotjes inzetten om wapens aan te kopen of te ontwikkelen. Sommige partijen willen dat de EU voor het versterken van die defensie-industrie ook nieuwe gezamenlijke leningen aangaat. Ook moet Brussel volgens veel partijen een grotere rol krijgen bij het coördineren van de verschillende legers in Europa. Moet Europa daarnaast ook meer zelf inzetbare troepen krijgen? In Nederland zien veel partijen zo’n ‘Europees leger’ niet zitten.

Migratie: hoeveel mensenrechten?

Op de valreep bereikte de EU onlangs een moeizaam bevochten akkoord over het migratiebeleid. Het moet leiden tot de aankomst van minder migranten en een eerlijke verdeling van vluchtelingen over het Europese continent. Dat akkoord betekent niet dat het thema migratie nu verdwijnt: in tal van EU-lidstaten staat het nog steeds bovenaan de lijst van campagne-onderwerpen.

In 2023 vroegen circa 1,3 miljoen mensen asiel aan in de EU: het hoogste aantal in zeven jaar. Sinds begin 2022 vangen veel EU-landen, vooral in Oost-Europa, ook grote aantallen Oekraïense vluchtelingen op. In veel EU-landen groeit een anti-immigratiestemming. Ondertussen nemen de geopolitieke spanningen rond Europa, bijvoorbeeld in het Midden-Oosten, alleen maar toe – met mogelijke gevolgen voor het aantal mensen dat naar Europa wil komen.

Lees ook
NRC vindt: stop met het voeren van een schijndiscussie over migratie

Rechtse partijen willen nieuwe deals met bijvoorbeeld Noord-Afrikaanse landen over het tegenhouden van migranten, naar voorbeeld van de omstreden deal die de EU vorig jaar met Tunesië sloot. Maar bijvoorbeeld de Europese christen-democraten bepleiten ook het onderzoeken van de mogelijkheid van een soort Europese ‘Rwanda-deal’: het plan waarmee het Verenigde Koninkrijk migranten naar Rwanda wil verplaatsen om ze daar op te vangen.

Rechts-radicale partijen willen nog veel verder gaan en helemaal af van vluchtelingenverdragen en migrantenrechten. Ter linkerzijde proberen onder meer de Groenen het belang van mensenrechten te benadrukken en blijven zij pleiten tegen een nog hardere migratiepolitiek.

Europese economie: hoeveel slagkracht?

Echt ziek is de Europese economie niet. Flink kwakkelen, dat doet ze al wel een tijdje – en zeker sinds de door de Russische inval in Oekraïne in gang gezette energiecrisis. Zorgelijker nog: de vooruitzichten zijn niet al te best. Als het gaat om innovatie en investeringen lijken de Verenigde Staten en China het veel beter te doen dan Europa.

Het is op de achtergrond misschien wel het thema dat Brussel het meest beheerst: hoe krikken we de concurrentiekracht van de EU weer op? Makkelijk is de opgave niet. Bijvoorbeeld omdat de Europese industrie naar verwachting blijvend te maken krijgt met fors hogere energieprijzen dan elders. Of omdat de interne markt nog altijd te versnipperd is om de EU écht tot één soepel draaiende machine te maken.

Maar vooral omdat de factor geld in Europa veel ingewikkelder ligt dan in grootmachten China en de VS. De afgelopen jaren pompten grote EU-lidstaten flink geld in bedrijven om de concurrentie aan te kunnen met de staatssteun die de VS en China bieden. Maar de wrevel daarover in andere EU-landen groeit.

Het voedt bij sommige partijen en lidstaten de roep om een nieuwe discussie over gezamenlijke EU-investeringen, mogelijk gefinancierd met gemeenschappelijke schulden. Alleen al van die suggestie krijgen ze in Den Haag en Berlijn een hartverzakking. Maar de discussie gaat Europa de komende jaren zonder twijfel beheersen.

Uitbreiding en rechtsstaat: hoeveel landen?

Lange tijd zat de deur van de Europese Unie stevig op slot. Maar sinds de oorlog in Oekraïne en de toegenomen Russische dreiging staat ‘uitbreiding’ als onderwerp weer bovenaan de Europese agenda. De afgelopen twee jaar werden onder meer Oekraïne, Moldavië en Georgië in recordtempo gepromoveerd tot kandidaat-lidstaat en de komende jaren wachten ingewikkelde onderhandelingen.

Lees ook
NRC legt uit: nieuwkomers zullen de Europese Unie opschudden

Dat de EU de komende vijf jaar al zal uitbreiden is niet waarschijnlijk – daarvoor zijn kandidaat-lidstaten onvoldoende vergevorderd. Maar ondertussen moet de EU zich wel zelf voorbereiden op een mogelijk grotere kring landen. Wat betekent dat voor de huidige manier van besluitvorming, of voor de verdeling van het geld?

Daarbij komt dat de afgelopen jaren de zorgen over de afbrokkeling van de rechtsstaat in sommige EU-landen alleen maar zijn toegenomen: in de eerste plaats Hongarije, waar volgens veel analisten nauwelijks nog sprake is van een open democratie. Kennelijk lukt het de EU slecht om lidstaten bij de les te houden: zal dat met nieuwe lidstaten met korte democratische tradities veel beter gaan?

Hoe werkt het eigenlijk?

Op wie kun je stemmen?

Elke Europeaan kiest Europarlementariërs uit zijn eigen land. De lijsten van Nederlandse partijen worden aangevoerd door een keur aan ervaren Europarlementariërs, Brusselse oudgedienden, politieke insiders, een gerechtsdeurwaarder en opvallend veel mannen. Afgezien van DENK doen alle partijen uit de Tweede Kamer mee aan de verkiezingen.

Het Europees Parlement is het enige EU-orgaan dat rechtstreeks wordt gekozen. Meer Europeanen zijn van plan te gaan stemmen dan bij de voorgaande verkiezingen, aldus de jongste Eurobarometer. Voor het eerst mogen in Duitsland, België, Oostenrijk en Malta ook 16- en 17-jarigen stemmen, in Griekenland is de grens verlaagd naar 17-jarigen.

Lees ook
NRC zet ze op een rijtje: de Nederlandse lijsttrekkers van de partijen die op 6 juni meedoen aan de Europese verkiezingen

Voor een plek in het Europarlement geldt in Nederland geen formele kiesdrempel. Vijftien lidstaten hanteren die wel, variërend tussen 1,8 en 5 procent. Eén zetel in het Europees Parlement vertegenwoordigt evenveel Nederlanders als bijna vijf zetels in de Tweede Kamer.

In het verleden is wel eens geprobeerd de verkiezingen over de landsgrenzen te trekken, zodat een Nederlander op een Bulgaar zou kunnen stemmen, of andersom. In 2022 sneuvelde een wetsvoorstel voor het invoeren van transnationale kieslijsten door verzet van de lidstaten. De Franse president Emmanuel Macron is een voorvechter van het concept, maar het merendeel van de landen ziet het niet zitten, waaronder ook Nederland.

Hoeveel invloed heeft Nederland in de EU?

Toen het Verenigd Koninkrijk in 2016 besloot de EU te verlaten, viel voor Nederland een belangrijke ‘grote broer’ weg en werd het gedwongen meer voor zichzelf op te komen. Den Haag maakte van die nood ook een deugd, door een nieuwe positie in te nemen als een soort spelverdeler tussen grootmachten Duitsland en Frankrijk.

Daarin slaagde het relatief goed – vriend en vijand zijn het erover eens dat de invloed van Nederland in de EU de afgelopen jaren is gegroeid. Waar Nederland voorheen nog wel eens werd gezien als een botte dwarsligger, staat het nu eerder bekend als constructieve verbinder.

Cruciaal bij de groeiende invloed van Nederland was premier Mark Rutte. Van een schijnbaar ongeïnteresseerde euroscepticus ontwikkelde hij zich de afgelopen jaren tot een graag geziene, gezaghebbende senior aan de Europese onderhandelingstafel. Het betekende dat Rutte in de Europese pikorde mee kon doen met de leiders van grote landen.

Lees ook
Rutte telt in het buitenland mee – tot nu toe

Wie zijn opvolger als premier ook wordt, zij of hij zal die positie hoe dan ook verliezen – ervaring telt zwaar in Brussel. Daarbij komt dat van de partijen die nu onderhandelen over een nieuw kabinet een veel eurosceptischer geluid klinkt dan van de vorige coalities. De kans dat Nederland de komende jaren de ‘constructieve teamspeler’ blijft die ze afgelopen jaren was, lijkt klein.

En de invloed van Europarlementariërs?

De Europese Unie kent drie wetgevende machten:

Het Europees Parlement. Mag geen wetsvoorstellen doen, maar kan wel richting geven aan het wetgevende proces
De Europese Commissie. Doet wetsvoorstellen en houdt in de gaten of Europese afspraken en regels worden nageleefd
De lidstaten, georganiseerd in de Raad van de Europese Unie (ministers) en de Europese Raad (regeringsleiders)

Dat trio moet het ook elk jaar eens worden over de Europese begroting.

Europarlementariërs kunnen, anders dan bijvoorbeeld Kamerleden, zelf geen wetsvoorstellen doen, maar ze kunnen er wel over onderhandelen en zo invloed uitoefenen. De Europese Commissie doet wél wetsvoorstellen. Voor elk EU-land is er één Eurocommissaris, ze zijn een soort ministers met elk een portefeuille.

In onderhandelingen voeren de lidstaten vaak de boventoon, maar zonder medewerking van het Europarlement komen ze in de meeste gevallen niet ver. De snelste weg naar invloed is het rapporteurschap. De rapporteur voert namens het Europees Parlement de onderhandelingen over nieuwe wetsvoorstellen en moet een koers zien op te stellen waar een meerderheid zich in kan vinden.

Zo voerde PvdA-Europarlementariër Lara Wolters het woord op de wet maatschappelijk verantwoord ondernemen, Bas Eickhout (GroenLinks) over superbroeikasgassen (F-gassen) en rapporteerde CDA’er Tom Berendsen over het Europese industriebeleid.

Wat de Europarlementariërs niet kunnen: Eurocommissarissen naar huis sturen. Iets als een motie van afkeuring, zoals Kamerleden kunnen indienen als ze geen vertrouwen meer hebben in een minister – dat bestaat in het EP niet. Wel kunnen ze de héle Commissie naar huis sturen, al is dat nog nooit gebeurd.

Nieuwe wetten die op Europees niveau worden gemaakt, komen in twee vormen: de richtlijn en de verordening. Die laatste vorm is een precies geformuleerde wet die meteen voor de hele EU geldt, zoals bijvoorbeeld de regels voor data-roaming. Een richtlijn daarentegen moet in elke lidstaat eerst nog worden omgezet in en aangepast aan nationale wetgeving. Daar zijn deadlines voor, maar die worden vaak overschreden.

De politieke smaken in het Europees Parlement

Het Europees Parlement telt zeven fracties. Dat zijn grote vleugels waaronder veel verschillen schuilgaan. Aansluiting bij een fractie betekent in de praktijk meer financiële slagkracht en meer invloed.

Politici die in hun thuisland soms tegenover elkaar staan, zitten in Brussel bij elkaar in de bankjes. In de liberale fractie Renew werken D66 en VVD samen. VVD-lijsttrekker Malik Azmani zag zijn kans op een toppositie binnen die fractie verdampen, omdat zijn partij in Nederland met de PVV onderhandelt over een kabinet. Een samenwerking waar de Europese liberalen zich ongemakkelijk over voelen.

De grootste en meest invloedrijke fractie, de Europese Volkspartij (EVP), huisvest straks alle christen-democratische vertakkingen uit Nederland: CDA, BBB en NSC en de ChristenUnie. Het is de partij van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, geleid door de onopvallende maar machtige Manfred Weber, de afgelopen jaren aanvoerder van het verzet tegen groene wetgeving.

Lees ook
In Europa ligt de PvdA dichter bij D66 dan bij GroenLinks

Ondanks de gedeelde lijst waarmee ze de verkiezingen ingaan kiezen GroenLinks en de PvdA er voor om elk bij hun eigen Europese fractie te blijven. De PvdA, met zeven zetels de Nederlandse winnaar van de vorige Europese verkiezingen, valt onder de sociaal-democraten. Dat is na de EVP de grootste fractie. GroenLinks blijft onder de Groenen vallen. De Partij voor de Dieren maakt deel uit van de Linkse Fractie.

De politieke geestverwanten van Geert Wilders’ PVV verzamelen zich in de fractie Identiteit & Democratie. Het Duitse AfD, het Italiaanse Lega en het Franse Rassemblement National zijn daarbij aangesloten. Het is op dit moment nog een van de kleinere fracties, qua omvang vergelijkbaar met de Groenen. Na de verkiezingen gaat de fractie waarschijnlijk fors groeien – mogelijk tot een van de grootste. De PVV kwam bij de laatste verkiezingen niet over de kiesdrempel, maar kreeg na de Brexit toch een restzetel voor Marcel de Graaff, die later naar FvD vertrok.

Een andere conservatieve kracht in het Parlement die naar verwachting groter wordt, is de fractie van de Europese Conservatieven en Hervormers, waar JA21 en de SGP deel van uitmaken. De groep was de thuisbasis van de Britse Tories, nu spelen het Poolse PiS en de partij van de Italiaanse premier Meloni er een hoofdrol. FvD zat ook in deze fractie, maar schaart zich nu onder de ‘niet-ingeschrevenen’ die ervoor kiezen om zonder overkoepelende fractie te werken.

Hoe democratisch en transparant is de EU?

Hoe goed worden Europarlementariërs gecontroleerd? Het korte antwoord: het kan beter. Qatargate in 2022 en de Russische beïnvloeding via Voice of Europe laten zien dat het Parlement nog altijd vatbaar is voor beïnvloeding. Een medewerker van AfD-lijsttrekker Maximilian Krah werd eind april nog opgepakt op verdenking van spionage voor China.

De lobbyregels vertonen “zwakke punten en hiaten”, concludeerde de Europese Rekenkamer in april. En lobbyisten zijn er in Brussel overal. Dat merken rapporteurs, die door het parlementsgebouw lopen met een sliert belangenbehartigers achter zich aan. Wie ze ontmoeten hoeven de Europarlementariërs niet te op te geven – dat is optioneel.

Het angstbeeld dat ‘Brussel’ wetgeving over lidstaten uitstort, klopt niet: alle EU-landen, ook Nederland, zijn steeds nauw betrokken bij die wetgeving. Dat betekent uiteraard niet dat Nederland, of elk ander EU-land dan ook, altijd zijn zin krijgt.

Dat neemt niet weg dat kritiek op het democratische gehalte van de EU niet uit de lucht gegrepen is. Het Europarlement heeft nog altijd minder bevoegdheden dan landelijke parlementen. Dat Eurocommissarissen nauwelijks ter verantwoording kunnen worden geroepen wordt door critici gezien als een flinke omissie. En door alle ingewikkelde procedures is het voor burgers bovendien lastig echt grip te krijgen op hoe een wet tot stand komt, en wanneer ze invloed kunnen uitoefenen.

Daarbij speelt ook een rol: het aantal journalisten dat de Brusselse wetgevingsmachine volgt is nog altijd beperkt, zeker ten opzichte van het aantal journalisten in nationale hoofdsteden. Het betekent dat de pers in Brussel veel minder als kritische waakhond functioneert.

(Geen) geur van wilde beesten

Het knettert vaker niet dan wel bij debatten in het Europees Parlement. Parlementariërs klagen vaak over Eurocommissarissen die een minder relevante vervanger sturen als ze in een debat ter verantwoording worden geroepen. Al is de opkomst van de volksvertegenwoordigers zelf ook niet onbesproken. Het komt voor dat Commissievoorzitter Ursula von der Leyen voor een nagenoeg lege zaal staat.

Wat vurige debatten ook in de weg kan zitten, is de veelheid aan talen die de politici kunnen spreken. Voor alle 24 talen zijn live tolken beschikbaar, de EU is de grootste tolkenwerkgever ter wereld. Een Europarlementariër kan dus een meeslepende toespraak houden in het Bulgaars voor een zaal waarin verder niemand die taal spreekt.

Tegelijkertijd lijken deze verkiezingen inhoudelijk wel meer te knetteren dan voorgaande edities, door de grote thema’s die op dit moment spelen, zoals klimaat of de oorlog in Oekraïne. Dat kan ook verklaren waarom een hogere opkomst wordt verwacht dan in 2019.

Na de verkiezingen

Verkiezingsavond

Op de avond van donderdag 6 juni presenteert de NOS alleen een exitpoll. Omdat de definitieve resultaten pas na het sluiten van het laatste Europese stembureau bekend mogen worden gemaakt, moet er vervolgens tot zondagavond 9 juni worden gewacht. Op die avond zelf zullen exitpolls uit andere lidstaten worden gepubliceerd, in de dagen daarna volgen de daadwerkelijke uitslagen.

Hoe worden de topfuncties in Europa verdeeld?

Terwijl de verkiezingen van 6 tot en met 9 juni bepalen wie er in het nieuwe Europees Parlement komen, wordt het voor politici die azen op een topfunctie in de weken daarna pas écht spannend. De uitslag van de verkiezingen speelt vanaf dan een belangrijke, zij het niet doorslaggevende rol, bij de koehandel tussen Europese lidstaten over het verdelen van de ‘poppetjes’.

Een belangrijke rol, omdat het Europarlement bijvoorbeeld het laatste woord heeft over de goedkeuring van de voorzitters van de Europese Commissie en het Europees Parlement. Maar tegelijk ook niet doorslaggevend, omdat in het Europese ruilspel over de topfuncties tal van andere factoren óók een cruciale rol spelen.

De belangrijkste daarvan: wat willen lidstaten, en vooral de regeringsleiders? Volgens het EU-verdrag mogen zij een kandidaat naar voren schuiven voor het voorzitterschap van de Europese Commissie. Daarbij letten ze ook wel op de verhoudingen in het Europarlement: zo mag de grootste partij daar volgens traditie in elk geval de Commissievoorzitter leveren. Andere grote partijen mogen vervolgens weer aanspraak maken op andere topfuncties, bijvoorbeeld die van de president van de Europese Raad of die van EU-buitenlandchef. Ook geografie speelt een rol: is er een goede verhouding tussen kandidaten uit de verschillende delen van Europa?

Officieel spelen ook de zogeheten ‘Spitzenkandidaten’ een rol: een soort Europese lijsttrekkers die door de verschillende Europese partijen naar voren zijn geschoven als officiële kandidaat voor een topfunctie. Maar in 2019 negeerden regeringsleiders die ‘Spitzen’. In plaats daarvan schoven ze de Duitse minister Ursula von der Leyen als Commissievoorzitter naar voren.

Wie zijn in de running voor een topfunctie?

De vrouw die de meeste kans maakt op een topfunctie blijft Ursula von der Leyen. Zij is de ‘Spitzenkandidaat’ van de christen-democratische fractie in het Europees Parlement, wat de kans groot maakt dat zij er deze zomer opnieuw met de ‘hoofdprijs’ vandoor gaat: haar partij wordt vrijwel zeker de grootste én ze kan op brede steun rekenen onder regeringsleiders.

Lees ook
De vijf gezichten van EU-baas Ursula von der Leyen

Toch is die steun de afgelopen periode wel een beetje gaan wankelen. Vooral de Franse president Emmanuel Macron zaaide achter de schermen recent twijfel. Volgens Parijs is Von der Leyen te eigenzinnig en handelt ze te veel in het Duitse belang. Dat het Von der Leyens kansen echt schaadt wordt vooralsnog in Brussel niet verwacht. Regeringsleiders houden hun kaarten nu ook nog strategisch tegen de borst, om hun steun voor Von der Leyen niet te makkelijk weg te geven.

Maar niks is zeker in de Europese politiek: uiteindelijk moet Von der Leyen namelijk óók een meerderheid in het Europarlement achter zich krijgen. De verschillende politieke families zullen hun steun voor haar duur verkopen en eisen stellen: over politieke prioriteiten de komende jaren, of over andere topfuncties binnen haar Europese Commissie. Wanneer de stemming over de nieuwe Commissievoorzitter wordt gehouden is nu nog niet zeker, maar waarschijnlijk in september. In de weken en maanden daarna zal dan ook definitief worden welke andere Eurocommissarissen voor de komende jaren benoemd worden.

Regeringsleiders kiezen deze zomer ook een nieuwe voorzitter van de Europese Raad, als opvolger van Charles Michel. Deze persoon zal vrijwel zeker uit de ándere grote politieke familie komen: de sociaaldemocraten. Tot voor kort was de Portugees Antionio Costa de gedoodverfde kandidaat, maar nadat hij recent besmet raakte door corruptiebeschuldigingen is dat niet meer zo zeker. Een andere naam die genoemd wordt is die van de Deense premier Mette Frederiksen. In Italië wordt soms gehoopt dat ook de Italiaanse ex-premier en oud-voorzitter van de Europese Centrale Bank Mario Draghi voor het Raadsvoorzitterschap zou kunnen gaan. Maar de kans dat regeringsleiders zo’n uitgesproken, eigenzinnig persoon tot voorzitter van hun vergaderingen kiezen is klein.

Blijven nog over: het voorzitterschap van het Europees Parlement en de Hoge Vertegenwoordiger voor het Europees Buitenlandbeleid. Voor die eerste functie klinkt de naam van huidig Parlementsvoorzitter Roberta Metsola vaak: zij bekleedt die plek nu al 2,5 jaar en volgens velen naar tevredenheid. Op de plek van buitenlandchef komt waarschijnlijk een politicus uit de liberale fractie. De Estse premier Kaja Kallas zou volgens velen de geknipte kandidaat hiervoor zijn.

Op wie kan je stemmen bij de Europese verkiezingen 2024?

admin
April 23, 2024
0

Ervaren Europarlementariërs, Brusselse oudgedienden, politieke insiders, een gerechtsdeurwaarder en opvallend veel mannen voeren in Nederland de lijsten voor de Europese verkiezingen aan. Wat ze, eenmaal verkozen, doen in het Europees Parlement: onderhandelen over nieuwe Europese wetten, de EU-begroting, en de Europese macht controleren. Van de 720 Europarlementariërs komen er straks 31 uit Nederland.

Lees ook
Bij Europese verkiezingen staat dit keer veel op het spel

Dinsdag leveren de partijen hun kandidatenlijst in bij de Kiesraad. NRC licht hier de lijsttrekkers uit van de partijen die in de Tweede Kamer vertegenwoordigd zijn.

Sebastiaan Stöteler, PVVDeurwaarder die de islam ziet als ’totalitaire ideologie’

Gerechtsdeurwaarder Sebastiaan Stöteler (Almelo, 1983) werd sinds 2017, als beleidsmedewerker in de Provinciale Staten, klaargestoomd voor een carrière binnen de PVV. Sinds maart 2018 zit hij in de Almelose gemeenteraad en sinds december 2022 in de Provinciale Staten van Overijssel. In 2021 viel hij als nummer 25 van de Tweede Kamerlijst buiten de boot voor een Kamerzetel. Zijn adagium is ,,behandel een ander zoals uzelf behandeld wil worden’’, zei hij vorig jaar tegen RTV-Oost. Tegelijkertijd laat hij in de provinciepolitiek het klassieke PVV-geluid horen. ,,De PVV is de enige partij in Nederland die de islam ziet voor wat het is: een totalitaire ideologie die thuishoort in het rijtje met het fascisme, nazisme en communisme’’, valt op zijn Overijsselse PVV-pagina te lezen.

De positie van de PVV deze verkiezingen is interessant. In plaats van een Nexit, wil de partij de EU ,,van binnenuit hervormen’’. ,,Intensieve economische samenwerking is in ons belang.’’

Wel moet er minder geld en macht naar de EU, wil de partij minder asielmigratie en moet er een streep door ,,hysterische klimaat- en stikstofregels’’. Over de islam of moslims spreekt de partij in het programma met geen woord.

Bas Eickhout, GroenlinksInvloedrijke Europarlementariër moet rood-groen samenbrengen

Na vijftien jaar in het Europarlement is Bas Eickhout (Groesbeek, 1976) in Brussel inmiddels een gevestigde naam. Naast voorman van de gezamenlijke lijst GroenLinks-PvdA, is hij ook net als vijf jaar geleden tegelijk Europees aanvoerder van de Groenen. De afgelopen vijf jaar groeide de invloed van Eickhout, onder meer omdat de Groenen na een forse winst in 2019 in het Europarlement de positie van ‘kingmaker’ kregen. Maar vooral omdat er onder de ‘Green Deal’ stapels aan klimaatwetgeving gepresenteerd werden en Eickhout als coördinator van zijn eigen partij bij alles betrokken was.

Daarmee werd Eickhout de afgelopen jaren een centrale speler in Brussel – uit ranglijstjes komt hij standaard naar voren als de meest invloedrijke Nederlandse Europarlementariër. Het betekende ook dat Eickhout pragmatischer werd – steeds meer realo dan fundi. Tegelijk is de kritiek dat hij het allemaal wel érg goed weet en niet nalaat dat anderen voortdurend in te peperen, nooit verdwenen.

Lees ook
In Europa ligt de PvdA dichter bij D66 dan bij GroenLinks

Daar kan het ook gaan schuren: dat Eickhout boegbeeld is van de Groenen, terwijl hij óók de lijst van de Nederlandse sociaaldemocraten trekt. Sowieso wordt het de komende periode veel ingewikkelder om klimaatbeleid op de Europese agenda te houden, nu radicaal-rechts groeit en defensie en economie aan urgentie hebben gewonnen. Eickhout zal hard zijn best moeten doen de coalitie vóór de Green Deal in ere te houden.

Malik Azmani, VVDStreng op migratie, gedwarsboomd door de PVV

Malik Azmani (Heerenveen, 1976) kwam vijf jaar geleden naar Brussel met een ,,missie” of zelfs ,,roeping”: Europa ,,voeden met mijn ideeën” over migratie. In 2015 had het toenmalig VVD-Kamerlid een destijds omstreden voorstel gepresenteerd om asielzoekers voortaan buiten Europa te registreren en op te vangen. En in 2024 constateert Azmani graag: de EU is in zijn richting opgeschoven. Onlangs werd een ingrijpend pakket migratiewetten aangenomen, dat de grensmuren van Europa een stuk hoger optrekt.

Azmani genoot de afgelopen jaren zichtbaar als liberaal Europarlementariër en kreeg al bij het begin van zijn mandaat een invloedrijke plek als vicevoorzitter van zijn fractie. Onder collega’s wordt hij gewaardeerd. Maar zijn ambitie door te stoten naar plek één werd onlangs gesaboteerd door de formatieonderhandelingen die zijn partij met de PVV voert: voor veel Europese liberalen nauwelijks te verkroppen.

De komende periode zal Azmani als hij wordt verkozen proberen de Europese migratielijn nog wat verder aan te scherpen. Maar hoe invloedrijk hij kan worden, hangt ook sterk af van het formatieresultaat: komt het werkelijk tot een coalitie met de PVV, dan kan dat de positie van de VVD in Brussel flink schaden.

Gerben-Jan Gerbrandy, D66Oud-Europarlementariër die Dieselgate onderzocht

Gerben-Jan Gerbrandy (Den Haag, 1967) is er trots op dat hij in 2017 door Natuurmonumenten tot groenste politicus van het jaar werd uitgeroepen. De D66’er zat van 2009 tot 2019 al in het Europarlement, waar hij onder meer een kritisch onderzoeksrapport schreef over Dieselgate. Daarna werkte hij onder meer voor het lobbykantoor van de in opspraak geraakte D66-strateeg Frans van Drimmelen.

Behalve vergroenen, moet de EU wat Gerbrandy betreft ook een politieke wereldmacht durven zijn, zeker in het licht van de oorlog in Oekraïne. De antwoorden op grote vraagstukken liggen wat D66 betreft niet in minder EU. ,,Hoe groter de uitdaging, des te harder hebben we de Europese Unie nodig.’’ D66 wil het vetorecht van lidstaten afschaffen om zo sneller en democratischer te kunnen besluiten. Naast een sterke parlementaire democratie met meer tegenmacht, wil de partij meer Europese defensiesamenwerking en een grotere Europese begroting.

Dirk Gotink, NSCIngewijde spindoctor met nieuw eurokritisch geluid

Hij presenteert zich met nadruk als een ‘expert als het om de EU gaat’. En na ruim tien jaar in de gangen van het Europarlement te hebben rondgelopen, weet NSC-lijsttrekker Dirk Gotink (Haarlem, 1982) inderdaad uitstekend hoe het in Brussel werkt. Hij begon er als medewerker en voorlichter bij de Europese fractie van het CDA, stond in 2014 (zonder succes) op de CDA-lijst, maar won vooral aan invloed sinds hij eind 2018 als woordvoerder en spindoctor aan de slag ging voor Manfred Weber, de machtige fractievoorzitter van de Europese christendemocraten.

In die rol was Gotink de afgelopen jaren nauw betrokken bij de scherpere profilering die Weber voor zijn partij koos en waarin hij zich hard keerde tegen Eurocommissaris Frans Timmermans en een deel van zijn groene plannen. Gotink zal met een mogelijke NSC-fractie makkelijk kunnen integreren bij de Europese collega’s, maar zal tegelijk soms moeten uitleggen waarom uit die partij een soms flink eurokritischer geluid klinkt dan ze gewoon zijn – ook van Gotink zelf de afgelopen jaren.

Sander Smit, BBBBBB-uithangbord, voormalig CDA-medewerker in Brussel

Sander Smit (38) lijkt een ideaal uithangbord voor BBB. Zo komt hij uit Overijssel, het achterland van zijn partij. Smit is geboren en getogen in Twente en was raadslid (voor het CDA) in de gemeente Hof van Twente. Maar zijn wereld is groter dan Twente. Smit werkte ruim acht jaar in het Europees Parlement, onder meer als persoonlijk medewerker voor Europarlementariër Annie Schreijer-Pierik (CDA). Ook hield hij zich als beleidsmedewerker van de EVP-fractie bezig met onder meer landbouw, plattelandsontwikkeling, internationale handel, wildbeheer en visserij. Zijn doel in Europa: Europese wetgeving, zoals de Green Deal, aanpassen zodat ze meer rekening houden met de belangen van boeren, vissers en landbouworganisaties.

Tom Berendsen, CDAPleitbezorger van groene industriepolitiek

Toen Tom Berendsen als Europarlementariër aan de slag ging met industrie- en energiebeleid leken dat niet direct de thema’s waarmee je kon gaan schitteren. Maar sinds de energiecrisis, de revival van ‘industriepolitiek’ en groeiende zorgen over Chinese overnames, zat Berendsen alsnog op thema’s die politiek zeer urgent zijn. En dat hij al jaren ijvert voor ‘groene industriepolitiek’ sluit ook perfect aan bij het pleidooi van de nieuwe Haagse partijleider Henri Bontenbal daarvoor.

Tegelijk blijft de expertise van Berendsen wel wat technisch en een tikje saai – en daarmee ook zijn eigen profiel. Voor hij in 2019 Europarlementariër werd, studeerde hij bestuurskunde en werkte hij als accountant. De afgelopen jaren werkte Berendsen succesvol aan Europese plannen om strategische afhankelijkheden te verkleinen.

In de fractie van Europese christen-democraten komt hij straks waarschijnlijk twee nieuwe Nederlandse partijen tegen: BBB en NSC. Aan Berendsen de taak het CDA zichtbaar te houden, zowel in de huidige campagne als straks in het Europarlement.

ANja Hazekamp, PvddIntroduceerde de ‘plofkip’ in Brussel

Voor Anja Hazekamp is het lijsttrekkerschap routine, dit is haar derde ronde voor de PvdD in Brussel. Ze introduceerde de term ‘plofkip’ in het Europees Parlement in 2018, met een motie voor verbetering van het kippenwelzijn. De afgelopen jaren reisde ze door Europa om diertransporten te inspecteren.

De PvdD, onderdeel van de linkse fractie in het EP, wil onder meer een subsidiestop voor de agro-industrie, meer nadruk op omschakeling naar duurzame landbouw en afschaffing van fossiele subsidies. Hazekamp (Ter Apelkanaal, 1968) is bioloog en was onder meer beleidsmedewerker bij een Zeehondencrèche in Pieterburen, vervangend Tweede Kamerlid en lid van de Provinciale Staten in Groningen.

Gerrie Elfrink, SPOud-wethouder met ‘Bokito-gedrag’, trots op zijn lastpak-status

Vergroeid met Arnhem, vergroeid met de SP. Gerrie Elfrink (Zevenaar, 1974) is al sinds 1999 betrokken bij zijn partij, momenteel als penningmeester. Hij was eerder fabrieksarbeider, portier van een parkeergarage en leraar. Ook ging hij undercover als arbeidsmigrant bij een uitzendbureau. Sinds 2002 is Elfrink politiek actief in Arnhem: als raadslid, fractievoorzitter en wethouder. Hij is kritisch en altijd nadrukkelijk aanwezig.

Als wethouder werd hem, in een onderzoeksrapport, zelfs ‘Bokito-gedrag’ verweten. Dat mensen hem als lastpak beschouwen, noemde hij begin dit jaar in De Gelderlander een compliment. Daarin zei hij ook in Brussel te willen „blootleggen hoe het eraan toe gaat. Het is een plek waar het grote geld ongelofelijk veel macht heeft, terwijl het eigenlijk zou moeten gaan om de samenwerking van de mensen in Europa.”

Reinier van Lanschot, VoltPartijgrondlegger met pan-Europese idealen

Het zijn vooral mannen, de lijsttrekkers voor de Europese verkiezingen. Dat hebben ze bij Volt ook gedacht. Oprichter Reinier van Lanschot heeft op het laatste moment een ‘co-lijsttrekker’ gekregen: Anna Strolenberg, de nummer twee. Van Lanschot (1989, Saint-Germain-en-Laye) studeerde rechten en overzag de ontbijtgranen bij Ahold Delhaize, voor hij zich voltijds op Volt stortte.

Strolenberg, waarvan het nog minder waarschijnlijk is dat ze aan een zetel komt, werkt als voorlichter bij VluchtelingenWerk en is al langer actief binnen de partij. Van Lanschot gelooft in een federaal Europa, en heeft zich eerder tevergeefs ingezet voor transnationale kieslijsten voor de Europese verkiezingen. De pan-Europese partij heeft één Europarlementariër, de Duitse Damian Boeleslager.

Bert-Jan Ruissen, SGPEuropa remmen vanuit Krimpen aan den IJssel

SGP-Europarlementariër Bert-Jan Ruissen (Kruiningen, 1972), sinds 2019 in het parlement, heeft nooit een pied-a-terre genomen in Brussel. Hij houdt nog altijd kantoor in Krimpen aan den IJssel, en verblijft als hij moet doordeweeks in hotelkamers. De SGP wil Europa ‘remmen’, regelvermindering voor mkb’ers, en, uiteraard, een Bijbels geluid in Brussel vertolken. Ruissen zette zich in het Parlement in voor de visserij en tegen abortus.

De partij vormde de afgelopen decennia één Europese kandidatenlijst met de ChristenUnie. In 2019 braken ze over de vraag of ze nog thuishoren in de conservatieve ECR-fractie, waar toen ook FvD onderdeel van werd. De ChristenUnie verliet de fractie, Bert-Jan Ruissen bleef. Hij gaat op voor een tweede termijn, maar zetelbehoud zonder bundeling van krachten met de ChristenUnie lijkt onwaarschijnlijk.

Ralf Dekker, FVD‘Voor Europa, dus tegen de EU’

Ralf Dekker (Utrecht, 1957) werkte vanaf 1992 bij de Rabobank, waar hij van 2013 tot 2017 in de raad van bestuur zat. Na de verkiezingszege van FvD in 2019 werd Dekker Statenlid in Noord-Holland, later verving hij Tweede Kamerlid Simone Kerseboom. Naast huissommelier in de FvD-talkshow Forum Inside, is Dekker is ook voorzitter van het wetenschappelijk bureau en initiatiefnemer van de Renaissancescholen.

FvD is de enige partij in de Tweede Kamer die nog een Nexit bepleit. Dekker wil de steun aan Oekraïne stoppen en immigratie beperken om zo de ,,autochtone Europese bevolking’’ te beschermen. ,,Woke en lgbtqi+’’ moet bestreden worden, en het Europese klimaatbeleid moet van tafel. ,,Voor Europa, dus tegen de EU’’, is het motto.

ANja Haga, ChristenuniePlasticvrije Friesin met Christelijke waarden

,,Christen met een groen hart’’, noemt ChristenUnie-lijsttrekker Anja Haga (Drachten, 1976) zichzelf. De ,,Friesin in Europa’’ leeft naar eigen zeggen plasticvrij en zet zich als Europarlementariër dan ook in voor duurzaamheid, natuur en klimaat. Ze verzet zich tegen plannen om abortus toe te voegen aan het EU-mensenrechtenhandvest, omdat ze dat een zaak voor de lidstaten vindt.

De ChristenUnie verzet zich tegen de ,,drang naar ongebreidelde economische groei’’ en wil investeren in militair materieel voor Oekraïne. Ook wil de partij dat het makkelijker wordt digitale gegevens van het internet te verwijderen. Haga volgde in september 2023 Peter van Dalen op als Europarlementariër, die op verzoek van het landelijk bestuur plaatsmaakte om haar ervaring op te laten doen. Eerder werkte ze voor Staatsbosbeheer, was ze wethouder in Arnhem en Statenlid en fractievoorzitter in Friesland.

Michiel Hoogeveen, ja21Criticus van alles wat met Europese financiën te maken heeft

Michiel Hoogeveen (Leiden, 1989) arriveerde in 2019 in Brussel als persvoorlichter van de driekoppige fractie van Forum voor Democratie. Twee jaar later schoof hij door het vertrek van Derk-Jan Eppink naar de Tweede Kamer door naar een eigen zetel én stapte hij na een zoveelste schandaal rond partijleider Thierry Baudet, net als veel partijgenoten, over naar JA21.

Weer een jaar later verlieten zijn twee fractiegenoten die nieuwe partij en bleef Hoogeveen als enige JA21’er in Brussel over. De afgelopen drie jaar profileerde de Europarlementariër zich er als een scherp criticus van alles wat met Europese financiën te maken heeft: van het monetaire beleid van de Europese Centrale Bank via de digitale euro tot ‘eurobonds’. Daarmee bereikte hij ook online een schare critici van het financiële stelsel.

Ooit riep Hoogeveen nog op tot een ‘Nexit’, inmiddels pleit hij louter nog voor het ‘begrenzen’ van de EU. Met dat ‘realistische en haalbare’ geluid hoopt zijn partij de eurokritische Nederlandse kiezer voor zich te winnen.

Luister naar