Radicaal-rechts is de verrassing van de Griekse verkiezingen

Analyse

Griekse verkiezingen Zoals verwacht mag premier Kyriakos Mitsotakis doorregeren van de Griekse kiezer. Een erfopvolger van de verboden neonazistische partij Gouden Dageraad haalde zondag bijna 5 procent van de stemmen.

De extreem-rechtse partij Spartiates haalde 5 procent van de stemmen. Op een verkiezingsposter van de partij staat het portret van Ilias Kasidiaris, een kopstuk van de verboden neonazistische partij Gouden Dageraad. Kasidiaris zit momenteel een celstraf van 13,5 jaar uit.
De extreem-rechtse partij Spartiates haalde 5 procent van de stemmen. Op een verkiezingsposter van de partij staat het portret van Ilias Kasidiaris, een kopstuk van de verboden neonazistische partij Gouden Dageraad. Kasidiaris zit momenteel een celstraf van 13,5 jaar uit. Foto AFP

De Griekse premier Kyriakos Mitsotakis heeft het mandaat gekregen om door te regeren. Zoals verwacht kreeg zijn conservatieve partij Nea Dimokratia zondag, bij de tweede ronde van de parlementsverkiezingen, genoeg stemmen om in haar eentje een regering te vormen. Dit is mede te danken aan het Griekse electorale systeem, dat de grootste partij in de tweede ronde beloont met een flink aantal bonuszetels.

Mitsotakis haalde, net als bij de eerste ronde in mei, ruim 40 procent van de stemmen. De belangrijkste oppositiepartij, het linkse Syriza van oud-premier Alexis Tsipras, zakte verder weg in de kiezersgunst: van 20 naar 18 procent. Commentatoren verwachten dat Tsipras’ positie als partijleider hiermee verder onder druk komt te staan.

Volgens analisten werd Mitsotakis door de kiezer beloond voor de stabiliteit die hij het land de afgelopen vier jaar wist te brengen. Na jaren van economische malaise groeit de economie weer, en de gevolgen van de inflatie dempte hij door Griekse gezinnen financieel te compenseren. Ook zijn veel Grieken blij met zijn strenge migratiebeleid, dat internationaal flink bekritiseerd wordt wegens mensenrechtenschendingen.

Radicaal-rechts

De voornaamste verrassing in de tweede ronde werd gevormd door de radicaal-rechtse partij Spartiates, die bijna 5 procent van de stemmen haalde. Deze partij wordt gezien als opvolger van de verboden neonazistische partij Gouden Dageraad, waarvan de leiders in 2020 veroordeeld werden voor moord, poging tot moord en gewelddadige aanvallen op immigranten en linkse politieke tegenstanders. Ook twee andere radicaal-rechtse splinters, de Griekse Oplossing en Niki, haalden de kiesdrempel. Samen met Spartiates heeft deze flank bijna 13 procent van de stemmen gekregen.

Spartiates is de ideologische erfgenaam van de verboden partij Gouden Dageraad. Een van de veroordeelde politici van Gouden Dageraad, Ilias Kasidiaris, stichtte in de aanloop naar de eerste ronde van de verkiezingen vanuit de gevangenis een nieuwe partij, die in de peilingen aan een opmars begon nadat een ramp met een trein tussen Athene en Thessaloniki in februari 57 levens had geëist. Dat Kasidiaris als partijleider snel plaatsmaakte voor een tamelijk onbekende stroman, Vassilis Stingas, kon niet verhinderen dat de partij na een intens, polariserend debat, werd verboden vanwege de link met het neonazisme van Gouden Dageraad. Stingas richtte daarop Spartiates op en komt nu met die partij het parlement binnen. Zondagavond bedankte hij Kasidiaris voor diens steun.

Partijleider Vasilis Stingas (midden) van Spartiates op een persconferentie na de tweede ronde van de verkiezingen, zondag.
Foto Spyros Bakalis/AFP

Kasidiaris wist de afgelopen jaren vanuit de gevangenis een behoorlijke invloed uit te oefenen. Hij bereikte zijn volgers onder meer via de in Griekenland populaire chatapp Viber.

Zijn hernieuwde populariteit was, zegt politicologe Lamprini Rori van de Universiteit van Athene, dankte Kasidiaris vooral aan zijn „antisystemische en autoritaire” opvattingen. „Zijn aanhangers hebben geen vertrouwen in de politiek. Ze willen wraak nemen voor alle ellende in hun levens. Het zijn underdogs, voornamelijk mannen, die immigranten en de elite hekelen.”

Lees ook Het Griekse economische ‘wonder’? De burger profiteert niet altijd mee

Kasidiaris, zegt Rori, vertegenwoordigt die wens om wraak te nemen. „Zij staan buiten het systeem, en hij weet hun emoties goed uit te buiten.” Vanuit de gevangenis weet Kasidiaris zich volgens haar te profileren als een martelaar, een slachtoffer van de politieke elites. „Hij bespeelt zijn publiek meesterlijk.”

Kanaliseren van de woede

Oud-minister Yanis Varoufakis (Financiën) uitte na de tweede ronde zijn teleurstelling dat links niet van die onvrede wist te profiteren en „de bezuinigingsramp om te zetten in een progressief front en om het kanaliseren van de woede naar extreem-rechts te voorkomen”. Zijn eigen radicaal-linkse MeRA25 haalde opnieuw niet de kiesdrempel. Behalve Syriza zijn wel twee andere linkse partijen in het parlement gekozen. Pasok steeg licht, naar 12 procent van de stemmen, en het populistische Koers naar Vrijheid komt binnen met ruim 3 procent.