Prigozjin laat zijn huurlingen alsnog omkeren

Hij stond al bijna aan de poorten van Moskou, maar op het laatste moment beet Jevgeni Prigozjin toch niet door.

Na een even historisch als absurdistisch etmaal, waarin de huurlingenbaas een massale opstand ontketende, de zuidelijke stad Rostov aan de Don bezette en daarna met honderden militaire voertuigen dwars door Rusland oprukte naar de hoofdstad, draaide Prigozjin zijn eigen putsch plotsklaps de nek om.

Duizenden zwaarbewapende Wagner-strijders, zo kondigde Prigozjin zaterdagavond in een audiobericht aan, zouden onmiddelijk terugkeren op hun schreden. „In 24 uur zijn we tot bijna tweehonderd kilometer van Moskou opgetrokken zonder dat we ook maar een druppel bloed van onze strijders hebben vergoten. Nu is echter het moment aanstaande dat er bloed zal gaan vloeien”, zo zei Prigozjin. „Wij maken met onze colonnes rechtsomkeert en vertrekken in de andere richting.”

De aftocht van Prigozjin kwam tot stand na urenlange bemiddeling van de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko, die minstens twee keer belde met de Russische president Vladimir Poetin. Volgens het Wit-Russische staatspersbureau Belta „accepteerde” Prigozjin uiteindelijk „de voorstellen” van Loekasjenko om de opmars van Wagner te stoppen en ging hij akkoord met „vervolgstappen ter de-escalatie van de spanningen”. Op dat moment hadden eenheden van de Nationale Garde al posities ingenomen rond de uitvalswegen van Moskou en leek een slag om de Russische hoofdstad aanstaande.

Grondig voorbereide muiterij

Prigozjins muiterij – de grootste opstand sinds de mislukte staatsgreep van 1991 – begon na een vermeende raketaanval van het Russische leger op kampementen van Wagner in Oekraïne, maar moet grondig zijn voorbereid. Beelden van Russische weggebruikers toonden goed geordende colonnes met tanks op opleggers, luchtafweersystemen met draaidende radars en een stoet aan tankwagens om de voertuigen van brandstof te voorzien. De Wagnerianen haalden een helikopter en een transporttoestel uit de lucht; wegversperringen van overdwars geparkeerde vrachtwagens werden bijna achteloos opzij geschoven.

De vraag is daarom wat Prigozjin werkelijk heeft bewogen om zijn staatsgreep alsnog een halt toe te roepen. Volgens Loekasjenko’s persdienst zou er een „absoluut voordelig en acceptabel voorstel voor het beëindigen van de situatie” op tafel liggen, met „veiligheidsgaranties voor de Wagner-strijders.” Of er ook is ingegaan op Prigozjins eis dat de leiding van het Russische ministerie van Defensie ter verantwoording moet worden geroepen, was zaterdagavond niet duidelijk.

Lees ook: Wagner-leider Prigozjin dreigt op te trekken naar Moskou. Wat ging vooraf aan zijn muiterij?

De Russische president leek het afgelopen etmaal zijn zelfbeheersing te hebben verloren. IPrigozjin richtte zijn woede niet op Poetin maar uitsluitend op de Russische stafchef Valeri Gerasimov en minister van Defensie Sergej Sjojgoe. In antwoord daarop was het juist het Kremlin die de boel op scherp zette. De autoriteiten begonnen een strafzaak wegens het oproepen van een staatsgreep – een vergrijp waarop 20 jaar gevangenisstraf staat. In een grimmige televisietoespraak sprak president Poetin zaterdagochtend van „verraad” en van een „mes in de rug” en maakte hij een directe vergelijking met de Russische Revolutie van 1917.

De grote vraag is daarom hoe het Kremlin de geest weer in de fles krijgt, nu een directe confrontatie lijkt te zijn afgewend. Om de zware verliezen in Oekraïne te compenseren, is Poetin steeds zwaarder gaan leunen op Prigozjins huurlingenleger. Wagner mocht duizenden gevangenen ronselen en de dood in jagen bij Bachmoet. Tegelijkertijd liepen de spanningen met het reguliere leger in een hoog tempo op, niet in de laatste plaats vanwege een bijna constante stroom aan video-speeches waarin Prigozjin nietsontziende kritiek spuide over de defensieleiding. Daarbij liet de Wagner-baas zich laatdunkend uit over Poetin zelf en trok hij nut en noodzaak van de oorlog in Oekraïne in twijfel. Russische burgers kunnen voor dergelijke opmerkingen zware gevangenisstraffen krijgen.

Uitwijk naar Wit-Rusland

Veel gevaarlijker nog voor Poetin is dat de interne zwakte van zijn régime is blootgelegd. Het Kremlin eiste dat Priogzjin zich zou onderwerpen aan het Russische ministerie van Defensie, maar Wagner weigerde een contract te tekenen. Toen de huurlingen in opstand kwamen, bleek Poetins Nationale Garde, een enorme paramilitaire organisatie waar zeer veel in is geïnvesteerd, niet in staat om effectief op te treden. De Russische politie en vooral de Russische strijdkrachten hielden zich deze zaterdag zelfs opvallend afzijdig. Rostov-aan-de-Don, een strategische stad van waaruit de Russische oorlog in Oekraïne wordt aangestuurd, viel zonder dat er een schot werd gelost.

De Russische troepen aan het front mogen er tot nu in geslaagd zijn het Oekraïense offensief min of meer het hoofd te bieden, in Rusland zelf lijkt sprake van een machtsvacuüm, zo heeft Prigozjin met zijn pijlsnelle opmars aangetoond. Dit kan andere warlords, zoals de Tsjetsjeense leider Ramzan Kadyrov, zou dit mogelijk op ideeën kunnen brengen. Prigozjin zelf leek zaterdagavond door de zijdeur te verdwijnen. , naar Wit-Rusland. Poetins woordvoerder Dmitri Peskov zei dat de huurlingenbaas zou vertrekken naar Wit-Rusland. De strafzaak tegen Prigozjin zou worden geseponeerd.

De bevolking van Rostov-aan-de-Don leek het niet te deren. Nadat de lokale bevolking van de eerste schrik was bekomen gingen jolige twintigers op de foto met de Wagnerianen. Toen de huurlingen zaterdagavond aanstalten maakten om te vertrekken, werd er zelfs geapplaudiseerd en gejoeld: ‘Wágner! Wagner!’