N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Nederland staat op de 28ste plek in de jaarlijkse ranglijst van gelijkheid tussen mannen en vrouwen in 146 landen. Op de Global Gender Gap Index 2023 van het World Economic Forum staat Nederland direct onder Mozambique, Australië en Chili. Buurlanden België en Duitsland staan wel in de top 10, net als – traditiegetrouw – Zweden, Noorwegen en Finland. IJsland gaat voor het veertiende jaar op rij aan kop. In absolute zin is de gendergelijkheid iets verbeterd, maar met slechts 1 procent ten opzichte van vorig jaar. Toen kwam Nederland ook al op de 28ste plek uit.
Volgens Henk Volberda, een van de onderzoekers aan de Universiteit van Amsterdam die de Nederlandse data voor het onderzoek verzamelde, is die uitslag „teleurstellend”. „Als Duitsland en België wel in de top 10 staan, vraag je je wel af: waarom blijft Nederland zo ver achter?” De afgelopen drie jaar waren volgens hem „hoopgevend” voor Nederland, dat in 2020 nog op de 38ste plek stond en daarna omhoog klom. „We hadden gehoopt dat die trend door zou zetten. De overheid heeft kleine verbeteringen doorgevoerd op het gebied van gendergelijkheid, maar die vallen in het niet bij de progressie in andere landen.”
Het „pijnpunt” van Nederland in vergelijking met andere landen ligt volgens Volberda vooral bij de beperkte politieke invloed en economische kansengelijkheid voor vrouwen. „Met het aantal vrouwen op ministersposten gaat het goed, maar in de Tweede en vooral ook de Eerste Kamer zijn de mannen nog ruim in de meerderheid.” In de politieke rangschikking wordt ook meegewogen hoeveel jaar een land een vrouwelijke leider heeft gehad – in Nederland is dat nog nooit voorgekomen.
Vrouwen aan de top
Vooral het aantal vrouwen op hoge posities in Nederland ligt een stuk onder het wereldwijde gemiddelde. Slechts 13,7 procent van de Nederlandse bedrijven heeft vrouwelijke topmanagers. „Op de werkvloer en in startfuncties zien we een evenredige verdeling, maar dat komt niet terug in leidinggevende functies – ook niet in sectoren waar vrouwen in de meerderheid zijn, zoals het onderwijs en de gezondheidszorg.” Uit het onderzoek blijkt dat de werving van vrouwen op topposities afgelopen jaar terugliep.
In startfuncties is de loonkloof tussen mannen en vrouwen niet zichtbaar – sterker nog: vrouwen verdienen gemiddeld meer – maar die begint te verschijnen als vrouwen de leeftijd van 30 bereiken. „Op die leeftijd krijgen vrouwen gemiddeld kinderen en dan blijkt het moeilijk om zorgtaken en werk te combineren”, zegt Volberda. „Kennelijk worden die niet genoeg gedeeld met partners.” Van de werkende vrouwen heeft volgens de Global Gender Gap Index 77,7 procent een parttimebaan, tegenover 45,6 procent van de mannen.
Nederland staat op plek 134 van de 146 voor levensverwachting voor vrouwen en lijkt daardoor slecht te scoren, maar volgens Volberda is dat misleidend. „Eigenlijk doen we het goed op dat gebied. Vrouwen worden in Nederland ouder dan mannen, maar dat is in heel veel andere landen ook”, legt hij uit. „Omdat de genderkloof wat gezondheidszorg betreft bijna helemaal gedicht is, liggen die aantallen heel dicht bij elkaar. Maar er zijn veel landen waar vrouwen relatief nog veel ouder worden dan mannen.” Het cijfer dat Nederland krijgt voor gezondheidszorg is dan ook hoog – 0,962 waar een score van 1 het hoogst haalbare is.
Heroverwegen
Volgens Volberda toont de Nederlandse plek op de ranglijst dat de overheid „het emancipatiebeleid moet heroverwegen.” Hij ziet daartoe meerdere mogelijkheden. „In Noorwegen bestaat bijvoorbeeld een wet waardoor 40 procent van elke raad van bestuur van beursgenoteerde bedrijven vrouw moet zijn. En in IJsland krijgen mannen en vrouwen even lang ouderschapsverlof.” Gratis kinderopvang zou ook helpen voor de arbeidsparticipatie van vrouwen. Eind april maakte het kabinet bekend dat de veelbesproken invoering van de bijna gratis kinderopvang in Nederland met twee jaar is uitgesteld tot 2027.
In totaal is de genderkloof in Nederland voor 77,7 procent gedicht. Het onderzoek schat dat als de emancipatie van vrouwen op dezelfde snelheid doorgaat als de afgelopen zeventien jaar, vrouwen in de hele wereld pas gelijkheid zullen bereiken in het jaar 2154.