Afval als performancekunst in de straten van Kinshasa

In steden in Nederland heb je op straat stilstaande levende standbeelden. In Kinshasa heb je bewegende levende beelden. Performancekunstenaars hullen zich in kostuums gemaakt van afval; elk pak vertelt een eigen verhaal. Zo loopt Shaka Fumukabaka in een kostuum dat hij gemaakt heeft van afgedankte en incomplete plastic poppen. Ingedeukte hoofden, benen, armen vormen samen het pak. „Ik maak mensen er bang mee”, vertelde hij aan de Duitse tv-zender ARD. „Het is de angst die ik als kind ervoer tijdens de oorlog in oost-Congo. De oorlog is een monster dat ik nog steeds met me meedraag.” Telkens als hij het pak draagt draagt hij uit wat hij zelf heeft beleefd als kind.

Zo loopt afval en geschiedenis door de straten van de Congolese hoofdstad Kinshasa. Shaka is maar een van de vele voorbeelden. De straatkunstenaars willen een maatschappelijk probleem onder ogen brengen: de een levert kritiek op de westerse massaconsumptie die ook Congo in haar greep krijgt en op het afval uit het westen dat in Kinshasa in vuilnishopen is terug te vinden, de ander wil met het kostuum vervuiling aan de kaak stellen of geweld, zoals Shaka Fumukabaka.

Falonne Mambu transformeert zich tot ‘Electric Woman’. Met haar kostuum van elektriciteitsdraden wil ze een verband leggen tussen de vele avonden waarop de stroom in de stad uitvalt, en geweld en verkrachting. Vrouwen kunnen niet veilig over straat in de donkerte, terwijl ze ook thuis sneller slachtoffer zijn van huiselijk geweld. Als vrouwen de straat op gaan om te protesterend doet Falonne Mambu mee, in haar elektrakostuum.

Flory Sinanduku heeft een pak gemaakt van plastic injectie-naalden waarmee hij de gezondheidszorg aankaart. Toen zijn moeder ziek werd, merkte hij hoe slecht alles geregeld is voor wie niet kan betalen of weigert bij te dragen aan de ook in de medische wereld alomtegenwoordige corruptie. „Als je geen geld hebt, ga je eenvoudigweg dood”, zegt hij tegen de ARD.

De Vlaamse fotograaf Kris Pannecoucke fotografeerde veel van deze performers (net als overigens de Franse fotograaf Stéphan Gladieu die hetzelfde onderwerp koos). Volgens hen gaan de kostuums terug op de pre-koloniale tijd. Vroegere kostuums werden van natuurlijke producten gemaakt, enkele zijn er in musea in Europa terecht gekomen. Het katholicisme dat met het kolonialisme aan Congolezen werd opgelegd maakte een einde aan het gebruik. Nu zijn ze dus terug, zij het dat de natuurlijke materialen zijn vervangen door afval. Zo is deze kunst een vorm van recycling, in historische en materiele zin. En toch steeds weer nieuw, want elk pak vertelt een eigen verhaal.