N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Reportage
Autorijden met een beperking Gespecialiseerde bedrijven hebben door alle elektronica steeds vaker moeite reguliere auto’s om te bouwen voor mensen met een lichamelijke beperking.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101776540-3cad08.jpg)
Vrijheid is wat de auto voor velen belichaamt maar voor mensen met een lichamelijke beperking geldt dat helemaal. „Ik vind rijden ontzettend lekker”, zegt Eva Eikhout (27) tijdens een rit in haar omgebouwde Volkswagen Transporter. Ze rijdt sinds zeven jaar zelf. „Ik weet nog dat ik de auto ging ophalen. Ik was zo blij dat ik heel hard moest huilen.”
Het allermooiste is dat je op de weg niet voortdurend wordt herinnerd aan je beperking, zegt Eva Eikhout. Ze omschrijft haar beperking zelf als „een grotendeels afwezigheid van ledematen”, ze is slechts 1.14 meter groot, maar tijdens het autorijden merkt niemand daar iets van.
Wat ik funny vind: als mensen naar de chauffeur zoeken en niet in de gaten hebben dat ik dat zelf ben
Eva Eikhout
„Wat ik stiekem heel lekker vind is dat je in de auto niet anders bent dan de rest. In het verkeer kun je blenden. Mensen toeteren naar mij zoals ze naar anderen toeteren. En wat ik ook wel funny vind, is dat als ik de auto uit stap, andere mensen naar de chauffeur zoeken en niet in de gaten hebben dat ik dat gewoon zelf ben.”
Ze geeft gas, stuurt en remt met kleine bewegingen van haar armpje op een joystick. Ze schakelt Flitsmeister in, de app die waarschuwt voor snelheidscontroles. „Ik rijd vaak te hard en ik heb veel te veel boetes gekregen.”
We hebben afgesproken in het Betuwse Andelst, op de hoofdvestiging van een bedrijf dat auto’s aanpast aan de individuele behoeften van mensen met een lichamelijke beperking. Deze bedrijven luiden de noodklok, nu zij steeds vaker moeite hebben reguliere auto’s om te bouwen. „Nieuwe systemen om bestuurders te helpen bij het autorijden kunnen ons straks flink in de weg gaan zitten”, zegt Jan Jonkheid, mede-eigenaar van Bever.
‘Het is steeds weer maatwerk’
In de werkplaats showt hij reguliere auto’s die van een ander soort gaspedaal worden voorzien om een bestuurder met een lichamelijke beperking in staat te stellen te rijden, maar ook wel volledig worden omgebouwd, zodat die er met een rolstoel in kan rijden en tot achter het stuur kan rollen. Jonkheid: „Het is steeds weer maatwerk.”
Een toenemend aantal functies in auto’s ontlast de bestuurder bij de rijtaak. Deze vergroten de veiligheid, bijvoorbeeld door de auto automatisch binnen de markeringen te houden; te waarschuwen voor vermoeidheid; afstand te houden tot voorgangers op de weg, enzovoort. Deze hulpfuncties worden elektronisch aangestuurd en het is deze elektronica die wordt afgeschermd, vaak onder druk van Europese regels – met als gevolg dat ‘aanpassers’ zoals Bever er niets aan kunnen veranderen. Jonkheid: „Vroeger had je alleen auto’s met een stuur waar je met je handen aan moet draaien. Straks zitten er allerlei motoren in de auto die dat stuur of dat gaspedaal kunnen bedienen. De software ervoor kan worden misbruikt door mensen die kwaad willen, bijvoorbeeld door een update of apparaatje te laden. Dan kan het zomaar gebeuren dat een vijandige mogendheid al die mooie auto’s gaat kraken en ze allemaal tegelijk naar het Binnenhof laat rijden – ik noem maar iets. Het is dus te begrijpen dat die systemen worden afgeschermd. Maar wij kunnen er straks óók niet meer bij.”
Het zijn fabrikanten die auto’s veiliger en comfortabeler maken, en het zijn overheden die de fabrikanten voorschrijven hun elektronica af te schermen. „Er moet iets gebeuren”, zegt Helmut van der Smitte, begeleider bij het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) van mensen met een lichamelijke beperking die leren rijden. Van der Smitte: „Met de autoaanpassers en de rijschoolhouders proberen we de klant mobiel te krijgen. De techniek en de regels lijken ons dat nu onmogelijk te maken. Een merk als Mercedes trekt nu al een muur op, andere merken volgen misschien.”
Autorijden is een stuk levensgeluk
Helmut van der Smitte van het CBR
Hoogst ongelukkig, meent het CBR. Van der Smitte: „Als je niet mobiel bent, loop je een grotere kans op vereenzaming. Voor een zwaar lichamelijk gehandicapte geldt dat helemaal. Je wilt niet altijd afhankelijk zijn van een ander en een ander kan je ook niet altijd vervoeren. Ze willen een keuze hebben, net als iedereen. Autorijden is een stuk levensgeluk.”
Brancheorganisatie RAI Vereniging sluit zich aan bij de klachten. Rijhulpsystemen, het op afstand updaten en de bescherming daarvan tegen kwaadwillenden zijn prachtig, maar het rijden moet de niet-gangbare bestuurder niet onmogelijk worden gemaakt, stelt RAI-beleidsadviseur Kees Pereboom. „ Het is misschien begrijpelijk dat er algemene Europese regels zijn, maar nationale overheden zouden toch uitzonderingen mogelijk moeten maken. Een land als Nederland moet toch bewegingsvrijheid hebben? Men is nu wel erg recht in de leer.” Alarm slaan is nodig, vinden organisaties als Bever en RAI, nu ook in de plannen van minister Mark Harbers (Infrastructuur, VVD) voor automobiliteit, die donderdag in de Tweede Kamer worden besproken, vrijwel niets is geregeld voor lichamelijk beperkte automobilisten. „Er is nu geen sprake van inclusief beleid”, zegt ook de woordvoerder van het CBR.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101776543-d3268b.jpg|https://images.nrc.nl/pXGF_cWoyBDioiCkAHpwcaLOFHA=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101776543-d3268b.jpg|https://images.nrc.nl/HCvlp3acus5uOSPSN_Jvrmy7u0Q=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101776543-d3268b.jpg)
Foto Dieuwertje Bravenboer
Eva heeft ‘zó veel stress gehad’
Eva Eikhout draait haar auto een parkeerplaats op. „De kwaliteit van mijn leven is aanzienlijk gestegen. Ik heb in mijn leven zó veel stress gehad.” Op de middelbare school miste ze veel sociale contacten en ook tijdens haar studie communicatie en media design kon ze niet het gewenste studentenleven leiden. „Terwijl anderen gezellig een drankje deden, stond mijn taxi al weer klaar en kon ik niet mee.”
Intussen heeft ze een vol leven. „Straks naar Apeldoorn. Morgen naar Amsterdam. Donderdag naar Oss. Vrijdag naar Den Haag.” Ze doet mee aan een dansproject, maakt tv-programma’s en YouTube-series. Ze leidt panelgesprekken. „Het werk dat ik nu doe en de carrière die ik heb, had ik echt never ever ever kunnen hebben zonder mijn auto.”
