Het kabinet wint tijd, maar doet ook lastige toezeggingen rond het Landbouwakkoord

Met een strakke blik kwam LTO-voorzitter Sjaak van der Tak woensdagnacht na half een het nieuws brengen. Na urenlang praten met premier Mark Rutte en vijf ministers stapte de land- en tuinbouworganisatie tóch niet uit de onderhandelingen over het Landbouwakkoord. „Het kabinet heeft bewogen”, zei Van der Tak in de hal van het ministerie van Landbouw. „Zodanig dat er cruciale stappen zijn gezet.”

Wélke stappen dat waren, dat wilden Van der Tak en landbouwminister Piet Adema (ChristenUnie) niet zeggen. Alleen dat het kabinet ze ging uitwerken, en dat volgende week verder wordt gepraat. Zo eindigde de „schorsing” in het overleg die LTO ’s middags had aangevraagd – „tot ieders verrassing”, zei Adema toen.

Het was een lange, onvoorspelbare woensdag, waarin de moeizame onderhandelingen over de hervorming van de landbouw tot 2040 bijna leken te klappen. Het kabinet heeft een week tijd gewonnen, maar volgens Haagse bronnen ook toezeggingen gedaan die lastig zijn waar te maken.

Maximum koeien

LTO wil bijvoorbeeld geen maximaal aantal koeien per hectare, om tot meer duurzame landbouw te komen. Geen algemene maatregelen voor de bodem-, water- en luchtkwaliteit; boeren moeten per bedrijf zelf kunnen regelen hoe ze schoner gaan werken. En LTO wil dat het kabinet meer doet voor de legalisering van ‘PAS-melders’, boeren die zonder vergunning mochten werken, totdat de Raad van State in 2019 de voormalige stikstofaanpak blokkeerde.

Op deze en andere punten heeft het kabinet woensdag beloofd de boeren meer tegemoet te komen. Lukt dat onvoldoende voor LTO, dan dreigt die organisatie na maanden alsnog uit het overleg te stappen. Als de belangrijkste agrarische organisatie stopt, lijkt het verdere overleg met de provincies, supermarkten en een natuurorganisatie ook zinloos.

Lees het artikel Een scheve machtsverhouding tussen landbouwministers Van der Wal en Adema belemmert het landbouwakkoord

Discussies worden scherper aan het eind van onderhandelingen, relativeerde minister Adema woensdagnacht na afloop. Maar eerder op de dag was de ontgoocheling zichtbaar toen het overleg in Villa Ockenburgh in Den Haag werd afgebroken. Er was in de avond een diner gepland voor de onderhandelaars aan de hoofdtafel. De gerechten zijn uiteindelijk maar geschonken aan een Haagse stichting tegen armoede en voedselverspilling.

Nieuwe Oogst

Het bestuur van LTO had dinsdagavond al besloten om het overleg af te breken, volgens bronnen. Ledenvakblad Nieuwe Oogst meldde woensdagochtend als eerste dat het Landbouwakkoord zou klappen.

In Villa Ockenburgh waren die ochtend nog de nieuwe conceptteksten uitgedeeld. Een nieuw deel ging over meer flexibiliteit in de afspraken: er zouden tussentijdse ‘meetmomenten’ komen, om te kijken hoe het stond met de natuurdoelen plus het nieuwe verdienmodel van boeren op weg naar 2040.

Tegen de media zei LTO-voorzitter Van der Tak dat hij om een schorsing had gevraagd „na lezing van nadere stukken”. In werkelijkheid had hij daarvoor al tegen minister Adema gezegd dat LTO zou stoppen. Adema legde daarop contact met premier Rutte, die midden in het debat over de Nederlandse militaire inzet in Indonesië (1945-1950) zat. Zo werd het LTO-bestuur met klem uitgenodigd om ’s avonds toch nog verder te praten.

Voor LTO lijkt woensdag hoe dan ook een publicitair succes. Of het Landbouwakkoord er nu komt of niet, Van der Tak kan straks zeggen dat zijn organisatie in de onderhandelingen álles heeft gedaan wat het kon. Na de schorsing ’s middags kon LTO ineens in gesprek met premier Rutte en een zware kabinetsdelegatie.

Sommigen hadden op woensdagavond vast wat beters te doen – CDA-minister Hugo de Jonge (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening) bijvoorbeeld twitterde blij dat zijn zoon was geslaagd.

Tegelijkertijd zit LTO in een lastige positie rond het Landbouwakkoord. Indien LTO de onderhandelingen écht afbreekt, verspeelt zij veel krediet als vaste gesprekspartner van de overheid. Dit kabinet kan dan met een eigen plan komen voor de landbouw en minder geld beschikbaar stellen. De onderhandelingen hebben ook rust gebracht na het hevige boerenprotest van vorige zomer. Het zou goed kunnen dat als de LTO uit het overleg stapt, de omgekeerde vlaggen en trekkers en hooibalen op de snelwegen weer terugkeren.

Achterban

Sluit LTO wél een akkoord over duurzame hervorming van de landbouw, dan gaan de maatregelen de achterban hoe dan ook raken. De LTO-leden mogen zich nog uitspreken over een onderhandelingsakkoord. Als een duidelijke meerderheid het akkoord zou afwijzen, komt het bestuur van LTO onder druk te staan – en mogelijk de organisatie als geheel. Er is niet één ‘LTO-boer’: boven en onder de rivieren is er een groot verschil in de ruimte om vee te houden.

Lees het artikel Het landbouwakkoord komt maar niet dichterbij. Wat als het er helemaal niet komt?

Het kabinet heeft haast om voor het politieke zomerreces alsnog tot een onderhandelingsakkoord te komen. Een Landbouwakkoord kan ook rust brengen rond de aanpak van grote uitstoters van stikstof, de piekbelasters, die net van start is gegaan. Maar als het akkoord klapt, brengt dat landbouwminister Adema en het kabinet als geheel in de problemen.

LTO aan de andere kant ziet steeds meer provincies waar de verkiezingswinnaar BoerBurgerBeweging nieuwe coalities weet te vormen. Zoals in Zeeland, Zuid-Holland, Gelderland, Flevoland, Limburg, Overijssel en Noord-Brabant. Dat verandert de machtsverhoudingen tussen provincies en het kabinet, dat intern toch al verdeeld is over de stikstofaanpak. Het CDA wil immers opnieuw gaan onderhandelen over 2030 als streefjaar voor de halvering van de uitstoot. Zo vormt tijd ook een factor rond het Landbouwakkoord, dat er eigenlijk afgelopen winter al had moeten zijn.