N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Is netbeheerder Liander aansprakelijk voor de brand die ontstond in de elektriciteitskast van de cocktailbar? Slechts ten dele, vindt het gerechtshof, ondanks het gebrek aan controle.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/06/data101710658-0d48eb.jpg)
De zaak
In een Amsterdamse luxe cocktailbar brak in september 2014 brand uit. De oorzaak bevond zich in de verzegelde ‘huisaansluitkast’, de schakeling in de meterkast tussen de stroom die van buiten komt en de leidingen in het pand. Daarin had de monteur een elektrische zekering met een te groot vermogen geplaatst, met oververhitting tot gevolg. Nog net op tijd kan de schoonmaker – de brand brak ’s nachts uit – het pand verlaten.
Wie is nu aansprakelijk? Is het de netbeheerder, omdat die de leidingen beheert, en behoort de aansluitkast tot die leidingen? Of is het de bareigenaar, die het pand huurt waarin de aansluitkast staat? Wat zegt de wet, en wat zegt het contract dat beide partijen hebben gesloten?
Feit is dat foto’s laten zien dat de aansluitkast niet meer open is geweest sinds een monteur van Liander hem in 2006 opende en afsloot met een geel zegel. De rechtbank bepaalt dat netbeheerder Liander aansprakelijk is: die moet 300.000 euro betalen aan de bareigenaar, omdat zij de aansluitkast als netbeheerder gebruikt. Maar Liander zoekt het hogerop.
De uitspraak: Grotendeels toegewezen
Het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden stelde twee weken geleden Liander in het gelijk. In de uitspraak gaat het uitgebreid over de wettelijke bepalingen die de ‘risicoaansprakelijkheid’ regelen in dit soort situaties. Doorslaggevend is echter de ‘aansluit- en transportovereenkomst’ tussen Liander en de elektriciteitsgebruiker. Volgens het hof is de netbeheerder aansprakelijk omdat die verplichtingen uit die overeenkomst niet nakwam: de monteur van Liander had die foute zekering niet moeten laten zitten. Maar volgens de algemene voorwaarden die in het contract staan, is Liander uitgesloten van aansprakelijkheid voor bedragen boven de 1.400 euro. De bareigenaar, die niet verzekerd is, heeft alleen recht op 1.400 euro en moet ook nog een deel van de kosten van de schade-experts terugbetalen.
Commentaar
Advocaat van de bareigenaar is Gijs Volders, van Vissers Legal: „Op de zitting ging het veel over de foto’s, ook of daarop te zien was of het zegel nu wel of niet geel was. Het is nu duidelijk: Liander heeft minstens acht jaar lang haar eigen apparaten niet gecontroleerd, en dus al die jaren de onveilige situatie laten voortbestaan, in strijd met de wet. Het is terecht dat Liander voor dit soort fouten aansprakelijk kan worden gehouden.” Maar tevreden is Volders allerminst, nu het hof besloot dat de algemene voorwaarden zowat alle claims uitsluiten. „Jarenlang is de wettelijke veiligheidsnorm geschonden, onder verantwoordelijkheid van Liander. En de veiligheid wordt niet gecontroleerd, ook niet bij particulieren. Als je dat en de gevolgen van deze brand afzet tegen de financiële belangen van Liander, dan is het niet terecht dat die belangen zwaarder wegen.” Zo wordt Liander niet gestimuleerd om mogelijk onveilige situaties beter te controleren, vervolgt hij. „Omdat het zich kan verschuilen achter de algemene voorwaarden, wordt de wettelijke verplichting een lege huls.”
De rechtbank had nog beslist dat de aansprakelijkheidsbeperking in de algemene voorwaarden voor de bareigenaar „onredelijk bezwarend” was. Het hof zegt daarentegen dat een elektriciteitsgebruiker zich makkelijker tegen brandschade kan verzekeren dan een netbeheerder tegen dit soort omvangrijke schades.
Energie- en bouwrechtadvocaat Marco de Boer, van VBTM Advocaten, is niet betrokken bij de zaak, maar vindt het een „boeiende uitspraak, vanwege het verschil tussen rechtbank en hof”. „De hofuitspraak zit juridisch mooi in elkaar en het hof heeft het goed begrepen. Maar het resultaat is onbevredigend, de uiteindelijke afweging had net zo goed de andere kant op kunnen vallen.” Dat niet alleen, De Boer heeft vaker met netbeheerders te maken die volgens hem hun zaken geregeld niet op orde hebben. Waardoor ze bijvoorbeeld woningen en bedrijven later aansluiten dan de wettelijke termijnen voorschrijven. „Als je dan een kort geding begint, blijkt het ineens toch sneller te kunnen.”
In elke regio van Nederland is er maar één netbeheerder. De Boer: „Het zijn monopolisten, je hebt als klant dus geen keuze. In de algemene voorwaarden schuiven ze ook hun aansprakelijkheid voor schade wegens overschrijding van de wettelijke aansluittermijnen aan de kant.”
Toch gingen in het geval van Liander zowel de Consumentenbond als de Autoriteit Consument & Markt (ACM) akkoord met de algemene voorwaarden. De Boer: „Dat is inderdaad een argument dat voor Liander pleit. Maar de ACM oefent vooral technisch toezicht uit, geen toezicht op aansprakelijkheidsbeperkingen, dus gingen ze akkoord. Liander wijkt met de algemene voorwaarden niet af van andere netbeheerders, zegt het hof. Maar natúúrlijk maken de netbeheerders hierover gezamenlijke afspraken, in hun branchevereniging Netbeheer Nederland.”
„In verband met mogelijke cassatie” gaat Liander niet in op de zaak. Een woordvoerder zegt dat er „elke dag” wel kwesties spelen „waarbij wij een beroep doen op onze algemene voorwaarden. Dit arrest is een bekrachtiging van onze werkwijze en die van andere netbeheerders.”
Door de brand zijn volgens advocaat Volders veel gekwalificeerde „cocktailshakers bij de high end bar” vertrokken en elders gaan werken. De eigenaar heeft na de brand voor een soberder opzet gekozen en de zaak uiteindelijk verkocht.
