Column | Het Deense asielmodel willen kopiëren is een race to the bottom

In Europa Caroline de Gruyter

In Europa

Het is weer migratieseizoen en het is weer verkiezingsseizoen en dan kun je de klok erop gelijk zetten: politici uit heel Europa, van links en rechts, dwepen alweer weken met het strenge Deense ‘asielmodel’. Deense regels kopiëren om zero asielzoekers binnen te krijgen, dat is wat ze allemaal willen. Maar het gaat ze niet lukken.

Het Deense model is namelijk uniek. Per definitie. Het heeft maar één principe: strenger zijn dan andere Europese landen, zodat asielzoekers Denemarken mijden en elders heen gaan.

Dat is een asociaal model voor een land dat op andere terreinen wél geregeld solidariteit vraagt (en krijgt) van de rest van de EU en de Schengenzone, waar het ook lid van is – bijvoorbeeld in de vorm van politie-informatie uit andere Schengenlanden. Maar asociaal of niet, het is wel een duidelijk model. Steeds als andere landen strenge Deense regels overnemen, wordt Denemarken nóg restrictiever, zodat asielzoekers Denemarken blijven mijden. Waarop andere Europese landen opnieuw ‘willen worden als Denemarken’.

En repeat. Je wint dit nooit. Zo gaat het al twintig jaar, Europese asieldeals of niet.

Laatst bezochten de Oostenrijkse en Zweedse regeringsleiders en de leider van de Franse Républicains Deense detentiecentra, vergezeld van vaderlandse journalisten. Ze zagen bijkans scheel van jaloezie. „Denemarken is enorm efficiënt in het terugsturen van mensen”, zei een Oostenrijkse minister, die zowel Denemarken als de extreemrechtse oppositie in eigen land rechts wil inhalen. Zeker: volgens Deense statistieken vertrekt 94 procent van de afgewezen asielzoekers vrijwillig, ook omdat ze geld meekrijgen. Maar de meesten gaan niet naar hun eigen land, vertelde een Deense migratie-expert in Le Monde: „Een groeiend aantal duikt op in andere Europese landen.”

Ook de Nederlandse oud-minister Henk Kamp trapt al jaren in deze val. Denemarken, redeneerde hij laatst weer, heeft een opt-out uit het Europese asiel- en migratiebeleid en hoeft zich dus niet te houden aan EU-minimumvoorwaarden voor de opvang van asielzoekers. Nederland, verzuchtte hij, moet ook zo’n opt-out nemen. Dan kunnen wij ook sieraden afpakken van asielzoekers.

De halve VVD mag het Deense model ophemelen, maar mede door de Denen krijgt Ter Apel meer asielzoekers

Dan kunnen wij ook, net als Denemarken, plotseling zeggen dat Syrië veilig is, waardoor erkende Syrische vluchtelingen die net beginnen te aarden haastig hun biezen moeten pakken. Probleem opgelost. Althans, zo lijkt het.

De werkelijkheid is weerbarstiger. Denemarken kan mensen niet terugsturen naar Syrië: er zijn geen diplomatieke relaties, laat staan vluchten. Honderden Syriërs zijn dus uit Denemarken naar Duitsland en Nederland gevlucht en hebben daar een status gekregen. Kamp en het halve VVD-partijcongres mogen het Deense model ophemelen, maar mede door de Denen krijgt Ter Apel meer asielzoekers.

Je mag denken wat je wilt van de politieke houdbaarheid van premier Rutte. Maar Rutte loopt zich achter de schermen wel het vuur uit de sloffen om met Italië en andere EU-landen duurzame, gezamenlijke oplossingen te vinden voor het falende Europese asiel- en migratiebeleid. Na jaren ploegen heeft hij begrepen dat muren en een slechte behandeling migranten en vluchtelingen er niet van weerhouden om naar de EU te komen.

Integendeel: hoe hoger de muren, hoe slechter de behandeling, des te meer aankomsten er zijn in Europa. Omgekeerd kunnen we mensen die we wél willen, niet krijgen. Restaurants, bouwbedrijven, zelfs treinen draaien op halve kracht wegens personeelsgebrek. De Copenhagen Business School kon een poosje geleden amper professoren van buiten de EU recruteren vanwege het restrictieve visabeleid. Rutte was instrumenteel in de donderdag gemaakte Europese asielregeling over onder meer opvang langs de buitengrenzen, en probeert ook een regeling op te tuigen met Tunesië om de boottochten te stoppen. Dit lijkt op de Turkije-deal uit 2016. Die verdiende geen schoonheidsprijs. Maar het aantal asielzoekers daalde sterk. En niet smokkelaars, maar wij bepaalden weer wie er in Europa binnenkwamen. Turkije houdt zich er nog steeds aan.

De ‘Deense weg’ is een dwaalweg. De oplossing voor het gebroken asiel- en migratiebeleid is niet om allemaal achter Denemarken aan te rennen. Dat is een race to the bottom, die onherroepelijk uitloopt op extremistisch, onmenselijk beleid waar we spijt van krijgen. De oplossing is niet nationaal solisme maar samen een systeem optuigen dat wél werkt.