Het is alsof deze mensen slechts éven de deur uit zijn

Foto Maan Limburg

Verlaten gebouwen Fotograaf Maan Limburg komt vaak in Japan, waar opvallend veel verlaten huizen staan. Ze ontwikkelde er een obsessie voor.

‘We zijn net op het dak geweest. Daar lag nog een fiets. En een golftas. En hier, in de ruimte waar ik nu zit, is nog een complete bar. Er zijn fluwelen stoelen, er staan zelfs nog flessen drank.” Fotograaf Maan Limburg is toevallig net in een verlaten gebouw als we haar spreken, het is half 11 ’s avonds in Tokio, en ze heeft zich voor dit gesprek geïnstalleerd in een kamer van een tien verdiepingen tellende flat in Ginza, de duurste wijk in de Japanse hoofdstad, met luxe boetieks en hippe cocktail- en sushibars. „Een vriend van me heeft hier een fototentoonstelling. Alleen onder in het gebouw zijn nog twee barretjes open, de rest staat al jaren leeg. De eigenaar, zo gaat het verhaal, is een zakenman met schulden die ervandoor is gegaan. Nu is het gebouw dus eigenlijk van niemand. Zelfs in het overbevolkte en dure Tokio kan zo’n deel van een pand heel lang leegstaan zonder dat iemand zich ermee bemoeit.”

In The Lost World, het fotoboek van Maan Limburg (34, geboren en woonachtig in Utrecht) dat onlangs verscheen, zien we foto’s van verlaten gebouwen in Japan. Vervallen huizen waar de planten en struiken naar binnen zijn gegroeid, een Pachinko-hal (met gokautomaten) waar de rode plastic geldbakjes nog op de grond liggen, een kast vol prachtige avondjurken. Een restaurant ligt er verlaten bij, de borden staan nog op tafel, al het glaswerk is versplinterd. „Een aantal foto’s heb ik gemaakt in het gebied rondom Fukushima dat nu weer vrij is gegeven. Mensen trokken daar weg na de zeebeving, de daaropvolgende tsunami en de kernramp. Alhoewel de regering zegt dat delen van dat gebied weer veilig zijn en flink investeert in infrastructuur, ziet het er niet naar uit dat de voormalige bewoners terug willen komen. Ze hebben nu elders een leven opgebouwd, er is daar niks meer voor hen. Er staan daar heel veel huizen en gebouwen leeg, met alle spullen er nog in. Mensen zijn destijds halsoverkop vertrokken en hebben veel achter moeten laten.”

Foto Maan Limburg

Foto Maan Limburg

Als een tijdcapsule

Al vanaf haar vijftiende komt Limburg met regelmaat in Japan, in eerste instantie op reis met haar ouders, daarna alleen. „Toen ik dertien was ontdekte ik de mode van harajuku via het Japanse Fruits Magazine. Ik was ontzettend onder de indruk. Jongeren die zich extreem kleurrijk, heel ruig of juist heel schattig kleden, dingen als visual kei [muziekgenre], Lolita en decora fashion [overvloed aan kleurrijke accessoires]. Vanuit daar groeide mijn interesse in andere onderdelen van de Japanse cultuur, de historie en het land zelf.” Nadat ze voornamelijk steden had bezocht, besloot ze in 2018 samen met haar vriend in een busje over het Japanse platteland te reizen. „Al op twee uur rijden van Tokio kwamen we een groot verlaten hotel slash theater tegen, de voordeur lag eruit. We vroegen een voorbijganger of we naar binnen mochten. Hij woonde in de buurt en had er al jaren niemand meer gezien. Het zou wel in orde zijn, meende hij. Binnen stonden banken, een geluidsinstallatie, kroonluchters hingen aan het plafond. Je had het gevoel alsof je in een tijdcapsule stapte. Die hele reis hebben we, een maand lang, elke dag, verlaten gebouwen bezocht. En in 2019 weer een maand. Het werd een obsessie.”

Foto Maan Limburg

Foto’s Maan Limburg

8,5 miljoen lege huizen

In Japan vind je opvallend veel verlaten huizen, akiya. Volgens het Japanse Nomura Research Institute stond in 2018 13,6 procent van de huizen in Japan leeg, 8,5 miljoen in totaal. In 2030 zou dat zelfs 30 procent zijn. De redenen: een slinkende en vergrijzende bevolking (Japan heeft een van de laagste geboortecijfers van de wereld), verstedelijking (jongeren trekken naar de stad, dorpen worden ghost towns), en een enorme bouwlust in de afgelopen decennia, van nieuwe huizen die vaak maar zo’n dertig jaar mee hoeven te gaan. De helft van de leegstaande huizen heeft niet eens een eigenaar – vanwege de hoge belastingen zien veel erfgenamen (die in de stad wonen) na het overlijden van hun ouders af van het aanvaarden van hun huis op het platteland.

„Elke keer stap je weer een andere wereld binnen. De stilte die er hangt heeft iets magisch. Het is heel sereen, de tijd heeft hier stilgestaan.”

Limburg: „Het is heel spannend om die verlaten huizen en gebouwen binnen te gaan, je weet nooit wat je aantreft. Elke keer stap je weer een andere wereld binnen. De stilte die er hangt heeft iets magisch. Het is heel sereen, de tijd heeft hier stilgestaan.”

Foto’s Maan Limburg

Voelt het dan soms niet te intiem, om in iemands kasten te kijken, de post te bekijken die daar soms al jaren ligt te verstoffen? „Ik kom nergens aan, verplaats niks, neem niks mee. Dat is een belangrijke regel: je laat alles precies achter zoals je het aantreft. Maar het heeft absoluut iets voyeuristisch. Ik was eens in een huis waar werkelijk alles nog intact was, er lag alleen overal een dikke laag stof op. Het was alsof de bewoners even boodschappen waren doen en over vijf minuten weer terug zouden komen. Ik heb er foto’s gemaakt en ben heel snel weer weggegaan. Het voelde zó ongemakkelijk.”

Foto’s Maan Limburg

Foto Maan Limburg

Lees ook: De kunst van het speuren naar prachtig verval