Russische raketten jagen bewoners Kyiv niet weg. ‘Je huis is toch je huis’

Reportage

Luchtaanvallen Kyiv is al de hele maand doelwit van Russische raketten en drones. De luchtafweer lijkt goed te werken, maar de brokstukken komen met een noodvaart naar beneden. En dus vallen er doden.

Mensen leggen bloemen en beertjes neer bij de plek in Kyiv waar woensdagnacht drie mensen omkwamen tijdens een Russische luchtaanval.
Mensen leggen bloemen en beertjes neer bij de plek in Kyiv waar woensdagnacht drie mensen omkwamen tijdens een Russische luchtaanval. Foto Kostyantyn Chernichkin

Voor de gesloten deur van een schuilkelder in Kyiv overleden in de nacht van woensdag op donderdag een meisje van zes, haar moeder van 34 en een vrouw van 33, bij een Russische aanval met Iskander-raketten. Enige uren na de aanval liggen er bloemen en knuffels bij de rampplek, in het noordelijke Desnyan, een woonwijk met afbrokkelende flatgebouwen uit de jaren zeventig en tachtig. De zon schijnt. Buurtbewoners houden zich op om te zien of wat ze overal op het nieuws zagen, wel echt bij hun in de buurt is gebeurd.

De raket die boven de wijk uit de lucht werd geschoten ontbrandde niet volledig in de lucht. Een raketdeel met explosieve lading sloeg in vlak voor de gesloten schuilkelder bij een kinderpolikliniek. Hij kwam tot ontploffing voor de plek waar omwonenden tevergeefs dekking probeerden te zoeken. De forse explosie veroorzaakte ook zestien gewonden, en de ramen en kozijnen van omliggende gebouwen zijn uit hun voegen gebroken.

Lees ook: Hoe kunnen Oekraïne en het Westen zich verdedigen tegen drone-aanvallen?

Ondanks dat Kyiv al maanden wordt bestookt met aanvalsdrones en raketten, jagen de ballistische rakketten de Oekraïense hoofdstad nieuwe vrees aan. Ze werden zondag ook gebruikt bij een onverwachte aanval overdag en ze zijn zo snel en moeilijk te detecteren dat bewoners na het klinken van het luchtalarm slechts enkele minuten de tijd hebben om dekking te zoeken.

„Ik hoorde het luchtalarm en vlak erna een knal”, zegt de vijfjarige Grisja. Hij heeft een dinotrui aan en een zaklampje in zijn hand dat hij aan en uitblijft knijpen. In zijn rugzakje heeft hij zelf een noodpakket aangelegd, vertelt zijn moeder Sasja (25). Dat neemt hij sinds het begin van de oorlog overal mee naar toe. Het jongetje laat de inhoud zien: een ziplockzakje met biscuitjes, een flesje water, en zijn favoriete spelletje: een ouderwetse gameconsole met Tetris.

Geluk

De familie was niet op tijd bij de schuilkelder en zocht dekking op de gang, voor het eigen appartement. Achteraf gezien was dat hun geluk. Eerder sliepen ze wel in de schuilplaats van de polikliniek. Het voorval op woensdagnacht heeft de discussie aangewakkerd over de beschikbaarheid van schuilkelders. Twee weken geleden stonden inwoners in Kyiv tijdens een luchtaanval ook op meerdere plekken voor dichte deuren.

De lokale omroep Suspilne meldt op basis van ooggetuigen dat de beheerder van de polikliniek-kelder zich binnen had opgesloten en dronken was. Schuilkelders, die vaak zijn uitgerust met hulpgoederen, moeten tijdens een luchtalarm of noodsituatie altijd open zijn. Het Oekraïense openbaar ministerie heeft inmiddels een onderzoek ingesteld.

Schuilkelders, die vaak zijn uitgerust met hulpgoederen, moeten tijdens een luchtalarm of noodsituatie altijd open zijn

De Russische aanvallen op Kyiv zijn niet alleen meer massaal in omvang – met tien raketten of tientallen aanvalsdrones tegelijk – maar ook massaal in aantal. Drie keer in twee dagen tijd bestookte Rusland de Oekraïense hoofdstad afgelopen weekend. Dinsdagnacht was het rustig, woensdagnacht was het weer raak: tien Iskander-raketten werden op de hoofdstad afgestuurd.

Elke keer dat een raket wordt uitgeschakeld rollen de schokgolven over de stad en trillen de deuren. Afgelopen weekend waren in het zonnige Kyiv kinderen te zien die gillend over de stoep renden op zoek naar een schuilplaats. Het spervuur en nu ook weer de burgerslachtoffers die vallen in hun eigen huis: het roept de vraag op waarom mensen hier nog blijven.

„Je huis is toch je huis”, zegt de gepensioneerde Natalya in de schaduw op een plastic stoel van een straatcafé dat bij de aanval ook verwoest werd. Met haar hand voor haar mond aanschouwt ze de schade. Ze verbleef vorig jaar twee maanden bij haar dochter in Polen. „Maar ik wilde niet meer. Het is daar heel goed en stil. Het weer was mooi, mijn kamer groot en ik wandelde er graag. Maar ik wilde naar huis.”

Verkeersslachtoffers

Donderdag beschreef een journalist van Pravda, Kateryna Tysjsjenko, waarom ze na een verblijf in het buitenland nu toch in Kyiv blijft. Ze pakte de vooroorlogse statistiek erbij en moest concluderen dat in mei in Kyiv minder doden vielen door raketscherven dan er in een normale maand verkeersslachtoffers vallen in de hoofdstad. „We hebben altijd een zeker, klein risico om dood te gaan of ergens door gewond door te raken,” schrijft ze. „We stoppen ook niet met autorijden.”

Wel geeft Tysjsjenko toe dat onzeker is of de statistieken komende tijd in haar voordeel blijven. Het risico is ten opzichte van afgelopen winter veranderd. Toen werden elektriciteitscentrales in het hele land herhaaldelijk geraakt. Soms schoten de Russen mis en vielen er burgerslachtoffers. Nu raakt bijna geen enkele raket of drone raakt zijn doel. Ze worden boven de stad of even buiten de stad uitgeschakeld. Maar de brokstukken vliegen met een noodvaart rond en maken slachtoffers.

Badkamer

Burgers lopen hierdoor vooral buiten of achter ramen of een buitenmuur gevaar – velen zoeken dekking in een gang of badkamer. Wie geen stevige muren heeft of geen enkel risico wil nemen, zoekt dekking in een schuilkelder of metro. Maar de ballistische raketten Iskander zijn hypersonisch en vliegen razendsnel. Terwijl een aanval met Iraanse drones al twintig minuten of langer van tevoren aangekondigd kan worden, blijft er met de ballistische raketten geen speelruimte over.

Over het exacte doel van de massale aanvallen van Rusland blijft het speculeren

De Oekraïense noodhulpverleners zijn inmiddels bedreven in deze crisissituatie. De veelal oudere inwoners zijn uit hun appartementen geëvacueerd naar een rustige plek. Loshangende ramen worden meteen verwijderd. Het gas is overal afgesloten tot in ieder getroffen appartement de leidingen gecontroleerd kunnen worden. Een vrijwilliger heeft limonade, koffie en een hapje eten voor de aanwezigen uitgestald. Glasscherven worden opgeveegd. De burgemeester is al langs geweest.

Lees ook: De laatste kans voor Zelensky: een duizelingwekkende diplomatieke aanval

Over het exacte doel van de massale aanvallen blijft het speculeren. Het kan zijn om de luchtafweer bezig te houden tot die uitgeput raakt. Het kan zijn om te zorgen dat het beste luchtafweersysteem waar Oekraïene over beschikt, de Amerikaanse patriot, in de hoofdstad blijft en niet in het Oosten wordt ingezet, zodat Rusland daar zijn vliegtuigen kan blijven gebruiken. Mogelijk willen de Russen angst zaaien en inwoners bewegen om weg te gaan of de strijd op te geven. En dat laatste is voor veel inwoners van Kyiv juist een reden om te blijven, en ieder moment tussen de luchtaanvallen zo veel mogelijk het normale leven voort te zetten.