Zo kan het niet langer: âHet uitschrijven van blanco cheques moet echt stoppenâ, zegt de Tweede Kamer

Posted on May 31, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Reportage

Verantwoordingsdebat De Kamer wil zelf bepalen of er genoeg informatie is vóór kabinet uitzonderlijke uitgave doet. „We moeten echt het budgetrecht van de Kamer heroveren.”

Rik Rutten

31 mei 2023 om 21:36

Leestijd 3 minuten

Premier Mark Rutte, minister Sigrid Kaag van Financiën en Tony van Dijck (PVV), woensdag tijdens het Verantwoordingsdebat in de Tweede Kamer over het jaar 2022. — Premier **Mark Rutte**, minister **Sigrid Kaag** van Financiën en **Tony van Dijck** (PVV), woensdag tijdens het Verantwoordingsdebat in de Tweede Kamer over het jaar 2022. Foto KOEN VAN WEEL

Er zijn partijen in de Tweede Kamer te vinden die geërgerd stellen dat het kabinet de afgelopen jaren veel te veel geld heeft uitgegeven en eens moet leren minderen. Er zijn ook partijen die kansen zien voor een overheid die nog veel meer doet, ongeacht de kosten. Maar over één ding is de Tweede Kamer van links tot rechts het eens: zoals het kabinet nu zijn geld uitgeeft, zo kan het niet langer.

Niet de omvang van de uitgaven, maar het kasbeheer van het kabinet lag woensdag onder vuur tijdens het jaarlijkse Verantwoordingsdebat. Want het huishoudboekje dreigt een rommeltje te worden. Als twijfelende examenkandidaten blijven de ministers van Rutte IV hun begrotingen aan de lopende band aanvullen en corrigeren.

Dat is al een chaotische bedoening aan het worden, maar nu staat ook nog eens de Tweede Kamer buitenspel. Met dank aan een uitzonderingsclausule in de wet. Kamerleden behoren in alle gevallen mee te kunnen praten over elke wijziging in de begroting. Dat ‘budgetrecht’ behoort tot de essentiële taken van het parlement. Alleen in uitzonderlijke gevallen waar haast geboden is, mag het kabinet de vlucht vooruit kiezen en zélf geld beschikbaar stellen voordat de Kamer zijn zegje heeft gedaan. Als een bank dreigt om te vallen of een dijk doorbreekt en het kabinet wil ingrijpen, is het geld nu eenmaal direct nodig.

Steeds verder opgerekt

Tot zover de originele bedoeling van de uitzonderingsgrond en de bijbehorende spoedprocedure, want zo zeldzaam is de toepassing al lang niet meer. Wat allemaal onder ‘haast’ valt, wordt onder Rutte IV tot hele nieuwe definities opgerekt, stelde de Algemene Rekenkamer twee weken gelden al vast op Verantwoordingsdag.

Het afgelopen jaar werd de spoedprocedure maar liefst veertig keer ingezet. Voor het compenseren van ondernemers na de waterschade in Limburg en extra coronazorg, maar ook om Rembrandts meesterwerk De Vaandeldrager aan te schaffen en het slavernijverleden te herdenken.

Het gevolg: een bijrol voor de Tweede Kamer. En daar hebben de Kamerleden tabak van. „Het uitschrijven van blanco cheques moet echt stoppen”, zei VVD-Kamerlid Eelco Heinen in het debat. Heinen wil het parlement ook in zulke situaties weer het laatste woord geven.

Lees ookRekenkamer ziet Nederland door het ijs zakken bij nieuwe crisis

Een groot deel van de Tweede Kamer steunt zijn voorstel om zelf als Kamer te bepalen of er genoeg informatie is gegeven voordat het kabinet een uitzonderlijke uitgave doet. Het kabinet kan dat dan niet langer op eigen houtje beslissen. „We moeten echt het budgetrecht van de Kamer heroveren”, zei PvdA-Kamerlid Henk Nijboer instemmend.

Het veelvuldig inzetten van een uitzonderingsregel om geld sneller uit te geven is maar een van de manieren waarop de begrotingsboekjes van de ministeries rommeliger en rommeliger zijn geworden. De Algemene Rekenkamer deelt nu al vier jaar onvoldoendes uit voor het financieel beheer, en ook de best ingevoerde specialisten van de Raad van State hebben steeds meer moeite met het doorlichten van de financiële cijfers. In de nieuwe Voorjaarsnota blijft ondanks ferme taal over bezuinigingen onduidelijk hoeveel euro’s het kabinet precies weghaalt.

Die verwarring wordt verder gevoed door het voortdurend aanvullen van begrotingen. Volgens het boekje wordt de begroting, na de presentatie op Prinsjesdag, nog twee keer gewijzigd: aan het eind van het jaar in de Najaarsnota en aan het begin van het nieuwe jaar in de Voorjaarsnota. Zo is er ruimte om nieuwe ontwikkelingen en onverwachte uitgaven en inkomsten te verwerken.

Als ministers hun begroting tussentijds nog eens willen aanpassen, kan dat ook. Daarvoor is er de ‘incidentele suppletoire begroting’, in te zetten op ieder moment. De Tweede Kamer praat dan wel mee, maar een minister hoeft niet een half jaar te wachten.

Vanaf 2020 is de populariteit van de incidentele suppletoire begroting als politiek middel geëxplodeerd. Aanvankelijk wees het kabinet op de coronacrisis, daarna op de Russische inval in Oekraïne en de energiecrisis. Maar ook voor deze extra begrotingen, ooit bedoeld voor zaken met enige spoed, zijn de grenzen van wat écht niet kan wachten aan het verschuiven.

Lees ookHet kabinet schoof en strooide met miljarden, maar die gulheid stopt

Omdat het kabinet in dezelfde jaren ook nog eens veel meer is gaan uitgeven dan voorheen wordt het helemaal lastig alle geldstromen te volgen. Op veel plekken blijft bijvoorbeeld geld op de plank liggen door ‘onderuitputting’, dat vervolgens weer voor andere doelen wordt ingezet. Elders schat het kabinet juist structureel de kosten te laag in: bij asielopvang moet er daardoor steeds geld bij.

Beleid nauwelijks te controleren

Het gevolg: het lukt de financiële specialisten van de Tweede Kamer en de veteranen van de Rekenkamer en de Raad van State nauwelijks om het begrotingsbeleid goed te controleren. ,,Stop met politiek boekhouden’’, verzuchtte Henk Nijboer tegen minister van Financiën Sigrid Kaag (D66) en premier Mark Rutte (VVD) in de debatzaal van de Kamer.

Kaag benadrukte graag dat het kabinet er in het nieuwste Verantwoordingsonderzoek van de Rekenkamer beter vanaf kwam dan in de vorige drie jaar. Ze wees erop dat ze niet voor niets een taskforce heeft opgericht die de ministeries moet helpen hun financiën op orde te krijgen, met cursussen als ‘Help, ik heb een onvolkomenheid’. En Kaag herhaalde nog eens de naschokken van de crises waarmee zij en haar collega-ministers te maken kregen. De Rekenkamer dacht daar twee weken geleden anders over. De pandemie had juist kunnen leiden tot een beter bewustzijn van een goed huishoudboekje, zodat het bij een nieuwe crisis wél goed zou gaan op de meeste ministeries.

In plaats daarvan stelde Rekenkamer-president Ewout Irrgang vast dat nog altijd „het ijs te dun’’ is op de ministeries. En, voorspelde hij: „Als we weer in een crisis komen, zakken we er meteen weer door.”

Pro-Palestijns protest op Mediapark, omdat NOS ‘Israëlisch frame’ zou overnemen

admin
November 26, 2024
0

Actiegroep XR Justice Now, een tak van klimaatgroep Extinction Rebellion, protesteert dinsdagochtend bij het NOS-gebouw op het Mediapark in Hilversum. Ongeveer twintig demonstranten, sommigen gehuld in witte pakken met afdrukken van rode handen erop, scanderen „NOS, schande, bloed aan je handen”. Ook hebben ze spandoeken aan het gebouw opgehangen met de leuzen „NOS stop legitimatie van genocide” en „Taal is niet neutraal”. Drie aan elkaar vastgeketende actievoerders met gezichtsbedekking liggen voor de ingang.

De actiegroep vindt dat de publieke omroep geweld en genocide „legitimeert”, omdat het „klakkeloos” de „Israëlische framing” zou overnemen, zo is te lezen in een verklaring op de Instagram-pagina van de groep. XR Justice Now geeft in de verklaring geen voorbeelden van de gehekelde berichtgeving.

NOS ontstemt

De demonstranten roepen de NOS op om „haar plicht” na te komen door op een „onbevooroordeelde en waarheidsgetrouwe” manier verslag te doen van de situatie in het Midden-Oosten. Ze vinden dat de woordkeuze van NOS-journalisten „direct invloed” heeft op de werkelijkheid.

De NOS is niet te spreken over de actie. “Over onze journalistieke keuzes of ons woordgebruik gaan we altijd graag met iedereen in gesprek. Dit is alleen niet de manier”, laat Giselle van Cann, hoofdredacteur van NOS Nieuws weten. „Ik vind het onaanvaardbaar dat deze demonstranten de toegang tot onze redactie vanochtend blokkeren, en dat mijn collega’s zich onveilig voelen,” zegt ze.

Politie aanwezig

De politie is aanwezig, maar grijpt vooralsnog niet in, schrijft de NOS. Volgens een woordvoerder van de publieke omroep heeft het protest geen invloed op de programmering.

De subgroep van Extinction Rebellion zegt ook de aandacht te willen vestigen op de „systematische Israëlische aanvallen” op journalisten die volgens de actiegroep als „oorlogsmisdaden” moeten worden bestempeld. XR Justice Now had het protest live uitgezonden op Instagram en trok zo’n twintig kijkers.

Politie op twee gevallen na tevreden over optreden tijdens pro-Palestijnse studentenprotesten UvA

admin
November 26, 2024
0

De politie heeft tijdens de studentenprotesten op campussen van de Universiteit van Amsterdam (UvA) afgelopen voorjaar in twee gevallen buitenproportioneel geweld gebruikt tegen pro-Palestijnse demonstranten. Dat concludeert de politie op basis van een intern onderzoek. In het algemeen zou het geweld „goed toegepast” en „uitlegbaar” zijn geweest, schrijft de politie.

In navolging van grootschalige studentenprotesten op campussen in de Verenigde Staten, organiseerden Nederlandse pro-Palestijnse actiegroepen afgelopen voorjaar ook demonstraties in Amsterdam. Zowel op de Roeterseilandcampus als bij Oudemanhuispoort, twee locaties van de UvA, kwamen honderden demonstranten samen met de intentie om daar te overnachten. Ze zetten tenten op, brachten eten mee en wierpen barricades op om de politie tegen te houden. Op beide locaties gebruikte de politie geweld om de demonstranten uiteindelijk weg te krijgen.

‚Naar de grond gewerkt’

In één geval zou een politiemedewerker zijn uitgescholden voor „vuile kankerlijer”, waarna de agent de persoon „naar de grond werkte”. Dat had niet mogen gebeuren, stelt de politie. In het andere geval zou een agent van de Mobiele Eenheid (ME) meermaals een demonstrant hebben geslagen met de wapenstok terwijl die geen kant op kon en geen gevaar vormde. Ook dit vond niet „binnen het wettelijk kader” plaats, oordeelde de hulpofficier van justitie.

In totaal hebben 59 mensen klachten ingediend vanwege het politieoptreden bij de UvA-protesten. In meer dan de helft van de gevallen kwamen die van mensen die de demonstraties niet zelf hadden bijgewoond maar filmpjes hadden gezien. Met die klachten doet de politie niets. De overige klachten, van mensen die fysieke of emotionele schade zeggen te hebben opgelopen, leidden uiteindelijk tot vier aangiften, die het OM nog moet wegen.

De Amsterdamse politiechef Peter Holla schrijft in een brief naar de veiligheidsdriehoek dat hij het betreurt als mensen nog steeds last hebben van het politiegeweld. Hij vraagt ook om begrip voor de agenten. „Agenten zijn bekogeld met stenen en zwaar vuurwerk, werden met brandblussers in hun gezicht gespoten en werden zelfs aangevallen met ammonia.” Tien agenten zijn gewond geraakt, van wie één blijvende tinnitus heeft opgelopen.

Tv-recensie | Laat quizmarathondeelnemers af en toe even op hun rug liggen en naar de wolken kijken

admin
November 26, 2024
0

„Laat de mensen maar leven, als ze dat willen, en daarna doodgaan, ieder op zijn beurt”, schreef Wisława Szymborska in 2002. „Zij, de wolken, hebben met heel dat vreemde gedoe niets te maken.” De woorden van de Poolse dichteres stonden aan het eind van Even lucht (EO) in de wolken geschreven, als een wijsheid die de korte documentaire in perspectief moest plaatsen. De afgelopen twintig minuten waren gevuld geweest met beelden van mensen die op hun rug in de achtertuin, op een grasveld of naast een kippenhok lagen. Op verzoek van de documentairemakers namen ze daar de tijd om midden op de dag hun blik omhoog te keren. Met hun ogen op de wolken vertelden ze waar hun gedachten nu naartoe gingen.

Bij de jonge deelnemers richtten die gedachten zich vooral op de toekomst en alle angsten en verlangens die daarbij kwamen kijken, terwijl de oudere deelnemers veelal terugblikten op het verleden: soms tevreden, soms met spijt. De thema’s die de wolkenkijkers bezighielden varieerden van behapbaar en concreet tot beangstigend groot. Latrelaties en terminale ziektes, vliegvakanties en klimaatverandering. Ik kwam er niet over uit of ik dat troostrijk of juist beangstigend vond: het idee dat je die dromen en zorgen met zo veel mensen deelt. En dat het de wolken die aan je voorbijtrekken uiteindelijk worst zal wezen hoe veel van je dromen en nachtmerries werkelijkheid worden.

Omdat maandag me wat vroeg leek voor een existentiële crisis ruilde ik de wolken in voor SBS6 (in jargon noemen we dit ook wel een ‘vibe shift’). Daar is sinds vorige week iedere avond Lotto De Quizmarathon (Talpa) te zien – of, in de woorden van presentator Rob Kamphues: „Het grootste quizevenement uit de Nederlandse tv-geschiedenis”, bestaande uit „zo’n 32 uur lang alleen maar quizen, quizen en nog eens quizen, met een selectie van de meest fanatieke quizfanaten .” Die quizfanaten nemen de uitdaging ontroerend serieus en worden behandeld als ware artiesten. Niet alleen kunnen ze backstage gebruikmaken van „speciale faciliteiten”, waaronder een ijsbad, een hometrainer en een doos Trivial Pursuit; ze mochten van tevoren ook een rider (wensenlijst) inleveren met „etenswaar die goed is om supergefocust de 32 uur durende marathon door te komen.” Zo kan het dat ze tussen de quizrondes door met een verhit hoofd de coulissen inlopen terwijl ze dingen zeggen als: „Het is nu tijd voor de hummus.”

Spijtig is het wel dat de marathon is opgeknipt en uitgesmeerd over meerdere weken. Dat geeft je als kijker de gelegenheid om je avond na avond iets slechter te voelen over je groeiende ongeduld. Want geef toe: je kijkt niet voor de triviafeitjes. Je kijkt omdat je wil zien hoe lang het duurt voor de hummus uitwerkt en de eerste uitgeputte quizfanaat van de hometrainer dondert.

Slaaptekort

Misschien dat de bedenkers van het format voorvoelden dat veel kijkers om die reden pas bij de laatste afleveringen aanhaken, als het slaaptekort van de kandidaten het best zichtbaar wordt. Dat dat de reden is voor het extra drama-element dat ze hebben toegevoegd: de kandidaten delen zich steeds op in twee teams, en aan het eind van elke ronde stemt het verliezende team een van de eigen leden weg. Het weggestemde lid mag dan weer zelf een ander teamlid aanwijzen om het tegen op te nemen in een duel. Wie verliest, vertrekt.

Al dat gehannes met messen in ruggen leidde in aflevering één al tot betraande oogjes bij de weggestemde deelnemer. Zo’n deelnemer zou je eigenlijk ook even buiten op zijn rug moeten leggen, vind ik. Voor een beetje perspectief. „Laat de mensen maar quizzen, als ze dat willen”, zou je tegen hem moeten zeggen; „en daarna weggestemd worden, ieder op zijn beurt. Zij, de wolken, hebben met dat hele vreemde gedoe niets te maken.”

Luister naar