Lokale verkiezingen in Spanje zijn een referendum over premier Sánchez

Spanje In Barcelona gaat het veel over criminaliteit, in Madrid over de huizenprijzen. Maar de lokale verkiezingen van zondag werpen ook hun blik vooruit op de landelijke stembusgang van later dit jaar.
De Spaanse premier Pedro Sánchez houdt een toespraak tijdens een campagnebijeenkomst van Jaume Collboni, kandidaat van de Catalaanse Socialistische Partij (PSC) voor de komende regionale verkiezingen in Catalonië.
De Spaanse premier Pedro Sánchez houdt een toespraak tijdens een campagnebijeenkomst van Jaume Collboni, kandidaat van de Catalaanse Socialistische Partij (PSC) voor de komende regionale verkiezingen in Catalonië. Foto Josep Lago/AFP

De lokale en regionale verkiezingen van zondag worden in Spanje gezien als een belangrijke graadmeter voor de landelijke stembusgang in december, zeggen politicologen Yeison García López en Victoria Muñoz. Vijf vragen en antwoorden.

1 Waarom zijn deze verkiezingen belangrijk?

De Spanjaarden kiezen zondag nieuwe volksvertegenwoordigers in alle 8.112 gemeenten en in twaalf van de zeventien autonome regio’s „Maar deze verkiezingen worden ook gezien als een soort graadmeter voor de landelijke verkiezingen van december”, legt Victoria Muñoz, verbonden aan de Autonome Universiteit van Barcelona, uit. De grote vraag is dan: kan de socialistische premier Pedro Sánchez opnieuw een regering vormen? Zeker is dat allerminst: zijn linkse PSOE en de conservatieve volkspartij Partido Popular (PP) gaan gelijk op in de peilingen, en zouden naar verwachting allebei coalitiepartners nodig hebben om aan een meerderheid te komen.

Zondag zal de aandacht daarom uitgaan naar de kleinere partijen. Muñoz: „Daarbij zijn er verschillende partijen in het politieke spectrum die gaan verdwijnen, zoals Ciudadanos.” Het liberaal-rechtse Ciudadanos – een Catalaanse partij die fel tegen de onafhankelijkheid is – deed het landelijk heel goed en had de ambitie om de PP te vervangen in het politieke veld. De partij ontving in 2019 nog bijna 16 procent van de stemmen. Corruptieschandalen doen de partij waarschijnlijk de das om.

„Maar ook een van de regerende partijen gaat het héél zwaar hebben”, vertelt García. Daarmee doelt hij op de partij Unidas Podemos, die meeregeert in de coalitieregering van Sánchez.

2 Welke thema’s spelen er lokaal?

Dat verschilt per regio. In Barcelona is veiligheid een belangrijk thema. De criminaliteit is er het afgelopen jaar enorm gestegen, vooral straatroven, die steeds vaker gepaard gaan met geweld. Ook vinden er geregeld confrontaties plaats tussen bewoners, krakers en de lokale politie. Onlangs zijn veel panden door krakers bezet, en volgens critici beschermt de wet huiseigenaren onvoldoende. Muñoz: „We moeten ook kijken naar hoe de onafhankelijkheidsbeweging het gaat doen, niet alleen in Catalonië, maar ook in Baskenland.”

In Madrid is de woningnood een groot probleem. Veel huizen zijn onbetaalbaar voor de gemiddelde Madrileen, waardoor volwassenen vaak nog met huisgenoten moeten wonen om de huur te kunnen betalen.

In sommige gebieden in het noorden van Spanje is er juist sprake van leegloop. Jongeren trekken massaal naar de grotere steden om te studeren en te werken, en de ouderen blijven alleen achter. Ook droogte en klimaatverandering zijn er belangrijk onderwerpen.

3 Hoe kijken de Spanjaarden naar de prestaties van premier Sánchez?

Op het eerste gezicht heeft premier Pedro Sánchez het goed gedaan. Zo heeft hij het minimumloon verhoogd en is de werkloosheid gedaald tot hetzelfde niveau van voor de economische crisis van 2008. Ook maakte hij ruim 2 miljard euro vrij om de droogte aan te pakken, en introduceerde hij een miljardensteunpakket om de klappen van inflatie op te vangen.

Toch is niet iedereen blij met Sánchez. Zo wordt hem het harde en chaotische optreden verweten in de Spaanse exclave Melilla, waar door geweld van zowel de Spaanse als de Marokkaanse politie afgelopen zomer 23 Afrikaanse migranten omkwamen toen ze probeerden het grenshek te beklimmen. De minister van Binnenlandse Zaken ontkende aanvankelijk dat er geweld werd gebruikt. Uit een onderzoek van Lighthouse Reports en de Spaanse krant El País blijkt het tegendeel. De oppositie eiste het ontslag van de minister, maar de regering bleef voet bij stuk houden.

Lees ook: Documentaire wijst op ernstige mishandeling van migranten aan Spaans-Marokkaanse grens

Ook de ommezwaai van de Spaanse regering over de Westelijke Sahara krijgt veel kritiek. Madrid steunt nu Marokko, dat het gebied claimt. In ruil daarvoor bewaakt Marokko de grenzen met de Spaanse steden Melilla en Ceuta strenger. De oppositie en veel Spanjaarden verwijten Sánchez dat hij heeft gebogen voor de Marokkaanse koning.

Vanwege deze wisselende recensies kan het voor de regering-Sánchez alle kanten op. „,Of Sánchez sterk genoeg is voor de volgende algemene verkiezingen, hangt ervan af of de andere politieke krachten aan zijn linkerzijde sterk genoeg zijn om die linkse regering nieuw leven in te blazen”, zegt Yeison García.

4 Hoe gaat het met andere partijen?

Een opvallende nieuwkomer bij de landelijke verkiezingen kan Sumar worden, de nieuwe linkse burgerbeweging van vicepremier Yolanda Díaz Pérez. Die doet zondag niet mee aan de regionale en lokale verkiezingen, maar verdringt de extreemrechtse partij VOX met 12,5 procent in de landelijke peilingen van de derde plaats, achter de PSOE en de PP. Unidas Podemos zou net als VOX niet verder komen dan zo’n 8 procent.

De twee grote partijen PSOE en PP gaan tamelijk gelijk op. Als er zondag landelijke verkiezingen zouden plaatsvinden, zou de PSOE van premier Pedro Sánchez met 29 procent van de stemmen iets groter blijven dan de PP van Alberto Núñez Feijóo, die ruim 27 procent zou halen. De rechts-conservatieve PP beleeft geen rimpelloze campagne: de nieuwe partijleider Feijóo wordt door de achterban kleurloos gevonden, en verschillende partijprominenten zijn verwikkeld in corruptieschandalen of onderlinge machtsstrijd.

5 Waarom doen de kleinere partijen het niet goed?

De kleinere partijen op links en op rechts hebben vooral last van intern gerommel, onderlinge strijd en enkele schandalen. Zo lijdt Podemos onder de komst ban ‘burgerbeweging’ Sumar. Muñoz: „Podemos werd opgericht om links te verenigen, maar nu de afsplitsing Sumar zich datzelfde doel heeft gesteld, dreigt de partij juist te versplinteren”,

Volgens García verzwakt een verlies van Podemos de positie van de landelijke regering. „Podemos kan mogelijk uit de regio Madrid en andere regio’s verdwijnen en dat heeft grote invloed op de onderhandelingen op links”. Vandaar dat García ook kijkt naar wat er in Barcelona gaat gebeuren. „Het is voor links heel belangrijk dat burgemeester Ada Colau de macht behoudt, anders stort het hele kaartenhuis in en heeft politiek links bergen te verzetten voor de landelijke verkiezingen”. Volgens de laatste peilingen van onderzoeksbureau CIS kan Colau herkozen worden, maar Jaume Collboni, van de sociaal-democratische partij PSC, zit haar op de hielen.

Aan de uiterste rechterkant staat Vox er bij de kiezer evenmin lekker op. De partij kampt met schandalen en wordt in verband gebracht met ernstige criminaliteit. „Zo is er onlangs nog een raadslid van Vox opgepakt wegens drugshandel, en worden partijprominent Iván Espinosa de los Monteros en zijn vrouw verdacht van belastingfraude”, aldus Muñoz.