Minister Hoekstra heeft veel te bespreken in China, vooral over ASML

Als minister Wopke Hoekstra dinsdag in Beijing landt, komt hij aan in een sterk veranderd land. China ging in 2020 voor drie jaar vrijwel volledig op slot door corona. In die tijd kwam er vrijwel geen buitenlandse hoogwaardigheidsbekleder binnen, de banden met Rusland werden hechter, die met het Westen juist een stuk minder hecht.

Dat proces kwam in een stroomversnelling toen Rusland in februari 2022 Oekraïne binnenviel, net nadat president Vladimir Poetin in Beijing als eregast aanwezig was geweest bij de opening van de Olympische Winterspelen. Poetin en Xi Jinping spraken toen over hun inmiddels bijna beruchte „grenzeloze” vriendschap.

Nu is een lid van het Nederlandse kabinet voor het eerst weer op bezoek in China. Nederland loopt daarmee zeker niet voorop: de Duitse bondskanselier Olaf Scholz stond meteen al in november 2022 op de stoep, gevolgd door onder meer de Franse president Emmanuel Macron, voorzitter van de Europese Raad Charles Michel en voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen.

Mede door de lange afwezigheid is de lijst van te bespreken zaken lang. Hoekstra (CDA) ontmoet de Chinese minister van Buitenlandse Zaken Qin Gang en vicepresident Han Zheng.

Hoog op de Chinese agenda staat waarschijnlijk nog steeds ASML. De Nederlandse maker van chipmachines mag van het kabinet vanaf mogelijk deze zomer alleen nog met een speciale vergunning „de meest geavanceerde” DUV-machines (deep ultraviolet) leveren aan China. DUV-machines zijn op zichzelf al minder geavanceerd dan EUV-machines (extreme ultraviolet), die al langer niet aan China worden geleverd.

Lees ook: Hoe ASML een speelbal werd in het politieke conflict tussen de VS en China

Duidelijkheid over machines

China zal waarschijnlijk meer duidelijkheid van Nederland willen: welke machines mogen straks nog precies wel of niet? En: mogen technici bijvoorbeeld nog naar China komen om de DUV-machines die al in China staan te onderhouden? Nederland houdt daarover tot nu toe de kaarten strak aan de borst.

China verwijt Nederland in deze zaak veel te veel te luisteren naar de Verenigde Staten, en daarmee snijdt Nederland zich volgens China nodeloos in eigen vlees. Maar strafmaatregelen tegen Nederland zijn tot nu toe nog uitgebleven.

Misschien komen die nog wel. China zou als straf op een gegeven moment de export van bepaalde producten die voor Nederland van vitaal belang zijn kunnen bemoeilijken. Denk bijvoorbeeld aan zeldzame aardmetalen. China zou dat misschien niet officieel verbieden, maar de export in de praktijk wel tegenhouden.

Dat raakt meteen aan een ander terrein dat Hoekstra zou kunnen opbrengen: dat van het inzetten van economische drukmiddelen als wapen, om zo landen te dwingen om te doen wat China van ze verlangt. De G7 verklaarde op de top in Hiroshima, afgelopen weekeinde, dat Beijing aan economische afpersing doet. Maar volgens China is juist Nederland dat de handelsbetrekkingen onnodig politiseert door de export van machines van ASML in te perken.

Chinese politiebureaus

De G7 beschuldigt China ook van inmenging in de interne aangelegenheden van andere landen. Daar heeft Nederland ook mee te maken. Er waren dit jaar schandalen rondom illegale politiebureaus die China in Nederland en in andere delen van de wereld gevestigd zou hebben.

Lees ook: China heeft nog veel meer illegale politiebureaus in het buitenland

En er was het verontrustende verhaal van Marije Vlaskamp, jarenlang correspondent voor onder meer de Volkskrant in China en inmiddels redacteur bij die krant. Ze kreeg te maken met valse bommeldingen onder haar naam. Zo zou zij onder meer een aanslag willen plegen op de Chinese ambassade in Den Haag.

Daar was niets van waar, maar mogelijk deden Chinese partijen die meldingen onder haar naam om haar in diskrediet te brengen. Dat zou de wraak kunnen zijn omdat ze een verhaal naar buiten had gebracht over een Chinese dissident in Nederland, en omdat ze weigerde om te stoppen met het schrijven van dergelijke verhalen. Chinese overheidspartijen leken als daders bij de zaak betrokken, al is zoiets per definitie uiterst lastig te bewijzen.

Daarnaast zijn er nog de verhalen van gevluchte Chinese staatsburgers of voormalige Chinese staatsburgers, onder meer afkomstig uit Tibet en Xinjiang. Zij zeggen in Nederland te maken te hebben met intimidatie van Chinese kant, vaak door het onder druk zetten van familieleden die nog in China zijn. Zo zou China ze onder druk zetten om terug te keren naar China.

Alsof dat nog niet problematisch genoeg is, kwamen de algemene en de militaire inlichtingendiensten AIVD en MIVD onlangs met rapporten waarin China onder meer beschuldigd wordt van pogingen om Nederlandse luchtvaart- , ruimte- en chiptechnologie te stelen. China ontkent beschuldigingen van spionage altijd.

Oekraïne

Ten slotte is er nog Oekraïne, het grote en vrijwel onvermijdelijke onderwerp op de agenda. De G7-landen spraken in Hiroshima de wens uit dat China meer druk zou zetten op Rusland om die oorlog te beëindigen, en ook Nederland wil dat. Maar over de manier waarop die oorlog te beëindigen is, verschillen Nederland en China fundamenteel van mening.

China, dat steeds actiever is in zijn bemiddelingspogingen tussen Rusland en Oekraïne, wil een wapenstilstand en vredesbesprekingen. Maar de westerse landen, waaronder ook Nederland, willen dat Rusland zich eerst volledig militair terugtrekt uit alle gebieden voordat er over vrede gesproken kan worden. Ook Oekraïne zelf heeft zich uitgesproken tegen een tijdelijke bevriezing van het conflict.

Conflictstof genoeg dus, maar Hoekstra komt misschien toch vooral als een verkenner en wegbereider voor premier Mark Rutte. Die komt mogelijk later dit jaar naar China.

Opvallend was dat vicepresident Han Zheng tijdens zijn bezoek aan Nederland eerder deze maand niet alleen bij premier Rutte op bezoek mocht komen, maar ook bij koning Willem-Alexander. Het lijkt een teken dat Nederland er veel aan is gelegen om de banden met China hoe dan ook zo goed mogelijk te houden, ook in deze moeilijke tijden.