Een dag in café Amber waar soldaten even kunnen ontsnappen aan het front

10.20 uur

Soldaat Oleksandr (45) komt regelrecht van het front, twintig kilometer verderop. Hij heeft 24 uur verlof en het eerste wat hij doet, is aanschuiven in eetcafé Amber, in het Oost-Oekraïense dorp Komar. Voor huisgemaakte koolrolletjes en een kop koffie. Na tien minuten is Oleksandr, om veiligheidsreden wil hij zijn achternaam niet geven, uitgegeten en stapt hij weer naar buiten.

Barvrouw Svetlana (49) vult de koelkast. Alcoholvrij bier, blikjes energiedrank van het merk Non Stop, haring- en paddenstoelensalades, afhaalsushi. In het gebied geldt een verbod op de verkoop van alcohol. Naast een doos met croissants ligt op de bar een briefje met een telefoonnummer. Dat kun je bellen als je wil douchen of je kleren wilt laten wassen.

In café Amber, ieder dag open vanaf 9 uur, kunnen soldaten even ontsnappen aan de oorlog. De dood voor even proberen te vergeten. Geen modderige loopgraven. Geen Russische granaten. Het is het enige café in de wijde omtrek en het ligt om de hoek van het front. Militairen kunnen er eten zoals thuis, rustig filmpjes kijken op hun telefoon en een praatje maken met het personeel.

10.40 uur

„De populairste gerechten onder de militairen zijn soljanka (een maaltijdsoep met vlees), pelmeni (deegkussentjes gevuld met vlees), steak en, om af te halen, pizza. We maken alles zelf, net als bij hen thuis. Als ze iets van buiten de menukaart willen, zoals aardappelpannenkoekjes, kan dat ook.”

In de keuken snijdt kok Natasja Rabinina (24) wortels en uien. Ze vluchtte uit het inmiddels verwoeste Velyka Novosilka, twintig kilometer ten zuiden van Komar. Ze vond werk bij café Amber, waar ze 500 grivna (12 euro) per week verdient. „Het eten in het café kan ik niet betalen.” Gemiddeld kost een gerecht hier 90 grivna.

Het café is zeer geliefd onder de militairen, vertelt ze. „Vroeger werkten we in het weekend niet. Toen begonnen ze ons te bellen met de vraag of ze ook op zondag bij ons terecht konden. Ze kunnen hier eten, maar ook alleen koffie drinken en kletsen. Ze willen hier ontspannen, even een mentale pauze nemen. Ze vertellen graag over wat ze deden voor de oorlog. Ieder gesprek eindigt met dat ze vrede willen.”

11.09 uur

Volodymyr Mosjoel (38) herhaalt het twee keer. De eerste keer lachend, de tweede keer serieus. „Hier wordt niet geschoten. Hier wordt niet geschoten.” En ja, zegt hij: „Dat is belangrijk.”

Zwijgzaam werken Mosjoel, Vadim Machno (45) en Ihor Kokojev (50) hun ontbijt naar binnen. Voor hun neuzen staan steaks, koolrolletjes, pelmeni en borsjtsj. Hun eerste normale eten na vier dagen front. Ze hebben 24 uur verlof en zijn meteen naar café Amber gereden. Kokojev: „Aan het front eten we wat we krijgen voorgeschoteld.” Mosjoel: „Vlees uit blik.”

Uit de luidsprekers klinkt stampende Oekraïense muziek. Zacht genoeg om nog met elkaar te kunnen praten. Aan de blauwe muur hangen kopieën van geschilderde stillevens. In een kooi zit een gele papegaai. De hond van café-baas Olha Altsjijeva (47) ligt languit op de grond.

Het gaat om dit moment, om nu. Niet om morgen, niet om gisteren. Nu leven we nog

Mosjoel, Machno en Kokojev zijn voor het eerst in Amber, op aanraden van andere militairen. „Hier is de beschaving”, stelt Machno vast, terwijl hij het interieur in zich opneemt. „Hier zijn we andere mensen. We zijn het leger zat. Elke dag hetzelfde ritme, dezelfde gezichten.”

Ondanks het eten, de muziek en de andere mensen achtervolgt de oorlog hem. „De dood kan ik niet vergeten.”

De drie kunnen ieder moment terug naar het front worden geroepen. „Dit is de beste steak ooit, beter dan thuis”, zegt Mosjoel uitgelaten. „Het gaat om dit moment, om nu. Niet om morgen, niet om gisteren. Nu leven we nog.”

12.15 uur

Lunchtijd. Barvrouw Svetlana geeft de bestellingen door aan de keuken. Kok Olena Dihtjarenko (37) weegt de pelmeni. Naast de gootsteen met afwas ligt vlees in een open zak. Vlees sist ook in een pan, de koelkasten zoemen, in de oven ligt een pizza. De koelcel staat in dezelfde ruimte als de wc zonder bril. De deur kan niet op slot. Dihtjarenko houdt de hele tijd in de gaten of er iemand op zit. „Bezet”, roept de kok dan.

Tijdens hun verlof verblijven Oekraïense militairen, met toestemming, in woningen die door gevluchte bewoners zijn achtergelaten. Overal in Komar en in omliggende dorpen hangt legerkleding aan waslijnen.

Svetlana wordt gebeld voor een bestelling. Café Amber bezorgt ook. Even later komen er militairen binnen. Ze groeten de gasten en wensen iedereen smakelijk eten.

13.14 uur

Zijn nom de guerre betekent vertaald ‘Regen’. „Ik hou van de regen.” Meer dan dit en zijn voornaam wil Vitali (29) niet kwijt om veiligheidsredenen. Regen bestuurt drones op een kilometer van het front. De ene keer om te verkennen, de andere keer om Russische militaire voertuigen uit te schakelen.

Als hij op een speciale missie aan het front is, moet hij met heet water en gedroogd voedsel zijn maaltijd maken. In café Amber eet hij soljanka. Thuis is het eten beter, zegt hij. „Moeders koken altijd het lekkerste.”

Hier kun je ontspannen, vervolgt hij. „Hier ben je weg van de stress veroorzaakt door explosies en door berichten over omgekomen kameraden. Hier zie ik andere mensen.” Lachend: „Ik praat zelfs met een buitenlandse journalist.”

13.45 uur

De leverancier komt langs in zijn witte bestelbus om vlees en kip af te leveren. Café-baas Olha Altsjijeva speurt de kratten af. Ze koopt worsten, kipfilets en salo (gezouten varkensvet) . De leverancier legt ze op een weegschaal, Altsjijeva rekent af. Groenten koopt ze op de lokale markt om de plaatselijke economie te ondersteunen. Als het niet anders kan, gaat ze naar de supermarkt. De prijzen, vertelt ze, zijn op een uitzondering na minstens verdubbeld sinds de oorlog uitbrak.

Mayonaise en smetana (zure room) maken de koks zelf. Alleen de sushi bereiden ze niet zelf. Die komt uit een dorp op drie kwartier rijden.

18.46 uur

Kok Dihtjarenko snijdt de aardappelen voor de salades. Ze komt uit Skoedne ten zuiden van Komar en vluchtte voor het oorlogsgeweld daar. Ze heeft in café Amber geleerd professioneel te koken. Gisteren stond ze achter in een halletje in het café te zoenen met haar man die in het leger zit. Ze giechelt als ze daaraan wordt herinnerd.

19.12 uur

De twee koks staan buiten op het terras met twee picknicktafels, een geliefde plek voor de medewerkers voor een rookpauze. „Het was een lange dag”, zegt Rabinina, „omdat er weinig gasten waren.” Als een auto met militairen stopt voor het café, zuchten ze even en sloffen naar de keuken.

Ze hoeven niet aan het werk. De militairen komen voor ijsjes en sushi.

19.30 uur

Altsjijeva laat een foto zien van een soldaat die een paar dagen eerder is gesneuveld. Ze kende hem. Hij kwam uit Komar en at in café Amber. Hij was zo vrolijk, zegt ze. Een paar dagen eerder sneuvelde een andere militair die ook uit het dorp kwam en regelmatig in het café was te vinden. Altsjijeva zucht even: „Veel van de militairen die hier komen zijn vrienden. Soms zie je ze nooit meer en weet je niet wat er met hen is gebeurd. Soms krijg je een bericht dat ze zijn omgekomen.”

19.57 uur

Drie minuten voordat de keuken sluit, zijn Dihtjarenko en Rabinina tien shoarmarollen aan het bereiden. Tien minuten later loopt een bezorger ermee het café uit. Om 21 uur gaat de avondklok in.

Als laatste gast van de dag eet de 28-jarige Vadim Rekoen noedelsoep. Hij is kok bij de Oekraïense krijgsmacht en recenseert nu café Amber: „Vier sterren van de vijf voor het eten en de sfeer.” Na een dag in de modder aan het front smaken de pizza en koteletten bij café Amber net wat lekkerder, fleur je op van de vriendelijke bediening en voelt het binnen de cafémuren veilig.

20.30 uur

De stoelen gaan de tafels op, de vloer wordt geveegd.

20.42 uur

Het licht gaat uit in café Amber. Buiten is het aardedonker. Met behulp van de zaklantaarn op hun telefoon loopt het personeel gezamenlijk naar huis. Altsjijeva en haar man rijden in de auto naar hun woning. Op straat rent de hond mee.