Opinie | Begin snel met screening op longkanker

Terwijl longkankerscreening in de VS en Europese landen al jaren levens redt, twijfelt Nederland nog. Eind 2022 heeft de minister van Volksgezondheid aan de Gezondheidsraad een advies gevraagd over een eventuele invoering. Over een jaar moet dat er liggen. Dat duurt veel te lang: wachten kost Nederland jaarlijks 1.870 levens.

Wanneer mensen horen dat ze longkanker hebben, is het in driekwart van de gevallen al te laat voor genezing. Alleen per toeval wordt de ziekte soms in een vroeg stadium ontdekt, bijvoorbeeld bij controle voor een andere ziekte. Longkanker is hierdoor de meest dodelijke kanker, met 15.000 doden per jaar in ons land, en dat aantal stijgt. Dat komt door vergrijzing en doordat vrouwen tot de jaren tachtig amper rookten, maar daarna een inhaalslag maakten.

Door te screenen kun je de ziekte veel eerder opsporen en zo de kans op genezing vergroten. Voor longkanker geldt: iedere millimeter telt. Hoe kleiner de tumor, des te beter de vooruitzichten. Als we mensen met een verhoogd risico screenen – en dat zijn mensen die roken of gerookt hebben, 85 tot 90 procent van de longkankers is veroorzaakt door roken – dan kunnen we jaarlijks voor 3.400 patiënten de behandeling eerder starten. Hun kans op genezing stijgt dan aanzienlijk.

Nut al bewezen

Het nut van screening is al bewezen in twee grote studies, beide gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift de New England Journal of Medicine. Het leidt tot een kwart minder sterfte aan longkanker. Ook de Europese Commissie publiceerde een plan voor meer en betere screening. Afgelopen winter presenteerden Amerikaanse onderzoekers de resultaten van screening op de lange termijn. Van de mensen met vroeg opgespoorde longkanker blijkt na twintig jaar – afhankelijk van het type tumor – tussen de 80 en 100 procent nog steeds in leven.

Toch aarzelt de Nederlandse overheid. Politiek Den Haag wil wachten op een nieuwe Rotterdamse studie, waarin wordt uitgezocht of eens per twee jaar scannen even goed is als jaarlijks. Een prima studie, maar die geeft alleen aan hoe we screening nog beter kunnen gaan regelen, terwijl de baten van de screening weinig veranderen. Organisatorische vraagstukken mogen de invoering niet in de weg staan, want dit kost te veel tijd en geld. Finetunen met nieuwe inzichten kan later altijd nog.

De overheid wijst ook op de kosten van honderd miljoen euro per jaar, zoals beschreven in de factsheet van Longkanker Nederland. Maar een publicatie van afgelopen september toont dat longkankerscreening kosteneffectief is in Nederland. Het prijskaartje valt iets hoger uit dan voor de andere lopende screeningsprogramma’s, naar borst-, baarmoederhals- en dikke darmkanker. Maar zet je de kosten af tegen gewonnen levensjaren, dan is de prijs in lijn met de andere programma’s. Daarnaast kunnen we de kosten nog halveren door slimme inzet van personeel en apparatuur, en automatisering van de analyse van de CT-scans.

Lees ook: Duizenden Nederlandse rokers benaderd voor Europees onderzoek naar longkanker

Rokers kunnen meebetalen

Eigen schuld, denken veel mensen als een roker longkanker krijgt, ik ga niet voor die dure screening betalen om hun leven te redden. Maar dat is te kort door de bocht. Rokers zijn verslaafd gemaakt, vaak in de kwetsbare fase van de puberteit, onder sociale druk en door slimme marketing van de tabaksindustrie. We moeten voor ze zorgen.

Bovendien geven we jaarlijks vijfhonderd miljoen euro uit aan dure geneesmiddelen bij longkanker in een laat stadium. Als we de kanker eerder opsporen, zullen die kosten sterk teruglopen. Daarbij komt: mensen die ziek zijn werken niet, en dat kost de samenleving ook geld. Volgens een publicatie in The Lancet Oncology gaat 22 procent van de kosten rondom longkanker naar de behandeling, terwijl maar liefst 57 procent opgaat aan het verlies aan productiviteit van werknemers.

Daarnaast kunnen rokers meebetalen voor de screening: maak sigaretten minstens twee keer zo duur als nu. Met de opbrengst van deze hogere accijns kunnen de kosten voor screening worden gedekt, en ook nog een uitgebreid anti-rookbeleid. We kunnen programma’s om te stoppen met roken combineren met screening en daarnaast vol inzetten op een samenleving vrij van roken en vapen met e-sigaretten.

Als we niks doen, blijven we veel tijd, geld en energie besteden aan patiënten in de laatste fase van longkanker. Dankzij screening behandelen we veel vroeger, makkelijker en effectiever en verbetert de overleving. We switchen van een reactieve naar een proactieve aanpak. Laten we er zo snel mogelijk mee beginnen.